در یادداشت محسن شرافتی نیا آمده است: صادرات غیرنفتی با توجه به اینکه در دنیای پساکرونا تقاضای نفت کاهش چشمگیری پیدا کرد برای اقتصاد کشور ما امری مهم و اثرگذار محسوب می‌شود. از آنجایی که تا قبل از بحران کرونا متوسط صادرات نفت خام کشورمان میانگین روزانه ۲.۵ میلیون بشکه در روز بوده و پس از شیوع این ویروس در جهان به عدد ۸۰۰هزار بشکه در روز تنزیل پیدا کرده است برای تامین مالی اقتصاد کشورمان تلاش در جهت افزایش صادرات غیرنفتی امری مهم تلقی می‌شود.
وضعیت صادرات غیرنفتی کشور
پس از شوک در بازارجهانی نفت که در چندماه اخیر شاهدش بودیم بسیاری از کارشناسان و صاحب‌نظران تکیه تجارت خارجی بر صادرات‌غیرنفتی را حائزاهمیت برشمردند و درواقع توسعه صادرات غیرنفتی را یکی از راهکارهای مهم تحقق جهش تولید می‌دانستند اما متاسفانه صادرات غیرنفتی در کشورهای نفت‌خیز نظیر کشورمان نادیده گرفته می‌شود؛ درحالیکه این نوع صادرات ارزآوری سرشاری را می‌تواند به‌همراه داشته باشد.
جدای از بحث ارزآوری صادرات غیرنفتی که خودموضوع مهمی تلقی می‌شود، ایجادبازارکارمتنوع درداخل کشور نیز یکی از دست‌آوردهای مهم صادرات‌غیرنفتی است. صادرات غیر نفتی به معنی صادرات محصولات پتروشیمی و سایر کالاها و خدمات است که به عنوان نمونه عمده ترین محصولات صادرات غیرنفتی کشورمان شامل پروپان مایع شده، پلی اتیلن، سنگ آهن و کنستانتره های آن، متانول، پسته، بوتان مایع شده، انواع گازهای نفتی، فرش و کفپوش های نساجی، اوره، سیمان، آلومینیوم، زعفران، و خودرو می شود.
متاسفانه در حوزه صادرات غیرنفتی کشورمان با اشتباهات‌بزرگی مواجه است و درصورتی که این اشتباهات ادامه پیداکند می‌تواند بربدنه اقتصادایران ضربات جبران‌ناپذیری واردکند. یکی از این اشتباهات رایج این است که صادرات غیرنفتی ما به طبیعت نزدیک است و این مفهوم بدین معناست که در زمینه صادرات‌غیرنفتی خام‌فروشی همیشه بیشترین سهم را در بین کالاهای صادراتی کشور داشته است و درواقع صادرات این نوع کالاها یا ارزش افزوده‌ای ندارد یا درصدآن بسیارناچیز است.
بررسی سهم ارزآورترین کالاهای صادراتی غیرنفتی در سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۷ نیز نشان می‌دهد که سهم ۵ قلم کالای اول ارز آور از کل کالاهای صادراتی غیر نفتی بین ۱۷ تا ۳۳ درصد متغیر و به طور متوسط سالیانه ۲۵ درصد بوده است که سهم آن در سال ١٣٩٧ به ۷.۲۵ درصد رسیده است. این آمار به این معنا است که یک چهارم درآمد صادرات غیرنفتی کشور از محل صادرات پنج قلم کالا حاصل شده است. همچنین سهم ۱۰ قلم کالای ارز آور از کل صادرات غیر نفتی نیز در سال ١٣۹۷ به ۳۷ درصد رسیده است. این آمار نشان می‌دهد که بیش از یک سوم درآمد صادرات غیرنفتی از محل صادرات تنها ۱۰ قلم کالا حاصل شده است.
براساس آمارها اشکال دیگری که درحوزه صادرات غیرنفتی وجود دارد این است که تعداد اندکی از کشورها سهم بالایی در صادرات ما دارند و روند این تغییرات به نحوی است که تعداد کشورهای که ۸۰ درصد درآمد صادراتی ما را تامین کرده‌اند، از ۲۳ کشور در سال ۱۳۸۰ به ۹ کشور در سال ۱۳۹۶ تقلیل یافته است. این تمرکز نسبتا شدید در بازارهای صادراتی می‌تواند برای کشور تهدید تلقی شود که در شرایط تحریم به راحتی می‌تواند توسط دشمنان موردهدف قرار گیرد.
اما درشرایط کرونا که براساس برآوردهای اقتصاددانان سازمان تجارت جهانی حجم تجارت جهانی در سال ۲۰۲۰ در مقایسه با میزان آن طی بحران پیش‌آمده در سال ۲۰۰۸-۲۰۰۹ میلادی به مراتب کمتر خواهد بود و تجارت جهانی عقب‌گرد ۱۵ ساله را تجربه خواهد کرد شرایط ویژه‌ای برای کشورما قلمداد می‌شود؛ چراکه باید از تمام طرفیت‌های موجود استفاده کنیم تا حجم این دست از صادرات را افزایش دهیم تا بتوانیم آسیب واردشده از جانب بحران ویروس کرونا را تا حدزیادی پوشش دهیم.
اولین خبرگزاری حوزه صادرات ایران، صادرات غیرنفتی ایران در سال ١٣۹۹ از شرایط ویژه‌ای برخوردار شده است؛ به نحوی که اگرچه تکیه اصلی تامین منابع ارزی مورد نیاز واردات بر روی صادرات است، اما به دلیل بسته بودن مرزها ناشی ازشیوع ویروس کرونا، صادرات با افت ۴۱ درصدی ارزش و ۳۹ درصدی وزن مواجه شده است. در مقابل ارزش واردات کشور نیز ۲۴ درصد کاهش یافته و در مقابل به لحاظ وزنی نیز افت یک درصدی را تجربه می‌کند. بر اساس آمارهای رسمی، صادرات در ۴ماهه ابتدای سال جاری به لحاظ وزنی ۳۰.۳ میلیون تن بوده که ارزشی معادل ۸.۷ میلیارد دلار داشته است. در مقابل واردات نیز در ۴ ماهه به لحاظ وزنی ۷.۴۹ میلیون تن بوده که ارزشی معادل ۹.۱۰ میلیارد دلار را به خود اختصاص داده است.
راهکارهای توسعه صادرات غیرنفتی
صادرکنندگان ایرانی باید ملاحظات و نیاز بازارهای صادراتی در دوره پساکرونا را مدنظر قرار دهند تا تجارتی سودآور را برای کشور رقم بزنند. یکی دیگر از نکاتی که باید تجارایرانی به آن اهمیت دهند این است که تجارت کالایی در دنیا، در شیب نزولی قرار گرفته است؛ در حالی که شاهد رشد تجارت خدمات وهمچنین تجهیزات پزشکی و کالاهای درمانی مقابله با کرونا در جهان هستیم که توجه تجار به این نکته می‌تواند به پیشرانی کشورمان درعرصه صادرات غیرنفتی کمک کند.
البته نقش دولت ونهادهای ذیربط در زمان بحران کرونا بسیارپررنگ‌تر از گذشته است. اعمال سیاستهای تـشویقی بـرای تنـوع بخـشیدن بـه کالاهـا و خـدمات صـادراتی (کمکهـای نقـدی، معافیتهای مالیاتی، بیمه صادرات و کاهش پیمان سپاری ارزی) به منظور حمایت از صادرکنندگان و کاهش آسیب پذیری صادرات در برابر نوسانات تقاضای بین‌المللی و کاهش قیمت کالاهای صادراتی ضروری است؛ یا اعمال سیاستهای بلندمدت مالی و پولی و اجرایی صـادراتی و تغییـر نکـردن و تبـدیل نـشدن متـوالی موردی و مقطعی این سیاست‌ها الزامی است.
انتهای پیام
