در یادداشت مجتبی کاتب آمده است: تولید، اشتغال و کارآفرینی از شاخص های مهم رشد و توسعه اقتصادی ایران محسوب می شود. به همین منظور در سخنرانی های مقام معظم رهبری و همچنین در سیاست های کلان اقتصادی کشور مورد تاکید قرار گرفته است. اما چگونگی دستیابی به این سه شاخص مهم و اولویت های تامین مالی در بین کشورهای مختلف یکسان نیست. با توجه به متغیر های جمعیتی، اقتصادی، جغرافیایی و اجتماعی ایران، بنگاه های کوچک و متوسط نقش فزاینده ای در جهش تولید، رشد اشتغال و توسعه کارآفرینی در کشوردارند؛ لذا توجه ویژه به این بنگاه ها و دراولویت قرار گرفتن حمایت های قانونی و مقرراتی و همچنین هدفمند کردن حمایت های مالی از آن ها می تواند در توسعه کارافرینی موثر واقع شود؛ بنابراین بهرمندی از تجربیات دیگر کشورها و درس گرفتن از راه موفق پیموده شده دیگران مفید بوده و در این میان تجربه اتحادیه اروپا شایسته بازخوانی است.
توجه به کارآفرینی و توسعه کمّی و کیفی بنگاه‌های کوچک و متوسط از سیاست‌های اصلی اتحادیه اروپا در جهت نیل به رشد اقتصادی و تبدیل اقتصاد اتحادیه به یک اقتصاد مبتنی بر دانش است. کمیسیون اروپا به این موضوع اشاره دارد که حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط و ایجاد کارآفرینی، کلید خروج اتحادیه اروپا از بحران‌های مالی و بدهی سال‌های اخیر و رونق اقتصادی است. بر اساس آمار رسمی اتحادیه اروپا که مارس ۲۰۲۰ منتشر شده است، ۹۹ درصد تجارت در سطح اتحادیه اروپا از سوی ۲۵ میلیون بنگاه کوچک و متوسط صورت گرفته که این مقدار برابر با ۶۶ درصد شغل‌های موجود در اتحادیه بوده و نیمی از تولید ناخالص داخلی اروپا را تشکیل می دهد.
با توجه به نقش قابل‌توجه کارآفرینی و بنگاه‌های کوچک و متوسط در اقتصاد اتحادیه اروپا، طرح‌ها و سیاست‌هایی برای ترویج فرهنگ کارآفرینی، حمایت از فعالیت این بنگاه‌ها در داخل اتحادیه و نیز افزایش رقابت‌پذیری آنها در سطح جهان اتخاذ شده و نهادهای اروپا همچون «بانک سرمایه‌گذاری اروپا»، کمک‌های مالی گسترده‌ای به مؤسسات کارآفرینی اختصاص داده‌اند. برای مثال، جدیدترین گزارش بانک سرمایه‌گذاری اروپا حاکی از آن است که این نهاد مالی بودجه‌ای بالغ‌بر ۴۰ میلیارد یورو در اواسط سال ۲۰۲۰ به کارآفرینی و تأمین مالی نزدیک به ۳۸۵ هزار بنگاه کوچک و متوسط تخصیص داده است که البته این بودجه بیشتر با هدف حمایت از این بنگاه ها در برابر پیامدهای اقتصادی همه گیری کرونا بوده است. این میزان بودجه تخصیص یافته در حالی است که این بانک در سال ۲۰۱۶، بودجه‌ای معادل ۳۰.۲ میلیارد یورو و در سال ۲۰۱۴، بودجه‌ای بالغ‌بر ۲۲ میلیارد یورو به این حوزه اختصاص داده بود. اگرچه طرح‌ها و برنامه‌های کارآفرینی در سطح اتحادیه اروپا بیشتر در حوزه سیاست‌های کلان صنعت قابل‌تعریف است، اما کارآفرینی دانش‌بنیان موضوعی است که اتحادیه اروپا مجدانه به دنبال تحقق آن است تا از برآیند دانش، تحقیق و نوآوری در صنایع خود به نحو احسن استفاده کند و موجب حفظ و برتری رقابت‌پذیری صنایع خود در مقایسه با صنایع دیگر قدرت‌های برتر اقتصادی شود.
وقوع بحران مالی و بدهی در پایان دهه نخست قرن ۲۱ میلادی که منجر به بیکاری بیش از ۲۵ میلیون شهروند ساکن در اتحادیه اروپا شد، دگربار توجه کمیسیون اروپا را به کارآفرینی جلب کرد و سعی داشت با طرح سیاست‌ها و اجرای برنامه‌های کاربردی نسبت به تقویت مؤلفه کارآفرینی در سطح اتحادیه اروپا اقدام کند. اگرچه چنین رغبتی در سطح کمیسیون اروپا وجود داشت اما چالش‌های متعددی پیش روی اتحادیه وجود داشت همچون:
۱. نداشتن نظام آموزشی در سطح اتحادیه اروپا با مؤلفه کارآفرینی
۲. دسترسی دشوار به منابع مالی برای راه‌اندازی بنگاه تجاری
۳. واهمه کارآفرینان و نوآوران از پیامدهای ورشکستگی احتمالی
۴. بوروکراسی پیچیده اتحادیه اروپا در حمایت از کارآفرینی
۵. گرایش فقط ۳۷ درصدی اروپایی‌ها به خوداشتغالی در مقایسه با گرایش ۵۱ درصدی مردم آمریکا و چین به کارآفرینی
با توجه به این وضعیت، کمیسیون اروپا با تدوین طرحی با عنوان «برنامه اقدام کارآفرینی ۲۰۲۰» به دنبال تقویت روحیه خوداشتغالی و کارآفرینی در سطح اتحادیه اروپا از طریق: ۱) آموزش جوانان در حوزه کارآفرینی؛ ۲) تشویق زنان و دیگر گروه‌های اجتماعی به مشارکت در کارآفرینی؛ ۳) تسهیل فرایند اجرایی و ۴) تدوین سیاست‌هایی در راستای جلب حمایت سرمایه‌گذاران برآمد. همین اهداف با ادبیاتی دیگر در راهبردی به نام «حمایت از بنگاه های کوچک و متوسط» از سوی کمیسیون اروپا در مارس ۲۰۲۰ میلادی در دستورکار قرار گرفته است.
بر این اساس، اتحادیه اروپا با اجرای «برنامه اقدام کارآفرینی ۲۰۲۰» و همچنین راهبرد حمایتی جدید کمیسیون اروپا در سطح اتحادیه و دولت‌های عضو و نیز حمایت از صنایع کوچک و متوسط به دنبال نیل به رشد اقتصادی، افزایش نرخ اشتغال، هدایت ایده‌ها و نوآوری‌ها به سمت بازار و کسب ثروت و درنهایت دستیابی به کارآفرینی اجتماعی و جامعه کارآفرین بوده است.
ازجمله اهداف اصلی این دو راهبرد کلان می‌توان به مواردی همچون: اقدام قاطع مشترک از سوی اتحادیه اروپا و دولت‌های عضو در جهت بهره‌مندی از ظرفیت‌های کارآفرینی، رفع موانع موجود، ترویج و گسترش فرهنگ کارآفرینی میان شهروندان اروپا، تسهیل در راه‌اندازی بنگاه‌های تجاری کوچک و متوسط از سوی نوآوران و کارآفرینان و ایجاد فضای حمایتی از کارآفرینان اشاره کرد. کمیسیون اروپا در راستای اجرای اهداف بالا، طرح نام‌برده را بر اساس سه اقدام مستقیم عاجل از سوی نهادهای ملی و فراملی تعریف و تدوین کرده است:
۱ اقدام اول: آموزش کارآفرینی و تربیت کارآفرینان به‌منظور حمایت از رشد اقتصادی و ایجاد کسب‌وکار تجاری (ظرفیت سازی)؛
۲ اقدام دوم: بهبود شرایط فعالیت برای کارآفرینان از طریق حذف موانع ساختاری و حمایت در فرایند آغاز کسب‌وکار؛
۳ اقدام سوم: بهبود دسترسی ها به منابع مالی
هریک از ارکان و ستون‌های بالا مشتمل بر طرح‌هایی است که کمیسیون اروپا و دولت‌های عضو ملزم به اجرای آن شده‌اند. ستون اقدام اول دربرگیرنده طرح‌هایی پیرامون حرکت نظام آموزشی و تربیتی به‌سوی کارآفرینی و تربیت نیروی کارآفرین است. در ستون اقدام دوم، شش طرح تعریف شده که جملگی به دنبال بهبود شرایط کاری کارآفرینان و صاحبان صنایع کوچک و متوسط هستند. تسهیل دسترسی به سرمایه، حمایت از کسب‌وکار جدید در مراحل اولیه آغاز به کار، ایجاد فرصت‌های جدید کارآفرینی در عصر دیجیتال، تسهیل شرایط برای تغییرات مدیریتی بدون تعدیل نیرو، حمایت مجدد و اعطای فرصت دوباره به کارآفرینان ورشکسته و درنهایت آسان‌سازی قوانین اجرایی و نظارتی، مجموع شش طرحی است که ذیل ستون دوم تعریف شده و در زمان‌بندی مقتضی اجرایی شده و خواهد شد. ستون سوم نیز به تامین مالی در زمینه کارآفرینی اشاره داشته و بر این موضوع تأکید ویژه دارد که اتحادیه اروپا باید با متنوع سازی منابع تامین مالی بنگاه های کوچک و متوسط، به زمینه رشد آن ها بدون وابستگی به یک منبع خاص کمک کند.
باوجودآن که طرح کمیسیون اروپا درزمینه تقویت کارآفرینی در سطح اتحادیه اروپا دارای جنبه‌های مثبت بوده و تحقق کامل آن می‌تواند منجر به رشد و شکوفایی اقتصادی در کنار کاهش نرخ بیکاری شود، اما برآورد برخی ناظران سیاست های اقتصادی و کارآفرینی در اروپا اینگونه است که اجرای این برنامه های راهبردی با توجه به موانع ساختاری و مهم تر از همه، تاثیر بحران کرونا بر اقتصاد اتحادیه و کشورهای عضو با چالش رو به رو خواهد بود. بااین‌حال، تردیدی نیست که آنچه در حال حاضر کارآفرینان و بنگاه‌های کوچک و متوسط در عصر همه گیری کووید۱۹ به آن نیاز مبرم دارند، مسئله حمایت مالی، تسهیل در دسترسی به سرمایه و تأمین منابع مالی برای این قبیل صنایع است.
انتهای پیام
