گروه سیاسی: ایران در روابط خود با دولت جدید جو بایدن، رفتاری دارد که گویی تیم “پیروز” در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا است و برای بازگشت خودبه توافق هسته‌ای شروطی تعیین می‌کند و به دنبال تنظیم اسناد و مدارک با متحدان است. همان طور که با مسکو و پکن انجام می‌شود و آنها را به حمایت از موقعیت خود در قبال واشنگتن دعوت می‌کند برای این که آنها در میان شش کشور امضا کننده توافق نامه هستند. سپس هشدارهایی در مورد فشار بر بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی‌صادر می‌کند و به ممانعت از بازگشت آنها برای بازرسی از سایت‌های هسته‌ای خود در صورت عدم عقب نشینی امریکا از تحریم‌ها تهدید می‌کند.
علی ربیعی، سخنگوی دولت ایران می‌گوید: «فرصت بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای برای همیشه باز نیست. همچنین، این فرصت برای کشورهای اروپایی امضا کننده توافق محدود است.» سخنگوی دولت مساله تحریم ایران را نادیده می‌گیرد، در حالی که این واشنگتن یا کشورهای اروپایی نیستند که برای نجات اقتصاد و رفع انزوای روز افزون خود بیشترین نیاز به رفع تحریم را دارند. با وجود بازگشت اتحاد بین واشنگتن و پایتخت‌های اروپایی به جایگاه مستحکمتری نسبت به دولت ترامپ بنابراین، این تهران است که تصور می‌شود راه بازگشت آن به پایبندی به توافق برای همیشه برایش باز نیست. هرگونه تلاش برای تفسیر موضوعی زمینه‌های این رفتار ایران به این نتیجه خاتمه می‌یابد که این کار بر قرائت نادرست از سیاست دولت بایدن در مورد پرونده ایران و همچنین پرونده‌های دیگر در منطقه خاورمیانه مبتنی است. تهران معتقد است اولویت اصلی دولت بایدن انجام سیاست تلافی جویانه‌ای است که تمام اقدامات دولت دونالد ترامپ را ملغی می‌کند و از تندرویی که ترامپ به ایران تحمیل کرد عقب نشینی کند. البته که بایدن در حال تغییر تعداد زیادی از سیاست‌های قبلی خود در رابطه با توافقات و معاهده نامه‌هایی در خصوص آب و هوا، ساخت دیوار مرزی با مکزیک و اجازه دادن به شهروندان کشورهای دارای اکثریت مسلمان برای ورود به ایالات متحده است، و همچنین در پی برقراری ارتباط مجدد با متحدان آمریکا در سراسر جهان و غیره است.
چیزی که هست، بایدن در بسیاری از مناسبت‌ها وسخنرانی‌ها، قبل و بعد از انتخابات، مواضعش هنگام پرداختن به موضوع توافق با ایران واضح و روشن است، تعیین شرایط برای بازگشت واشنگتن به برجام در سه مورد خلاصه می‌شود: ۱- بازگشت ایران به تعهد کامل قبلی (یعنی قبل از بازگشت واشنگتن) به مفاد توافق هسته‌ای. ۲ – ضرورت تدوین سیاست مشترک با متحدان اروپایی واشنگتن، امضاکنندگان توافق نامه (فرانسه، انگلیس و آلمان) در مقابله با ایران. ۳ – لزوم در نظر گرفتن توافق نامه فعلی به عنوان نقطه آغاز مذاکرات جدید که به طور خاص شامل موضوع موشک‌های بالستیک و دخالت ایران در امور داخلی تعدادی از کشورهای عربی است که شامل مشارکت متحدان منطقه‌ای واشنگتن در این مذاکرات است.
در مناسبت‌ها و موارد بسیاری، جو بایدن که در آن زمان نامزد و سپس رئیس جمهوری آمریکا شد، موضع خود را در خصوص این موارد اعلام کرد. یکی از مهمترین آنها مقاله‌ای است که وی سپتامبر گذشته، دو ماه قبل از انتخابات، در وب سایت CNN و تحت این عنوان نگاشت: “یک راه هوشمندانه تر برای سخت گیری با ایران وجود دارد.” مورد دوم مصاحبه با روزنامه نگار آمریکایی، توماس فریدمن، در روزنامه نیویورک تایمز یک هفته پس از انتخاب وی بود. در هر دو مورد، بایدن از سیاست ترامپ در قبال ایران و عقب نشینی ترامپ از پایبندی به توافق با ایران انتقاد کرد. وی دو انتقاد از ترامپ داشت: اولین مورد اینکه خروج از این توافق نامه به تهران اجازه داد بدون نظارت به غنی سازی اورانیوم برگردد و تولید خود را تا ده برابر بیش از مرحله قبل از توافق افزایش دهد. در نتیجه این عقب نشینی، خطر برنامه هسته‌ای را برای همسایگان ایران و منافع آمریکا افزایش می‌دهد و باعث شد آمریکا را حتی در مقابل متحدان خود منزوی کند تا آنجا که حاضر نشدند با امریکا همراهی کنند. اما موضع اروپا در این روزها با توجه به نزدیکی بی حد و حصر مواضع اروپا به واشنگتن بسیار متفاوت است. پس از تماس جو بایدن و امانوئل ماکرون و در پی آن موضعی که یک مشاور در ریاست جمهوری فرانسه اعلام کرد، رئیس جمهوری فرانسه به ایرانی‌ها گفت: اگر می‌خواهید ایالات متحده به توافق برگردد، هر گونه تحریک را متوقف کنید و به احترام به تعهدات خود در توافق هسته‌ای برگردید. دولت‌های آلمان و بریتانیا نیز موضعی مشابه این موضع دارند. بر همگان روشن است که این سه کشور اعتراضات بسیاری به عملکرد و رفتار ایران در منطقه دارند. در مقابل، تهران در حال کار روی یک روند همکاری دو متحد سنتی خود، مسکو و پکن، با بهره گیری از افزایش اختلافات مورد انتظار با دولت بایدن است. پس از اولین دیدار وزیر امور خارجه روسیه، سرگئی لاوروف و همتای ایرانی وی، محمد جواد ظریف، پس از تصدی بایدن به ریاست جمهوری، لاوروف مسئولیت بازگشت به توافق هسته‌ای را به عهده واشنگتن گذاشت. وی گفت بازگشت امریکا به برجام برای بازگشت ایران به تعهدات خود و “برای نجات این توافق مهم”، ضروری است. وی افزود مسکو و تهران موضع واحدی دارند و مسکو “تحریکات” در قبال تهران که آن را به سمت رویارویی با واشنگتن سوق می‌دهد را نمیپذیرد. همچنین ظریف حفظ وحدت مواضع بین مسکو و تهران را خواستار شد. پرسشی که ایرانی‌ها باید از خود بپرسند این است که طی سه سال گذشته از زمان فشار تحریم‌های آمریکا بر ایران آیا توانسته اند به نجات اقتصادشان کمک کنند، مسکو و پکن چه کمکی می‌توانند به آنها بکنند؟ در پایان، آیا اسناد و مدارکی که در دستان ایران است، قادر به تحقق شروطی است که بایدن برای بازگشت به توافق تعیین کرده است؟
ایران می‌خواهد با سرسخت نشان دادن خود، نشان دهد که برای توافق با دولت بایدن یا تحقق شرایط او عجله ندارد شاید این کشور بخواهد بازی داخلی سنتی خود را انجام دهد؛ با قرار دادن دولت جدید ایالات متحده و قدرت‌های غربی و منطقه‌ای در مقابل گزینه تعامل با ایران “میانه رو یا تندرو”، در حالی که در آستانه انتخابات ریاست جمهوری جدید است. اگر تهران آن طور که وانمود می‌کند، عجله‌ای ندارد، واشنگتن هم می‌گوید که عجله‌ای ندارد. آنتونی بلینکن در سخنرانی خود در مجلس سنا به مناسبت تعیین نامزدی خود به عنوان وزیر امور خارجه گفت که انتظار توافق سریع با ایران را ندارد، زیرا واشنگتن برای ارزیابی احترام تهران به تعهدات خود به زمان نیاز دارد، حتی اگر ما به پایبندی به چنین توافقی «فاصله داشته باشیم». وی همچنین از تهران خواست که فعالیت‌های “نگران کننده” خود را در منطقه متوقف کند و عبارتی را که به روشنی نشانگر مسیری است که دولت بایدن اتخاذ می‌کند را بیان کرد و گفت: «مهم این است که هنگام تعیین سیاست‌ها، با متحدان خود در مسیر صعود باشیم نه نزول.»
علی ربیعی، سخنگوی دولت ایران می‌گوید: «فرصت بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای برای همیشه باز نیست. همچنین، این فرصت برای کشورهای اروپایی امضا کننده توافق محدود است.» سخنگوی دولت مساله تحریم ایران را نادیده می‌گیرد، در حالی که این واشنگتن یا کشورهای اروپایی نیستند که برای نجات اقتصاد و رفع انزوای روز افزون خود بیشترین نیاز به رفع تحریم را دارند. با وجود بازگشت اتحاد بین واشنگتن و پایتخت‌های اروپایی به جایگاه مستحکمتری نسبت به دولت ترامپ بنابراین، این تهران است که تصور می‌شود راه بازگشت آن به پایبندی به توافق برای همیشه برایش باز نیست. هرگونه تلاش برای تفسیر موضوعی زمینه‌های این رفتار ایران به این نتیجه خاتمه می‌یابد که این کار بر قرائت نادرست از سیاست دولت بایدن در مورد پرونده ایران و همچنین پرونده‌های دیگر در منطقه خاورمیانه مبتنی است. تهران معتقد است اولویت اصلی دولت بایدن انجام سیاست تلافی جویانه‌ای است که تمام اقدامات دولت دونالد ترامپ را ملغی می‌کند و از تندرویی که ترامپ به ایران تحمیل کرد عقب نشینی کند. البته که بایدن در حال تغییر تعداد زیادی از سیاست‌های قبلی خود در رابطه با توافقات و معاهده نامه‌هایی در خصوص آب و هوا، ساخت دیوار مرزی با مکزیک و اجازه دادن به شهروندان کشورهای دارای اکثریت مسلمان برای ورود به ایالات متحده است، و همچنین در پی برقراری ارتباط مجدد با متحدان آمریکا در سراسر جهان و غیره است.
چیزی که هست، بایدن در بسیاری از مناسبت‌ها وسخنرانی‌ها، قبل و بعد از انتخابات، مواضعش هنگام پرداختن به موضوع توافق با ایران واضح و روشن است، تعیین شرایط برای بازگشت واشنگتن به برجام در سه مورد خلاصه می‌شود: ۱- بازگشت ایران به تعهد کامل قبلی (یعنی قبل از بازگشت واشنگتن) به مفاد توافق هسته‌ای. ۲ – ضرورت تدوین سیاست مشترک با متحدان اروپایی واشنگتن، امضاکنندگان توافق نامه (فرانسه، انگلیس و آلمان) در مقابله با ایران. ۳ – لزوم در نظر گرفتن توافق نامه فعلی به عنوان نقطه آغاز مذاکرات جدید که به طور خاص شامل موضوع موشک‌های بالستیک و دخالت ایران در امور داخلی تعدادی از کشورهای عربی است که شامل مشارکت متحدان منطقه‌ای واشنگتن در این مذاکرات است.
در مناسبت‌ها و موارد بسیاری، جو بایدن که در آن زمان نامزد و سپس رئیس جمهوری آمریکا شد، موضع خود را در خصوص این موارد اعلام کرد. یکی از مهمترین آنها مقاله‌ای است که وی سپتامبر گذشته، دو ماه قبل از انتخابات، در وب سایت CNN و تحت این عنوان نگاشت: “یک راه هوشمندانه تر برای سخت گیری با ایران وجود دارد.” مورد دوم مصاحبه با روزنامه نگار آمریکایی، توماس فریدمن، در روزنامه نیویورک تایمز یک هفته پس از انتخاب وی بود. در هر دو مورد، بایدن از سیاست ترامپ در قبال ایران و عقب نشینی ترامپ از پایبندی به توافق با ایران انتقاد کرد. وی دو انتقاد از ترامپ داشت: اولین مورد اینکه خروج از این توافق نامه به تهران اجازه داد بدون نظارت به غنی سازی اورانیوم برگردد و تولید خود را تا ده برابر بیش از مرحله قبل از توافق افزایش دهد. در نتیجه این عقب نشینی، خطر برنامه هسته‌ای را برای همسایگان ایران و منافع آمریکا افزایش می‌دهد و باعث شد آمریکا را حتی در مقابل متحدان خود منزوی کند تا آنجا که حاضر نشدند با امریکا همراهی کنند. اما موضع اروپا در این روزها با توجه به نزدیکی بی حد و حصر مواضع اروپا به واشنگتن بسیار متفاوت است. پس از تماس جو بایدن و امانوئل ماکرون و در پی آن موضعی که یک مشاور در ریاست جمهوری فرانسه اعلام کرد، رئیس جمهوری فرانسه به ایرانی‌ها گفت: اگر می‌خواهید ایالات متحده به توافق برگردد، هر گونه تحریک را متوقف کنید و به احترام به تعهدات خود در توافق هسته‌ای برگردید. دولت‌های آلمان و بریتانیا نیز موضعی مشابه این موضع دارند. بر همگان روشن است که این سه کشور اعتراضات بسیاری به عملکرد و رفتار ایران در منطقه دارند. در مقابل، تهران در حال کار روی یک روند همکاری دو متحد سنتی خود، مسکو و پکن، با بهره گیری از افزایش اختلافات مورد انتظار با دولت بایدن است. پس از اولین دیدار وزیر امور خارجه روسیه، سرگئی لاوروف و همتای ایرانی وی، محمد جواد ظریف، پس از تصدی بایدن به ریاست جمهوری، لاوروف مسئولیت بازگشت به توافق هسته‌ای را به عهده واشنگتن گذاشت. وی گفت بازگشت امریکا به برجام برای بازگشت ایران به تعهدات خود و “برای نجات این توافق مهم”، ضروری است. وی افزود مسکو و تهران موضع واحدی دارند و مسکو “تحریکات” در قبال تهران که آن را به سمت رویارویی با واشنگتن سوق می‌دهد را نمیپذیرد. همچنین ظریف حفظ وحدت مواضع بین مسکو و تهران را خواستار شد. پرسشی که ایرانی‌ها باید از خود بپرسند این است که طی سه سال گذشته از زمان فشار تحریم‌های آمریکا بر ایران آیا توانسته اند به نجات اقتصادشان کمک کنند، مسکو و پکن چه کمکی می‌توانند به آنها بکنند؟ در پایان، آیا اسناد و مدارکی که در دستان ایران است، قادر به تحقق شروطی است که بایدن برای بازگشت به توافق تعیین کرده است؟
ایران می‌خواهد با سرسخت نشان دادن خود، نشان دهد که برای توافق با دولت بایدن یا تحقق شرایط او عجله ندارد شاید این کشور بخواهد بازی داخلی سنتی خود را انجام دهد؛ با قرار دادن دولت جدید ایالات متحده و قدرت‌های غربی و منطقه‌ای در مقابل گزینه تعامل با ایران “میانه رو یا تندرو”، در حالی که در آستانه انتخابات ریاست جمهوری جدید است. اگر تهران آن طور که وانمود می‌کند، عجله‌ای ندارد، واشنگتن هم می‌گوید که عجله‌ای ندارد. آنتونی بلینکن در سخنرانی خود در مجلس سنا به مناسبت تعیین نامزدی خود به عنوان وزیر امور خارجه گفت که انتظار توافق سریع با ایران را ندارد، زیرا واشنگتن برای ارزیابی احترام تهران به تعهدات خود به زمان نیاز دارد، حتی اگر ما به پایبندی به چنین توافقی «فاصله داشته باشیم». وی همچنین از تهران خواست که فعالیت‌های “نگران کننده” خود را در منطقه متوقف کند و عبارتی را که به روشنی نشانگر مسیری است که دولت بایدن اتخاذ می‌کند را بیان کرد و گفت: «مهم این است که هنگام تعیین سیاست‌ها، با متحدان خود در مسیر صعود باشیم نه نزول.»
