در جلسه علنی امروز مجلس شورای اسلامی طرح اصلاح موادی از آئین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی تحت عنوان طرح شفافیت آرای نمایندگان در دستور کار قرار گرفت.
نمایندگان مجلس شورای اسلامی با ۱۵۳ رأی موافق، ۶۳ رأی مخالف و ۱۲ رأی ممتنع از مجموع ۲۳۴ نماینده حاضر در جلسه علنی با کلیات طرح شفافیت آرای نمایندگان مخالفت کردند.
موضوع شفافیت آرا نمایندگان در دوره‌های مختلف مجلس مورد بحث قرار می‌گیرد اما تا به حال اجرایی نشده است. برخی معتقدند، این طرح می‌تواند نمایندگان را در قبال آرای آنها مسئولیت‌پذیر کند. موافقان طرح شفافیت آرا معتقدند هرچه چرخه قانون‌گذاری و نظارت و نیز فرآیندهای پارلمانی شفاف‌تر باشد، عملا به کاهش فساد منجر می‌شود و مسئولیت و پاسخ‌گویی افزایش می‌یابد.
با این حال همچنان طرح شفافیت آرا در صف فوریت قرار گرفته است و مانند بسیاری از طرح‌ها و لوایح مختلف درگیر نگاه‌های سیاسی و جریانی شده است. حالا اما به نظر می‌رسد مخالفان دیروز شفافیت آرا نمایندگان تغییر موضع داده و حامی این طرح شده و خواهان علنی شدن آرا بهارستانی‌ها هستند.
روز گذشته سید امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی نایب رئیس مجلس یازدهم با حمایت از علنی شدن آرا نمایندگان گفته شفافیت رای نمایندگان به شفافیت و اصلاح ساختار حکمرانی در نظام دیوان سالاری کشورمان کمک موثری خواهد کرد. در این گزارش مروری داریم بر مواضع جریان‌ها و جناح‌های سیاسی در هر دوره نسبت به شفافیت آرا نمایندگان مجلس.
شفافیت آرای نمایندگان از مهم‌ترین مولفه‌هایی است که همه پارلمان‌های جهان درخصوص انتشار یافتن و انتشار نیافتن اطلاعات آن سیاست‌هایی وضع کرده‌اند. رای هر نماینده درحقیقت نتیجه همه فعالیت‌ها و اقدامات او در مورد طرح‌ها و لوایح و بارزترین وجه کارکرد نمایندگی او است. بنابراین شفافیت آرا، علاوه بر اطلاع مردم از عملکرد نمایندگان خود در پارلمان، موجب خواهد شد تا نمایندگان نسبت به رای خود پاسخگو باشند.
از این رو، ضمن ارتقای بلوغ سیاسی – اجتماعی مردم، موجبات تقویت ساختار انگیزشی عموم مردم برای مشارکت‌جویی در فرآیند قانون‌گذاری کشور را فراهم می‌آورد. می‌توان گفت رای هر نماینده به طرح‌ها و لوایح و تایید یا رد صلاحیت‌ها و… نتیجه نهایی و خروجی همه جلسات پارلمان و مشاوره‌ها و مطالعات و فعالیت‌های یک نماینده است.
به همین دلیل، دانستن آرای نمایندگان برای مردمی که این نمایندگان را انتخاب کرده‌اند، امکان ارزیابی عملکرد نماینده را فراهم می‌کند. با این حال این طرح در دوره‌های مختلف مجلس شورای اسلامی متاسفانه نگاه سیاسی و جریانی به آن باعث شده است که همچنان در صف فوریت باقی بماند و این امر مهم محقق نشود.
درواقع طرح شفافیت آرا نمایندگان مجلس در دوره‌های مختلف همیشه مخالفانی داشته که درنهایت تصمیمگیری درباره را به تاخیر می‌افتاد، تا اینکه در سال ۹۷ دوباره در صحن مجلس مطرح شد آن هم در زمان بررسی لوایح چهارگانه FATF. اما در جلسه ۱۴ شهریور همان سال فوریت طرح شفافیت آرا که تلفیقی از دو طرح یاد‌شده بود، با مخالفت روبه‌رو شد.
یکی از دلایل مخالفت هم آن بود که بسیاری از نمایندگان اغراض و اهداف جریانی و نه ملی را در مطالبه طرح مستتر دیدند. این هدف که همانا افشای آرای نمایندگان به لوایح مربوط به FATF بود، از منظر این جریان تا حدی مهم بود که پس از رای منفی به بررسی فوری طرح، کمپینی با عنوان کمپین داوطلبانه شفافیت آرای نمایندگان به راه افتاد. درواقع کمپین شفافیت آرای نمایندگان برای تامین منافع جریانی خاص و نه منافع ملی شکل گرفت.
از جمله مخالفان طرح شفافیت آرا نمایندگان در آن مقطع علی مطهری بود که می‌گفت: «شفافیت [رای] را برای مجلس قبول ندارم، چراکه دست نماینده‌ها بسته می‌شود و تحت فشار قرار می‌گیرند. نمایندگان تحت تاثیر تبلیغات گروه‌های فشار قرار می‌گیرند و رای واقعی خود را اعلام نمی‌کنند. چنین اتفاقی به ضرر کشور خواهد بود.
در بعضی از مجامع ممکن است این کار خوب باشد، اما برای مجلس چنین نیست». اما ماجرا همچنان ادامه پیدا کرد تا اینکه در سال ۱۳۹۸ دوباره شفافیت آراء نمایندگان مطالبه رسانه‌های اصولگرا و تندروهای این جریان شد که رای نیاورد و همین باعث شد تا منتقدان مجلس دهم حملات شدیدی را نسبت به دهمی‌ها داشته باشند.
اما این پایان شفافیت در نهادهای تصمیم‌گیر نشد و بحث به شفافیت برای همه کشیده شد؛«اگر شفافیت خوب است چرا شورای نگهبان و مجع تشخیص مصلحت نظام آرای خود را شفاف نمی‌کنند» این حرفی بود که بسیاری از نمایندگان مطرح می‌کردند و معتقد بودند اگر شفافیت آرا لازم است باید همه نهادها تن به این شفافیت بدهند.
بنابراین مجلس دهم نیز در واکنش به این مطالبه بحث شفافیت برای همه مجامعه تصمیم‌گیر را مطرح کرد. یعنی در مهرماه ۹۸ فوریت طرح شفافیت آرای نظام تقنینی در مجلس تصویب شد؛ طرحی که امیدی‌های مجلس آن را ارائه کردند و نمایندگان مجلس دهم یک فوریت شفافیت آرای نظام تقنینی را با ۷۵ درصد آرا تصویب کردند.
هر چند فرآیند بررسی طرح نیز مانند بسیاری از طرح‌های دیگر بدون حاشیه نبود و باز هم صدای برخی از نمایندگان نزدیک به جبهه پایداری در مجلس را درآورد به گونه‌ای که پزشکیان، نایب رئیس و علی لاریجانی، رئیس مجلس را دیکتاتور خطاب کردند. با این حال طرح شفافیت نظام تقنینی در حالی تصویب شد که جزئیات آن هیچگاه در دستور کار آن مجلس قرار نگرفت.
حالا اما یازدهمی‌ها عزم خود را برای علنی کردن آرا نمایندگان جزم کرده‌اند. آنها با صدای بلند از «شفافیت» سخن می‌گویند، آن هم شفافیت آرا نمایندگان، نه بقیه نهادهایی تصمیم‌ساز هستند. گویی یازدهمی‌ها فقط به دنبال شفافیت آرا نمایندگان مجلس هستند نه همه نهادهای موثر در فرآیند قانون‌گذاری. گویی طرح شفافیت آرای نظام تقنینی نتواست به طور کامل از فیلتر یازدهمی‌ها عبور کند.
شفافیت آرا نمایندگان اما همچنان مخالفانی دارد و معتقدند تا زمانی که همه نهادهایی که در فرآیند قانون‌گذاری و تصمیم‌سازی موثر هستند، عملکردشان شفاف نشود علنی کردن رای بهارستانی‌ها نه تنها امکان‌پذیر نیست بلکه دردسرساز نیز خواهد بود.
