دکتر ندا روح الهی
دکتر ندا روح الهی – دبیر سرویس پزشکی ورزشی: رخصت واژه‌ای که ورزشی و غیر ورزشی به محض ورود به زورخانه آن را خطاب به مرشد به زبان آورده و اجازه داخل شدن به کهن ترین مکان ورزشی تاریخ کشورمان را از او درخواست می‌کنند.
زورخانه را همه می شناسند، مکانی برای اجرای برنامه‌های ورزشی اصیل ایرانی همراه با مراسمات معنوی، برنامه هایی که ریشه در اصالت، فرهنگ و سنت های مردمان ایران دارد. حال اینکه زورخانه ها معرف چهره‌های ماندگاری از ورزش ما هستند، کهن کسوتان و پهلوانانی که هر یک جدای از قابلیت‌های ورزشکاری دارای منش های والای پهلوانانی نیز بوده اند. اشعار و واژه های ماندگار به کار رفته شده در زورخانه ها را آنهایی که در گود بوده‌اند یا خارج از آن به خوبی می‌شناسند عباراتی که قسمت اعظم آن از زبان فردی شنیده می شود که به نوعی رهبری و مدیریت زورخانه را نیز همراه با میان دار گود بر عهده دارد.
به سراغ مرشدی می رویم که بسیاری از گلریزان ها نقشی بی بدیل داشته است، که نوای دلنشین ضرب و زنگ همراه با بیان پر احساس و رثای وی برای گل نشینان زورخانه امیرالمومنین کاملا آشناست.
مرشد جهانشاه تیشه کنی متولد ۱۳۵۳ و اصالتاً کرمانشاهی و بزرگ شده منطقه (رشیدی) است.
- جناب تیشه کنی چطور شد سر از زورخانه و رشته ورزشی باستانی درآوردید؟
بنده توسط یکی از دوستانم که علاقه شدیدی به زورخانه داشت به این رشته تشویق شدم و روی آوردم و بعد از یک سال هنر مرشدی را بسیار دوست داشتم همین امر انگیزه بنده را صد چندان کرد و اولین زورخانه ای که به عنوان اول ورزشکار بعد سمت مرشدی فعال بودیم زورخانه منطقه سبزه میدان بود که متاسفانه بعد از مدتی تخریب شد و در سال ۱۳۶۵ شروع به ورزش باستانی کردم در زورخانه کهن که بعد از تخریب زورخانه سبزه میدان در این زورخانم مشغول به مرشدی شدم و حدوداً ۳۶سالی در آن زورخانه روی سردم مشغول به آموزش جوانان و نوجوانان شهر کرمانشاه بودم.
- آیا سابقه قهرمانی در رشته باستانی هم دارید؟
مسابقات مرشدی ۷۹ الی ۸۰ طوری بود که یک مرشد باید مثل یک ورزشکار باستانی کامل به این امر مسلط می بود و ورزش می کرد و توسط داوران کشوری که امتیاز می‌دادند بنده حقیقی در سال ۷۹ به میزبانی استان قم توانستم مقام دوم کشوری را کسب کنم.
- زمانی که خودتان در گود زورخانه بودید مرشد زمان شما چه بزرگواری بودند؟
در زمان ورزشکاری ما مرشد فقید مرحوم هاشم دودی خداوند روحشان را شاد کند، و مرشد کهن کسوت آقا داریوش خوش اندام و برادرش آقا فریدون خوش اندام بودند البته مرشدهای بزرگوار دیگری نیز بودند اما آموزش و ورزش را زیر نظر این عزیزان گذراندم.
- چه چیز باعث شد شما به سمت مرشدی روی بیاورین و علاقمند این هنر ارزشمند بشین؟
بنده افتخار این را داشتم در خانواده ای بزرگ شدم که ۵ برادر هستیم و من سومین فرزند این خانواده هستم، به قول دوستان و اطرافیان از صدای خوبی برخورداریم در همین راستا قدیم ها رسم بود برای کمک به مرشدها یا ابتدای ورزش و یا در اواسط ورزش شروع به غزل خوانی می کردند که بنده هم توسط رفقای ورزشکار تشویق به این امر شدم و دیدم که هم علاقه زیادی دارم و هم اینکه خداوند این موهبت را به بنده داده بود که همیشه مورد توجه دیگران قرار می گرفتم؛ البته بدون هیچ استادی ضرب زورخانه را از نوار کاست مرشدهای گوش دادم و همیشه تمرین می کردم و قطره ای شدم در اقیانوس بی انتهای هنر مرشدی و خداوند را شاکرم که توانستم به آنچه که سعی و تلاش خودم را در آن گذاشتم برساند.
- مشخصات یک مرشد در چه چیزیست؟
یک مرشد خوب علاوه بر توانایی در خواندن و ضرب گرفتن باید خوش نام، ارشاد کننده، پاک و الگو باشد؛ علاوه براین موارد مرشد باید ریاضت هم بکشد، یک ورزشکار اگر بخواهد در مسابقات کشوری حضور داشته باشد در نهایت با یک سال تمرین مداوم می تواند خود را آماده حضور در مسابقات کند، ولی یک مرشد اگر خیلی مستعد و دارای پشتکار هم باشد حداقل ۱۵ سال کار می خواهد که به سطح قابل قبولی برسد به همین دلیل باید در این کار سختی کشید. من با تلاش و همت خودم و توکل و نگاه خوب خداوند به جایی رسیده ام که جامعه ورزش باستانی کشور من را قبول دارند و پیروی خط مولایمان امیرالمومنین لنگر زمین و زمان باشد.
- هر مرشدی یا ورزشکاری در حرفه خود یک نفر را سرلوحه خود قرار می دهد آیا شخصی مدنظر شما بود که باعث شود شما در امر مرشدی موفق تر باشید؟
بنده متاسفانه مشوق خاصی نداشتم و فقط به صرف علاقه که به این ورزش ملی و سنتی و مذهبی که داشتم این هنر را یاد گرفتم و آموختم. حالا یا متاسفانه یا خوشبختانه مشوقی نبوده اما همیشه توکلم به خدا بعد آقام امیر المومنین بوده و سعی ام بر این بوده که رهروی آقام مولا علی (ع) باشم.
- رابطه مرشد و ورزشکار در زورخانه باید چگونه باشد؟
اگر میاندار اصول ورزش اعم از رعایت سرعت و تنظیم حرکات و تعداد به اندازه هر حرکت را رعایت کند، مرشد نیز می تواند هماهنگی لازم را بوجود بیاورد (و بالعکس) که ورزش برای هر دو طرف بسیار لذت بخش خواهد بود. و حتی مرشد می تواند در مسابقات باعث موفقیت یک تیم شود برای موفقیت در ورزش باستان مربی خوب شرط اول است و بعد از آن مرشد، در واقع مربی و مرشد لازم و ملزوم موفقیت ورزش های تیمی زورخانه ای هستند اگر یک مرشد بهترین ضرب و نوا را داشته باش ولی نتواند خود را با تیم هماهنگ کند و یا از طریق ضرب و آهنگ نتواند حس خود را به ورزشکار انتقال دهد تیم نمی تواند نتیجه مطلوبی را کسب کند. مرشد باید این توانایی را داشته باشد که به بهبود هماهنگی و کار تیمی کمک کند.
- آیا دوره های خاصی را باید برای مرشد بودن گذراند؟
بله، مرشدی دوره‌های متعددی دارد هم داوری و مربیگری در مقطع مقدماتی و به سطح های بالاتر در سال ۸۸ یک دوره ۱۰ روزه داوری مرشدی به میزبانی استان تهران برگزار شد که البته این دوره بیشتر مدرسین وقت به ریاست خود فدراسیون که ایشان از مرشدین و از ورزشکاران خوب باستانی بود در خصوص نحوه ضرب گرفتن، ریتم نوازی، نت خوانی، مقام خوانی، ثناخوانی، شاهنامه خوانی و خلاصه آواز که توسط اساتید آواز به نفرات دعوت شده تدریس شد که بنده هم افتخار حضور در این کلاس‌ها را داشتم.
- رتبه مرشدی شامل چه مراحلی است؟
رتبه مرشدی به ۹ رتبه تقسیم بندی شده. رتبه ۱ نو پنجه، رتبه ۲ خوش پنجه، رتبه ۳ خوشنوا، رتبه ۴ خوش پنجه، رتبه ۵ سردم نشین، رتبه ۶ سردم دار، رتبه ۷ مرشد، رتبه ۸ مرشد پیشکسوت. و آخرین رتبه کهنه سوار که آخرین مرحله مرشدی است.
- اشعاری که برای زورخانه خوانده می شود بر اساس چه انتخاب می شود؟
اشعار زورخانه برگرفته از شعر حافظ، سعدی، مولانا، فردوسی، مولودنامه قبلا مرشدان فقط در دستگاه همایون می خواندند ولی الان اکثر مرشدان ما با هفت دستگاه موسیقی آشنا هستند برای تنوع در کار هر بار در یک دستگاه و با اشعار جدید برنامه را اجرا می کنند. گاهی مولودی خوانی و اشعار عرفانی، ولی در کل بر اساس جوء حاکم بر زورخانه اشعار خود را انتخاب می کنیم. و اشعاری که درباره اهل بیت سروده شده نیز هم خوانده می شود. و البته مناسبت خوانی یعنی در تولد و شهادت خاندان اهل بیت رسول خدا (ص) شعر خوانی و مدیحه سرایی هم می کنند.
- از نظر شما مرشد بزرگ و ارزنده تعریف از پیشکسوت چیست؟
به هر کس که در کاری سابقه و تجربه زیادی داشته باشد اطلاق می شود بدین سان به شکل سنتی افزایش سن افراد شاغل در کاری به دلیل تجربه بیشتر پیشکسوتان آن حرم و رسته ورزشی محسوب می‌شوند. در زورخانه به کسی می‌گویند که سالمند تر، آزموده تر از ورزشکاران دیگر باشد. ارزش و جایگاه بالایی دارد. و یکی از عبارات مقدس جوامع بشری و ورزشی است. کسی که در کسوتی سال ها عمر خود را صرف خدمت کرده است. از این رو باید پیشکسوتی را در درجه اول از اخلاق و دانایی و ثبات قدم دانست. و از همه مهمترین خصوصیات پیشکسوت جوانمردی، قهرمانی و الگوی اخلاق می توان نام برد که به قول حافظ: نه هرکس آینه ساخت سکندری داند. در گود رودخانه از ابتدا تا پشت به مرشد ۶۰سال طول می‌کشد تا پیشکسوت این رشته بود و آزموده تر از دیگر ورزشکاران باید باشد و ریزه‌کاری‌های ورزش را به بهترین نحو ممکن به ورزشکاران مبتدی و نوجوانان و جوانان آموزش دهد.
- وضعیت رشته باستانی در حال حاضر نسبت به قدیم چگونه است؟
شکر خدا وضعیت ورزش باستانی از دهه ۷۰ به بعد خیلی بهتر شده یعنی خیلی از جوانان و نوجوانان را به خود جذب کرده و در قالب یک ورزشکار خوب و قهرمان در زمینه باستانی در حال معرفی به جامعه ورزشی می باشد. فقط اگر یک سری حاشیه‌ها و… بگذارند ورزشی است که هم با روح و هم با جسمت کار می کند.
- توصیه شما به جوانان امروزی که آشنایی با این رشته ندارند چیه؟
ورزش زورخانه ای با پیشکسوتان رونق می گیرد من از این عزیزان تقاضا دارم اگر توان ورزش کردن هم ندارند به زورخانه بیایند تا برای جوانان امروزی الگو باشند و ما را از نظر روحی و معنوی همراهی کنند، این ورزش آبا و اجدادی ماست و نسل به نسل به ما رسیده و ما هم معرف آن به نسل‌های بعدی باشیم و تمام خصوصیات یک انسان کامل در این ورزش نهفته است و با فراگرفتن این ورزش راه عیاران و جوانمردانی آن را می‌توان در پی گرفت و در گفتار و سخنوری در این ورزش مرشدی کنید مرام و اخلاق پهلوانی و قهرمانی را فرا می گیرید و در میان مردم با عزت و افتخار زندگی می‌کنید.
- احساس خودتان را با شنیدن این کلمات بیان کنید؟
زورخانه = جایگاه مردان
ضرب و زنگ = ساز و نوای پهلوانی
میان دار = انتخاب شده از طریق مرشد به عنوان ورزشکار حرفهای
گلریزان = حرکتی زیبا و دلنشین در میدانی مقدس
مولا علی (ع) = عشق اول و آخر تمام ورزشکاران علی الخصوص باستانی کاران
سید مرتضی زینال صفت = اسطوره ورزش باستانی کشور و افتخار ایران
- در آخر عناوین ارزنده این مرشد را جویا می‌شویم که افتخاراتی بس زبانزد در این هنر و ورزش را دارند:
سال ۷۹ مسابقات مرشدی در استان قم دوم کشور
سال ۸۰ در مسابقات نیروهای مسلح مقام اول کشور
سال ۸۱- ۸۲، مقام اول کشور را به دست آوردم
سال ۸۶ در جشنواره مرشدان برتر موفق به کسب دیپلم افتخار شدم
سال ۸۷ مسابقات تیمی جوانان کشور که از سطح بالایی برخوردار بود با اقتدار تمام بین ۲۴ استان مقام سوم کشور را به دست آوردیم
۸۹ جشنواره مرشدی موفق به کسب سردم سیمین به میزبانی کرمانشاه نائل شدیم.
