یکی از مهمترین عوامل رشد صنعتی، دستیابی بخش صنعت به نرخ بالای ارزش افزوده است که در سال‌های اخیر بخش صنعت کشور نتوانسته رشد ارزش افزوده بالایی را تجربه کند؛ بنابراین مهمترین دلایل نزول صنعتی در کشور را می توان کاهش توان صنعت در خلق ارزش افزوده دانست.
سهم ارزش افزوده در ارزش تولید از سال ۱۳۷۰ تاکنون بجز در هفت سال که رشد اندکی داشته است، همواره سیر نزولی را طی کرده که این وضعیت بیانگر این است که مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای به محصول نهایی تبدیل نشده و همچنین واردات کالاهای واسطه ای و قطعات محصول نهایی رشد داشته است.
اما به طور کلی در میان ارزش افزوده تولید شده توسط بخش صنعت نیز، برخی از صنایع توانسته‌اند بهتر از سایر صنایع عمل کنند و سهم بیشتری را در بین صنایع مختلف به خود اختصاص دهند.
گزارش وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان می دهد که صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی، فلزات اساسی، سایر محصولات کانی غیرفلزی، تولید وسایل نقلیه موتوری و صنایع غذایی و آشامیدنی بیش از ۸۰ درصد از ارزش افزوده تولید شده توسط بخش صنعت را به خود اختصاص داده اند.
روند سهم ارزش افزوده صنایع در مقایسه با هم طی ۱۰ سال اخیر همواره ثابت بوده و رتبه‌های خود را حفظ کرده اند. تنها تغییر مشاهده شده در صنعت وسایل نقلیه موتوری و تریلر است که به نظر می رسد در سال های اخیر با کاهش شدیدی همراه بوده است؛ به طوریکه میانگین سهم ارزش افزوده صنعت از کل ارزش افزوده تولید شده توسط بخش صنعت در ۱۰ سال اخیر حدود ۲۰٫۴ درصد بوده است اما سهم این صنعت در سال ۱۳۹۲ که آخرین آمار ارزش افزوده منتشر شده، به ۱۱٫۴ درصد تقلیل یافته است.
صنعت تولید مواد و محصولات شیمیایی نیز که در سال های اخیر همواره پیشتاز بوده است، بر اساس آخرین گزارش در سال ۱۳۹۲ نیز توانسته حدود ۲۶ درصد از ارزش افزوده تولید شده در صنعت را به خود اختصاص دهد.
پس از این صنعت، فلزات اساسی با ۲۱٫۹ درصد در رتبه دوم قرار دارند و بعد از آن صنایع محصولات کانی غیرفلزی ۱۲٫۹ درصد از کل ارزش افزوده را در اختیار گرفته و رتبه سوم را دارد.
بر اساس این گزارش، صنایع وسایل نقلیه موتوری و تریلر و مواد غذایی و آشامیدنی با ۱۱٫۴ درصد و ۹٫۱ درصد از کل ارزش افزوده تولید شده توسط بخش صنعت در رتبه های بعدی قرار دارند.
این در حالی است که بخش منسوجات تنها ۱٫۹ درصد از ارزش افزوده بخش صنعت را داراست، به رغم اینکه با توجه به میزان مواد اولیه مناسب، این صنعت در کشور می‌تواند به عنوان یکی از صنایع مهم ایران تلقی شود.
وزارت صنعت، معدن و تجارت با تکیه بر این آمار در سند راهبردی خود در تلاش است تا با تمرکز بر صنایع با ارزش افزوده بالا، آهنگ رشد تولید ناخالص داخلی را افزایش دهد که این اقدام به ویژه برای کشورهای در حال توسعه ای که رسیدن به مرحله توسعه یافتگی و باز نماندن از قطار پرشتاب اقتصاد جهانی برایشان مهم است، نکته ای حیاتی به نظر می رسد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد کشورهایی چون کره جنوبی، مالزی، چین، ترکیه، مکزیک و … در همین جهت پیش رفته اند و با رشدی مناسب در حال رسیدن به توسعه هستند که شاخصه مشترک اغلب این کشورها سرمایه گذاری در صنایع برق و الکترونیک، خودرو، نساجی و پوشاک، بازیافت و … بوده است.
به این ترتیب در صورتی که وزارت صنعت، معدن و تجارت بتواند به درستی در این مسیر گام بردارد، می توان افزایش رشد اقتصادی را در سال‌های آینده برای کشور متصور شد.
