شوش پایتخت هزاران ساله عیلامی‌ها، پایتخت زمستانه هخامنشیان، از معروف‌ترین و پررونق‌ترین شهرهای تاریخی با قدمتی ۷ هزار ساله و اولین منطقه در ایران که باستان‌شناسان در آن آغاز به کار کرده‌اند؛ به عنوان هجدهمین اثر ثبت شده کشور در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفت تا امیدی بر این باشد که حفاظت از این محوطه تاریخی با در نظر گرفتن استانداردهای جهانی ادامه پیدا کند و میزبان گردشگرانی از نقاط مختلف دنیا باشد، چرا که پیش از این به گفته محمد حسین ارسطوزاده؛ مدیر پایگاه پژوهشی شوش وضعیت اسفناکی بر شوش حاکم بوده است.
وضعیت نگهداری کتیبه‌های ۴ هزار ساله بدتر از دپوی نخاله‌ها
او در این باره اظهار می‌کند: قلعه شوش سال‌ها به انباری نا‌مناسب برای نگهداری آثار باارزش تاریخی خوزستان و استان‌های مجاور تبدیل شده بود و تا پیش از این نه تنها اشیا در وضعیت حفاظتی مناسبی قرار نداشتند؛ بلکه مرمتی هم بر روی آن‌ها صورت نمی‌گرفته است.
در واقع دپوی مصالح و نخاله نیز اینطور که کتیبه‌های ۴ هزار ساله را در این محوطه نگهداری می‌کردند، انجام نمی‌شد، بنابراین تلاش کردیم؛ وضعیت نگهداری آثار را به صورت استاندارد در بیاوریم، کارگاه دائمی حفاظت و مرمت قلعه شوش را راه‌اندازی کنیم، از دکتر ارفعی که از معدود متخصصان زبانهای ایلامی و اکدی‌ست و دکتر علیزاده دعوت کنیم که به کمک ما بیایند تا کتیبه‌ها را به صورت استاندارد طبقه‌بندی و نگهداری کنیم؛ به طوری که اکنون کتیبه‌ها در فایل‌های استاندارد که نمونه آن‌ها در موزه ملی هم وجود دارد؛ نگهداری می‌شوند.»
ارسطوزاده با بیان اینکه تلاش می‌شود تا پایگاه شوش به محلی برای پژوهش متخصصان، دانشجویان و علاقه‌مندان باستان‌شناسی و تاریخ تبدیل شود، می‌گوید: «دفع پوشش گیاهی، خواناسازی، خشت چینی، اندود کاهگل بر روی دیوارهای خشتی، ایجاد مسیرهای چوبی برای تردد گردشگران، متناسب کردن ساخت‌وسازهای اطراف محوطه، تجمیع تیرهای چراغ برق، جمع‌آوری تابلوهای ناهمگون، رفع اختلاف ارتفاع ساختمان‌ها از دیگر اقداماتی است که برای بهبود وضعیت پایگاه شوش و فراهم شدن شرایط ثبت جهانی آن انجام دادیم.»
عکس‌های تهیه شده از وضعیت قلعه شوش و محوطه‌های تاریخی این شهر پیش از آماده‌سازی آن برای ثبت جهانی، مرمت و حفاظت آن صحنه‌هایی را از انباشته شدن کتیبه‌های تاریخی بر روی هم، روییدن پوشش گیاهی انبوه در محوطه‌های تاریخی، لانه کردن مار و دیگر حیوانات در انبار نگهداری آثار تاریخی و… را نشان می‌دهد که اکنون پس از آماده‌سازی برای ثبت جهانی دیگر اثری از آن‌ها به جای نمانده و به نظر می‌رسد که این پایگاه اکنون پس از گذشت چندماه از ثبت جهانی آن وضعیت مطلوبی دارد، هرچند که نسبت به عکس ماه‌های پیشتر، پوشش گیاهی درون محوطه‌های تاریخی همچون کاخ آپادانا مجددا در حال افزایش است و علی‌رغم مرمت مناسبی که در قلعه صورت گرفته، اما در برخی از نقاط آن بوی بد سرویس‌های بهداشتی گردشگران را آزار می‌دهد.
نقطه آغاز باستان‌شناسی در ایران
شهر پانزدهم، کاخ آپادانا، کاخ اردشیر، موزه، مسجد جامع شوش و مجموعه بناهای دوره اسلامی مجموعه محوطه تاریخی شوش را تشکیل می‌دهند که وسعت آن‌ها به همراه حریم‌هایشان در مجموع نزدیک به ۸۰۰ هکتار می‌شود، اما آنچه در مرکز این مجموعه تاریخی چشم هر گردشگری را به خود خیره می‌کند، قلعه شوش یا در واقع قلعه باستان‌شناسان است که در مقایسه با دیگر آثار تاریخی این شهر از قدمت بسیار کمتری برخوردار است.
قلعه باستان‌شناسان در واقع شروع تاریخ باستان‌شناسی در ایران است؛ این بنا که در اصل به عنوان محل زندگی مورگان؛ باستان‌شناس فرانسوی و تیم همراه او و حفظ امنیت آن‌ها ساخته شده، امروز خود به یکی از جاذبه‌های تاریخی شوش تبدیل شده است به ویژه آنکه به نمایش درآمدن وسایل باستان‌شناسی آن‌ها، اتومبیل قدیمی مورگان و… در محوطه قلعه به خوبی حال و هوای آن زمان را به گردشگران منتقل می‌کند و قرار گرفتن محوطه‌های تاریخی همچون کاخ آپادانا و… در اطراف آن هر گردشگر علاقه‌مندی را وادار می‌سازد که چندین روز را به بازدید از این محوطه بپردازد.
شوش آنقدر حرف برای گفتن دارد و آنقدر آثار ارزشمندی را در خود جای داده است که وجود آن به تنهایی برای یک کشور، می‌تواند؛ دلیلی برای سرازیر کردن خیل گردشگران دنیا به آنجا باشد، اما شوش که تنها قطره‌ای از شگفتی‌های تاریخی این سرزمین است در تمام این سال‌ها آنگونه که سزاوارش بوده، مورد توجه قرار نداشته است، اکنون با ثبت جهانی این شهر و قرار گرفتن توسعه گردشگری در اولویت های دولت، انتظار می‌رود که با برنامه‌ریزی صحیح و بدون پیشامد هرگونه غفلتی یاری شود تا شوش آن گونه که سزاوارش است به عنوان نگین شهرهای تاریخی، در دنیا بدرخشد.
