گروه اقتصادی: ارز دیجیتال یک شکل دیجیتالی از پول است که به‌عنوان ابزار معامله در یک شبکه توزیع‌شده از کاربران استفاده می‌شود.بیت‌کوین به‌نوبه خود، اولین و شناخته‌شده‌ترین نمونه یک ارز دیجیتال است که در سال ۲۰۰۹، توسعه‌دهنده‌ای با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو آن را به دنیا معرفی کرد. با آغاز رکوردشکنی‌های بیت‌کوین و اخباری که از آن در جهان منتشر شد، در ایران همگام‌هایی برای فعالیت در این حوزه برداشته شد. محمدجواد آذری جهرمی – وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اسفند ۹۶ از طرح آزمایشی «اولین ارز دیجیتالی کشور» بر پایه بلاک‌چین خبر داد و با اشاره به رشد اجتناب‌ناپذیر فناوری و لزوم حرکت به سمت فناوری‌های نو عنوان کرد: «دنیا در حال تحول است و یکی از این تحولات، «ارزهای دیجیتال» هستند. رویکرد انفعالی در خصوص فناوری و انتظار دستگاه‌ها از یکدیگر طبیعتا باعث عقب‌ماندگی و درنهایت انفعال حاکمیت خواهد شد.»
هرچند همان زمان هم در زمینه ورود به ارزهای دیجیتالی، سیدابوالحسن فیروزآبادی – دبیر شورای عالی فضای مجازی ورود به عرصه ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین که هنوز توسط مسوولان بانکی تایید نشده‌اند را توصیه نکرده و بیان کرد: «به دلیل اینکه روی رنجیره بازار ارز مجازی در کشور هیچ‌گونه کنترل و مدیریتی وجود ندارد و در حقیقت صراف‌هایی که به این فعالیت مبادرت می‌کنند، مجوز ندارند نظر و توصیه‌مان به مردم این است که به هیچ وجه فعلا وارد این فضا نشوند تا سیاست و مقررات خود را در این حوزه اعلام کنیم.»
البته مقررات بانک مرکزی پس از این اظهارات، به ممنوعیت استفاده از ارزهای دیجیتالی انجامید. اردیبهشت ۹۷ بود که بانک مرکزی در بیانیه‌ای اعلام کرد «به‌کارگیری ابزار بیت‌کوین و سایر ارزهای مجازی در تمام مراکز پولی و مالی کشور ممنوع است.» هرچند آذری جهرمی درباره این مصوبه اینطور عنوان کرد که «مصوبه بانک مرکزی به عنوان سیاستگذار اصلی پول و مالی کشور در مورد ارزهای رمزنگاری‌شده مثل بیت‌کوین که به بانک‌ها و صرافی‌ها اعلام کرده که استفاده از آنها ممنوع است، بدین منظور نیست که بکارگیری ارزدیجیتال در توسعه داخلی ممنوعیت یا محدودیت دارد.»
پس از آن و به دلیل شرایط خاص اقتصادی در کشور، حوزه ماینینگ رمزارزها مورد توجه قرار گرفت و بخشی از سرمایه‌های فعالان اقتصادی را به سمت خود جذب کرد. هرچند در سال ۱۳۹۸ و در حالی که برخی از فعالان اقتصادی سرمایه‌گذاری نسبتاً قابل توجهی را دراین حوزه انجام داده و فعالیت‌هایی را برنامه‌ریزی و شروع کرده‌اند، به یک باره با هجمه گسترده‌ای از سوی وزارت نیرو از نظر تأمین انرژی مواجه شدند که کارشناسان احتمال سوق پیدا کردن این فعالیت‌ها به سمت فعالیت‌های زیرزمینی را مطرح کردند.
انجمن بلاک‌چین ایران در اردیبشهت ۹۹، در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که با اصلاح شدن مصوبه ماینینگ، مشکل قاچاق بودن دستگاه‌های استخراج رفع شده است. ۲۹ اردیبهشت ماه بود که قیمت بیت‌کوین در صرافی بایننس به ۹,۹۵۰ دلار رسید که با احتساب قیمت دلار در بازار آزاد در آن زمان (حدود ۱۷,۴۰۰ تومان)، معادل حدود ۱۷۳ میلیون تومان بود که رکورد جدیدی را به ثبت رساند. همچنین صرافی‌های رسمی با بانک مرکزی برای استفاده از ارزهای دیجیتال به منظور تسهیل تبادلات ارزی و بازگشت ارز صادراتی توافق کردند.خردادماه ۹۹ بود که با تأکید رئیس جمهور، وزارتخانه‌های نیرو، ارتباطات و فناوری اطلاعات و همچنین بانک مرکزی موظف شدند موضوع استخراج ارز دیجیتال را پیگیری و برنامه‌ریزی‌های لازم را در این زمینه انجام دهند. با وجود این، با فرا رسیدن ماه خرداد، تعرفه برق استخراج ارزهای دیجیتال با حدود ۳۰۰ درصد افزایش از ۴۸۲ تومان به ۱,۹۳۰ تومان به ازای هر کیلووات رسید و اینطور اعلام شدکه تقریباً تمام فعالان صنعت ماینینگ در ایران فعالیت خود را متوقف کردند.
هرچند هیات وزیران در تیرماه، مصوبه تعیین تکلیف تجهیزات استخراج ارزهای دیجیتال موجود در کشور را ابلاغ کرد. به موجب مصوبه دولت، کلیه دارندگان دستگاه‌های استخراج رمزارز (ماینر) مکلف شدند نسبت به ثبت مشخصات هویتی خود به‌همراه تعداد و نوع دستگاه‌هایی که در مالکیت آنها است، در سامانه‌ی بهین‌یاب وزارت صنعت، معدن و تجارت، نسبت به پرداخت کلیه حقوق و عوارض دولتی اقدام کنند.با وجود این، تابستان ۹۹ و در حالی که به‌دلیل گرما، مصرف برق ماینرها، اهمیت خود را نشان داده بود، اما مصطفی رجبی‌مشهدی – سخنگوی صنعت برق عنوان کرد که «دستگاه‌های ماینر ۳ تا ۴ درصد برق تولیدی در دنیا را مصرف می‌کنند، این مصرف در دنیا معادل حدود ۷ تا ۸ هزار مگاوات است. مطابق بررسی‌ها، مصرف برق واحدهای استخراج ارز دیجیتال در ایران حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ مگاوات است، بنابراین این واحدها نمی‌توانند تأثیر چشمگیری بر افزایش مصرف برق کشور داشته باشند.»
مهرماه بود که طرح گسترش صنعت استخراج ارزهای دیجیتال در ایران به مجلس رفت؛ که بر اساس آن دولت موظف بود برای استخراج ارزهای دیجیتال در داخل کشور با شرایط خاصی برق و گاز با تعرفه صنعتی اختصاص دهد. ۱۴ آبان و همزمان با اعلام نتایج انتخابات آمریکا قیمت بیت‌کوین از ۱۳,۸۵۰ دلار عبور کرد و در مقابل ریال ایران با رسیدن به حدود ۴۲۶ میلیون تومان در پلتفرم‌های صرافی ایرانی، رکورد تاریخی خود را شکست. پس از آن در روزهای زمستانی، برخی از مناطق با قطعی برق مواجه شدند و مسوولان حوزه نیرو، تقصیر را به گردن حوزه ارزهای دیجیتال انداختند.
حتی سخنگوی صنعت برق که پیش از این گفته بود واحدهای استخراج ارز دیجیتال نمی‌توانند تأثیر چشمگیری بر افزایش مصرف برق کشور داشته باشند، درباره شایعه تاثیر مصرف بیش از حد مراکز استخراج رمزارز بر قطعی اخیر تهران، اعلام کرد: «یکی از عواملی که موجب افزایش مصرف برق که منجر به قطعی شده، مراکز استخراج رمزارز غیرمجاز است. حدود ۱,۶۰۰ مرکزغیرمجاز را شناسایی کردیم که دستگاه‌های ماینینگ آنها جمع‌آوری، خسارت برق مصرفی از آنها اخذ و به مراجع قضایی معرفی شدند.»
این درحالی است که کارشناسان مطرح ارزهای دیجیتال با استناد به آمار و ارقام مربوط به استخراج بیت‌کوین و مصرف برق این فعالیت، استخراج بیت‌کوین را عامل قطعی برق ندانستند. طبق گزارش‌ها، مصرف انرژی استخراج بیت‌کوین در جهان برابر با مصرف انرژی چند کشور اروپایی است. با این حال، کارشناسان معتقدند با وجود مقررات سخت‌گیرانه، فعالیت ماینرها در ایران نسبت به دوسال قبل به‌شدت کم شده است و فعالیت‌های فعلی به‌حدی نیست که بتواند عامل خاموشی‌ها باشد، به‌خصوص در فصل زمستان که طی سال‌های گذشته همیشه شاهد مازاد تولید برق در این فصل بوده‌ایم.
درحالی که با عبور از روزهای خاموشی، جنجال‌های مربوط‌به استخراج بیت‌کوین تا حدودی آرام شده بود، بازار رمزارزها در شرایطی که افراد از بازار بورس به دلیل ضررهایی که متحمل شده بودند، روی‌گردان شدند، داغ شد و اینطور عنوان شد که بخشی از سرمایه مردم به سمت ارزهای دیجیتالی رفته است و مسوولان به فکر مقابله با این روند افتادند. مرکز ملی فضای مجازی ۱۲ اسفند ماه در اطلاعیه‌ای اعلام کرد «رمزارزهایی مانند بیت‌کوین از هیچ‌گونه پشتوانه و تضمینی برخوردار نیستند و همچنین تاکنون تصمیمی برای اعطای مجوز به درگاه‌ها و سایت‌های فعال خرید و فروش رمزارزها و بیت‌کوین در کشور گرفته نشده است و از این رو اکیداً توصیه می‌شود همگان دراین زمینه احتیاط‌های لازم را به خرج داده و در دام تبلیغات سوداگران این بازار غیرشفاف نیفتند.»
همتی نیز مطرح کرده بود که قرار است کسانی که رسمی رمزارز استخراج می‌کنند، بتوانند برای واردات از آن استفاده کنند و مبادله رمزارزها بین یکدیگر مجاز نیست. بنابراین، مبادله رمزارزها تنها برای استخراج رسمی رمزارز در جهت واردات بلامانع است اما معامله این نوع ارز بین افراد ممنوع است. همچنین مسئولان بانک مرکزی بر ممنوعیت معامله رمزارز بین افراد طبق قانون شورای عالی مبارزه با پولشویی و مصوبه هیئت دولت در سال ۹۸ تاکید کردند و در این راستا شرکت شاپرک به پرداخت‌یارها اعلام کرد که درگاه‌های الکترونیکی که کسبوکارهای غیرمجاز از جمله رمزارز ارائه می‌کنند، مسدود خواهند شد.
این روزها بیت‌کوین روند صعودی در پیش گرفته و در روزهای پایانی سال به بیشترین قیمت تاریخ خود یعنی ۶۱ هزار دلار هم رسید. افزایش قیمت بیت‌کوین و رمزارزها طی ماه‌های اخیر در ایران هم توجه بسیاری را به خود جلب کرد. از سوی دیگر، کارشناسان این حوزه معتقدند هیچ ممنوعیت قانونی در خصوص فعالیت در حوزه خریدوفروش رمزارز وجود ندارد و طبق مصوبه شورای عالی مبارزه با پولشویی بانک‌ها از فعالیت در این حوزه منع شده‌اند و در مصوبه مربوط به استخراج رمزارزها نیز تاکید شده است که از رمزارزها برای مبادلات روزمره استفاده نشود.
