خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی نوشته است: «امروز یکشنبه جنگ خونین و وحشیانه سوریه وارد دهمین سال خود شد. قبل از اینکه کروناویروس روزانه جان چند صد تن را در سراسر جان بگیرد، این جنگ که اوایل ۲۰۱۱ آغاز شد در صدر اخبار اکثر رسانه‌های جهان قرار داشت و کمتر رسانه‌ای بود که از جنبه‌های گوناگون این جنگ چشم‌پوشی کند؛ چه بازیگران آن و چه آوارگانش و چه تمامی کسانی که در این مهلکه قرار داشتند.
این جنگ که با خیزش داعش و رخداد بدترین فاجعه انسانی در قرن ۲۱ همراه بود، ۱۰ ساله شد و هنوز هم تراژدی‌های جدیدی را به همراه دارد که تأثیر آن بر سیاست‌های جهان را نمی‌توان نادیده گرفت. اوایل ماه جاری نیروهای سوری و ترکیه‌ای در شمال غرب سوریه با یکدیگر درگیر شدند. همین امر باعث شد که ترکیه عضو ناتو و روسیه که هر کدام از آنها در دو طرف این جنگ قرار دارند، در آستانه یک رویارویی مستقیم قرار بگیرند و از سوی دیگر موج بی‌سابقه‌ای از آوارگی ایجاد کنند. ترکیه با این ادعا که با موج جدیدی از آوارگان از سوریه روبرو است، اعلام کرده دیگر حاضر به ممانعت از مهاجران و آوارگان که به طور غیرقانونی وارد یونان می‌شوند و به دنبال راهی برای ورود به اروپا می‌گردند، نیست و به این ترتیب اتحادیه اروپا را با بحران تازه‌ای روبرو ساخت.
دیده بان حقوق بشر در گزارش خود گفته است حداقل ۳۸۴ هزار تن در این جنگ کشته شده‌اند که بیش از ۱۱۶ هزار تن از آنها غیرنظامی هستند. این جنگ بیش از ۱۱ میلیون آوراه در داخل و خارج کشور به جای گذاشته است.
به لطف حمایت‌های نظامی روسیه، ایران و حزب‌الله لبنان، دولت اسد توانسته است کنترل ۷۰ درصد از کشور را بازپس بگیرد. آتش بس شکننده‌ای از اوایل ماه جاری در شمال غرب کشور اجرا می‌شود و مقام‌های ترکیه و روسیه در باره گشت‌زنی در ادلب به توافق رسیده‌اند.
به گفته سازمان ملل بیش از نیمی از جمعیت قبل از جنگ سوریه یعنی حدود ۲۳ میلیون نفر، خانه‌های خود را ترک کردند و گفته می‌شود بیش از ۸۰ درصد از جمعیت زیر خط فقر به سر می‌برند. نیمی از مردم این شهر در خرابه‌ها زندگی می‌کنند. هیچ روند سیاسی خاصی در این کشور وجود ندارد. برخلاف آنچه که برخی نسبت به آن ابراز امیدواری می‌کنند جنگ سوریه به هیچ عنوان نزدیک به پایان نیست.
یک آتش بسی از سوی روسای جمهور ترکیه و روسیه در مسکو اعلام شده اما بیشتر می‌توان گفت که هدف آن ممانعت از اقدامات دولت سوریه و ارتش این کشور برای بازپس‌گیری استان ادلب در شمال غرب این کشور بوده. اما این توقف جنگ نمی‌تواند یک راه حل درازمدت باشد و این جنگ ویرانگر همچنان راه خود را می‌رود.
سه ماه قبل از اینکه این آتش‌بس اعلام شود حملات دولت سوریه بار دیگر موجی از آوارگی را در کل کشور به وجود آورد. ادلب تنها منطقه باقی مانده تحت کنترل شورشیان در سوریه است و از دیدگاه بشار اسد تنها جایی است که می‌تواند پیروزی نهایی ارتش او را تضمین کند.
دنی مکی، خبرنگار سوریه‌ای مستقر در لندن می‌گوید حتی اگر ادلب نیز بازپس گرفته شود و حدود سه میلیون نفر دیگر نیز راهی ترکیه یا جاهای دیگر شوند، بعید است که دمشق بتواند بر این منطقه تحت کنترل مخالفان بدون هیچ دشواری کنترل درازمدت داشته باشد.
به طور مشابه یک معاهده منعقد شده میان ترکیه و سوریه در ماه اکتبر با کمپین ارتش ترکیه علیه مبارزان کرد سوری تحت حمایت آمریکا در شمال شرق سوریه شکسته شد اما این منطقه نفت خیز همچنان تحت مناقشه است. صدها نیروی آمریکایی در آنجا مستقر هستند که به طور واضح برای حفاظت از حوزه‌های نفتی تحت حمایت کردها است. هم نیروهای آمریکایی و هم نیروهای روسی به طور جداگانه در این مناطق گشت‌زنی می‌کنند و از سوی دیگر صدها شبه نظامی تحت حمایت ایران نیز بر این مناطق مستقر هستند.
خرابی و فلاکت
نزدیک به یک دهه جنگ، این کشور خاورمیانه‌ای را به یک کشور نابود شده تبدیل کرده است. در حالی که قدرت‌های جهانی همچنان به دنبال جای پایی از خود در این کشور هستند، روسیه، ایران، ترکیه و آمریکا در سوریه حرف خود را می‌زنند. حزب‌الله لبنان و شبه‌نظامیان دیگر در آنجا جنگ خود را دارند. بمب‌های اسرائیلی هرازچندگاهی بر سوریه فرود می‌آیند و این جنگ اکنون در دست تعداد زیادی از بازیگران بین‌المللی قرار گرفته است. برخی سوری‌ها به طعنه می‌گویند شاید لازم است که مردم، کشور را ترک کنند و مانع اقدام قدرت‌های جهانی برای جنگ بر سر خاک سوریه نشوند!
اسد که تاکنون توانسته است کنترل دولت مرکزی را در دمشق در طول جنگ بر عهده داشته باشد با کمک روسیه به بیرون راندن شورشیان از مناطق تحت کنترل‌شان ادامه می‌دهد. در حال حاضر شورشیان بخش کوچکی از این کشور را در دست دارند اما بسیاری از مناطق دیگر که به دست دولت افتاده تنها یک ویرانه است. تعداد کمی از آوارگان جرأت بازگشت پیدا کرده‌اند و بازسازی یا انجام نمی‌شود و یا به کندی صورت می‌گیرد و همه این‌ها به حل و فصل سیاسی مشروط می‌شود.
همزمان اوضاع اقتصادی برای مردم عادی سوریه که سعی می‌کنند خود را با افزایش قیمت‌ها وفق دهند به سمت بسیار بدی پیش می‌رود و می‌توان گفت که اوضاع وخیم است. ارزش پول این کشور فرو پاشیده و اکنون ۵۰۰ پوند سوری معادل یک دلار است، ۲۰ برابر نسبت به قبل از سال ۲۰۱۱ کمتر و این اوضاع اقتصادی با بحران اقتصادی لبنان به شدت رو به وخامت گراییده است.
دیوید بیسلی، رئیس برنامه غذای جهانی می‌گوید اوضاع بسیار خراب و فاجعه بار است و می‌توان در واقع گفت که به طوفان شبیه است. ما جنگی بسیار ویرانگر داشته‌ایم که تأثیر بسیار مخربی بر اقتصاد برای هشت، ۹ و ۱۰ سال داشته اما با فروپاشی اقتصاد لبنان و ارتباط اقتصاد این دو کشور با یکدیگر می‌توان گفت که اوضاع بسیار وخیم‌تر شده است.
سازمان ملل در سال ۲۰۱۸ تخمین زد که این جنگ نزدیک به ۴۰۰ میلیارد دلار خرابی به بار آورده است.
کمیته صلیب سرخ جهانی گفته است: سرویس‌های اولیه، بیمارستان‌ها و مدارس در سراسر این کشور باید بازسازی شوند. خانه‌ها و زمین‌ها باید از مواد منفجره و مین پاک شوند. مشاغل و دیگر منابع درآمدی مردم باید احیا شوند.
گی‌یر پدرسن، نماینده ویژه سازمان ملل در سوریه در آستانه ۱۰ ساله شدن جنگ می‌گوید: رنج و عذاب مردم در این دوران و دهه وحشتناک و تراژیک غیرقابل باور و توضیح است.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل هم در توئیتی نوشت: یک دهه جنگ هیچ چیز جزی خرابی و فلاکت نداشته است. راه‌حل نظامی نیست، وقت آن است که به دیپلماسی فرصت عمل بدهیم.
اما باید باور داشت که طی سال‌های اخیر این تلاشها همه شکست خورده‌اند.
به رغم اعلام عقب نشینی، نیروهای آمریکایی همچنان در شمال شرق این کشور مستقر هستند؛ در منطقه نیمه خودمختار کردها. پس از جنگ با داعش هدف اصلی واشنگتن تبدیل به مهار نفوذ ایران شده است.
و ترکیه کشور همسایه که از گروه‌های مسلح محلی حمایت می‌کند نیروهایش را در سراسر مرز این کشور مستقر کرده است. به گفته پدرسن ماهیت وحشتناک و سخت این جنگ نشان از شکست دیپلماسی دارد.
بحران کامل؟
حتی اگر اسد بتواند مناطق باقی‌مانده در دست شورشیان را پس بگیرد حاکمیت بر آنها مساله دیگری خواهد بود. سیاست دولت او در آشتی در دیگر مناطق بازپس گرفته شده تقریبا شکست خورده است.
در دمشق انفجارهای مشکوکی با هدف گیری غیرنظامیان و پرسنل ارتش با مواد منفجره قوی رخ می‌دهد. در استان جنوبی درعا، آشتی میان دولت و شورشیان دو ساله شده اما اقدامات خشونت‌بار همچنان گزارش می‌شود.
حملات، انفجارها و تیراندازی‌ها تعداد زیادی از هر دو طرف را به کام مرگ فرستاده و اعتراضات ضددولتی در برخی مناطق وجود دارد.
دیده‌بان حقوق بشر سوریه که یک گروه نظارتی ضدجنگ است گفته بیش از ۲۱۷ تن طی ماه‌های گذشته در درعا کشته شده‌اند، ۴۵ غیرنظامی ۱۱۳ سرباز و نیروی تحت حمایت دولت و ۳۷ شورشی.
مکی معتقد است: شورش‌های رو به افزایش و شرایط بد اقتصادی در دمشق اثباتی است بر آنکه این جنگ به این زودی پایان نمی‌پذیرد و حقایق سیاسی-اجتماعی و نظامی نشان می‌دهد که این جنگ برای سال‌ها گریبان این کشور را در دست خواهد داشت.»
