رصد بازار نشان می‌دهد که آخرین باری که دلار در این کانال معامله شد، پاییز سال گذشته بود که بعد از آن قیمت این ارز به ۲۶ هزار تومان هم رسید. جریان ریزش ارزهای بین‌المللی در بازار آزاد در حالی حالا با از سرگیری مذاکرات در وین اتریش ادامه دارد که ارزش ریال در برابر دلار، طی پنج سال اخیر حدود ۵۰درصد افت کرده و البته آینده مشخصی از وضعیت ارزها با توجه به ابهامات سیاسی و اقتصادی وجود ندارد. تحت چنین شرایطی هم صف‌های سنگین برای دلار فروشی در چهارراه‌استانبول همچنان ادامه دارد. در پی نزدیک شدن به روزهای سیاسی انتخابات ریاست جمهوری و خبرهایی که هزارگاهی از نتیجه مذاکرات شنیده می‌شود و البته گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال از سرگیری توافق هسته‌ای، وضعیت ارزهای بین‌المللی در بازار آزاد نگرانی سرمایه‌گذاران را حتی بیشتر از قبل کرده و به گفته فعالان و دست‌اندرکاران بازار، عرضه دلار و یورو این‌روزها شدت گرفته است.
دلار حالا در حالی وارد کانال ۲۱ هزار تومانی شده که به گفته علی، یکی از سرمایه‌گذاران دلار: «برای فروش دلارهایی که چند ماه پیش با قیمت ۲۵ هزار تومان خریداری کرده بودم، به مدت یک هفته است که هر روز ناچار هستم تا به چهارراه‌استانبول سربزنم، صف‌ها شلوغ هستند و به خاطر کرونا نمی‌توانم صف‌های سنگین را تحمل کنم و هر روز به امید این‌که وضعیت بهتر شود و صف‌ها خلوت، دلارهای خود را به بازار می‌آورم، هر چند هر روزی که می‌گذرد، ارزش دلارهایم کمتر می‌شود، اما به دلیل کرونا مجبور هستم تا صبر کنم». ماجرهای مختلفی از زبان سرمایه‌گذاران دلار در روزهایی که اظهارنظرهای مختلفی درباره چشم‌انداز قیمت این اسکناس بین‌المللی مطرح است، شنیده می‌شود و در همین زمینه یکی از فعالان این بازار صحبت‌های قابل‌تاملی را ارائه می‌دهد: «دلار هم شده مثل بازار سرمایه، تصمیم دارم هر چه زودتر ارزهای خانگی خود را به بازار عرضه کنم و برای جبران ضررهایم به بازار ارزهای دیجیتال بروم». او از همان ارزهایی سخن می‌گوید که با یک توییت از سوی پولدارترین چهره‌های جهانی، بالا و پایین می‌شوند و اظهارنظرهای مختلفی درباره سرنوشت آنها وجود دارد.
هر چه که هست نگاهی به روند حرکتی ارزهای بین‌المللی در بازار نشان می‌دهد که در روزهای اخیر دلار آمریکا توان افزایش نداشته و در مسیر کاهشی قرار گرفته است. فعالان بازار این روند ریزشی را به دلیل عرضه سنگین ارز به بازار نسبت میدهند. حدود یک هفته پیش بود که معاون سیاسی وزارت امور خارجه و رئیس هیات مذاکره کننده کشورمان، برای حضور در دور چهارم مذاکرات برجام وارد وین، پایتخت اتریش شد. در همین چند روز نوسانات اندکی در قیمت پرمعامله‌ترین ارزها در بازار آزاد مشاهده شد.
دلار در کشاکش‌های سیاسی
شانزدهم اردیبهشت همین امسال در حالی دلار در بازار آزاد با قیمت ۲۱هزار و ۶۰۰ تومان و یورو با ۲۶ هزار و ۴۰۰ روی میز معامله رفت که روز چهارشنبه هفته گذشته، عرضه ارز در بازار آزاد حتی سنگین‌تر هم شد و به گفته فعالان بازار، عرضه سنگین ارز در بازار نیما و همچنین بخشی از ارزهای دپو شده در سال‌های اخیر قیمت ارز در روزهای آینده را در وضعیت پرابهامی قرار داد، به‌طوری‌که دلار در سامانه نیما به ۲۰هزار و ۶۰۰تومان هم رسید.
بر همین اساس، صبح روز چهارشنبه هفته گذشته، اولین قیمت معاملاتی دلار در بازار آزاد ۲۲ هزار و ۴۰۰ تومان گزارش شد، این در حالی بود که در ساعات پایانی معاملات روز سه‌شنبه، نرخ این ارز ۲۲ هزار ۵۵۰ تومان برای فروش بود. در همان روز صرافی ملی هم قیمت دلار را با با ۱۵۱ تومان کاهش نسبت به آخرین نرخ روز قبل، ۲۲ هزار و ۳۸ تومان برای فروش و ۲۱هزار و ۶۰۲ تومان برای خرید اعلام کرد. از سوی دیگر، نخستین معاملات دلار در بازار متشکل ارزی نیز با حدود ۹۰ تومان کاهش نسبت به آخرین قیمت روز کاری گذشته، به ۲۱ هزار و ۸۲۰ تومان رسید. بر اساس گزارش‌های رسیده و آغاز رایزنی‌های کارشناسانه درباره خبرهایی که از احتمال عقب‌نشینی آمریکا به گوش می‌رسد، بازار گمانه‌زنی‌ها درباره وضعیت ارزهای بین‌المللی نیز داغ‌تر شده است. گفته می‌شود با روی کار آمدن یک دولت دموکرات در آمریکا، امید جریان غربگرا برای احیای برجام شدت گرفته و این موضوع منجر به مذاکرات فشرده‌ای در وین برای بازگشت آمریکا به برجام شده است.
بر همین اساس گزارش‌ها حکایت از این دارد که ظاهرا با عقب نشینی نسبی آمریکایی‌ها؛ گشایشی در مذاکرات هسته‌ای وین پیش آمده و تیم مذاکره کننده ایرانی همچنان در تلاش برای احیای برجام تا رسیدن به موعد سه خرداد ۱۴۰۰ است. گفته می‌شود که غلبه اخبار مثبت سیاسی باعث شده است تا مردم و فعالان اقتصادی با پیشفرض دلار ارزانتر در آینده نزدیک، موجودی ارزی خود را به بازار عرضه کرده و باعث اعمال فشار برای کاهش قیمت‌ها شوند. در همین زمینه کارشناسان در گفت‌وگو با رسانه‌های مختلف بر این موضوع تاکید کرده‌اند که در واقع با عملکرد معکوس فنر ارزی مواجه شده‌ایم که به سیاست غلط بانک مرکزی در سه سال گذشته باز می‌گردد.
بنابر اظهارات کارشناسان و تحلیل‌های موجود گویا ایجاد تصنعی جو گرانی غیرمنطقی دلار و رسانیدن آن به قیمت ۳۳ هزار تومان باعث شد تا عده‌ای با طمع رسیدن دلار به ۵۰ هزار تومان و بیشتر اقدام به خرید کردند و پس از کاهش قیمت‌ها، به انتظار نشستند تا شاید رویای دلار ۵۰ هزار تومانی محقق شود. اما حالا ناامیدی از تحقق این رویا با نزدیک شدن به فصل تابستان و یک ساله شدن شوک دوم ارزی دوران دولت دوازدهم باعث شده است تا این دلارداران از ترس زیان بیشتر اقدام به فروش کنند.
همتی باز هم از کاهش نرخ ارز خبر داد
به گفته تحلیل‌گران همانقدر که دلار ۵۰هزار تومانی و حتی ۳۳ هزار تومانی برای تابستان سال گذشته غیرمنطقی بود، اصرار برای کاهش قیمت دلار با انگیزه موفق نشان دادن مذاکرات وین و نزدیک شدن به زمان تحویل دولت هم غیرمنطقی است. رسیدن قیمت دلار به اعداد مورد بحث کنونی مانند ۱۵هزار تومان باعث از بین رفتن تولید می‌شود؛ تولیدی که پس از مدت‌ها سرکوب ارزی مجال بروز و ظهور پیدا کرده است. بر اساس تحلیل‌های موجود درباره وضعیت ارز، قیمت دلار به دلایلی که صحبت شد همچنان بر مدار کاهش حرکت کرده و عرضه به بازار(دلارهای ناشی از صادرات و دلارهای خانگی) به گونه‌ای است که امکان جهش قیمتی در سال ۱۴۰۰ را باید
منتفی دانست. این تحلیل در حالی از سوی برخی از آگاهان اقتصادی مطرح است که رئیس کل بانک مرکزی برخلاف ابهاماتی که پیش پای فعالان و تحلیل‌گران بازار وجود دارد به صورت قطعی از کاهش هر چه بیشتر نرخ ارز در روزهای آینده خبر می‌دهد. عبدالناصر همتی در تازه‌ترین اظهار نظر خود ضمن بیان این‌که اکنون نرخ ارز را کنترل کرده‌ایم و به ۲۰هزار تومان رسانده‌ایم، گفت: «امیدواریم از این رقم هم پایین‌تر بیاید.
ناترازی بودجه باید حل شود؛ یعنی وظیفه دولت و مجلس این است که این موضوع را حل کنند؛ در غیر این صورت تورم کنترل نخواهد شد؛ این در حالی است که صادرات غیرنفتی باید با رشد تولید افزایش یابد؛ ضمن این‌که هزینه‌های دولت باید کمتر شود». از سوی دیگر، رئیس کل بانک مرکزی بیان کرد: «باید اصلاحات ساختاری در کشور رخ دهد؛ این در حالی است که اگر این اصلاحات صورت نگیرد، بانک مرکزی به تنهایی نمی تواند تورم را کنترل کند؛ این در حالی است که اگر بانک مرکزی و وزارت اقتصاد اوراق را منتشر نمی‌کرد باید نقدینگی را در حد ۷۶ درصد رشد تجربه می‌کردیم؛ اما نقدینگی بالای ۴۰ درصد رشد کرد».
دلار و فعالان بازرگانی
سرنوشت دلار بعد از اتفاقات سیاسی چه می‌شود؟ در صورتی که قیمت ارز با کاهش محدودیت‌ها کاهش یابد، وضعیت سایر بازارها به کجا می‌رسد؟ این‌ها تنها چند نمونه از سوالاتی است که افکار عمومی را درگیر خود کرده. در همین زمینه اظهارنظرهای فعالان بازرگانی در زمینه وضعیت کلی اقتصاد و وضعیت دلار که یکی از مهمترین ابزارهای کاری تجار است، نیز در نوع خود قابل‌توجه است. در همین زمینه نایب رئیس کمیسیون بازرگانی داخلی اتاق بازرگانی ایران می‌گوید: «بازرگانی داخلی آسیب جدی دیده و کاهش تقاضا نسبت به پیش از کرونا بیش از ۴۰ درصد بوده است». اسماعیل یزدان پناه در مورد وضعیت بازرگانی داخلی اظهار کرد: «بازرگانی داخلی بسیار به توانایی مردم وابسته بوده که متاسفانه قدرت خرید بسیار کم شده است و با افزایش حقوق‌ها در سال ۱۴۰۰ شاید بتوان آن را تا حدودی جبران کرد. در کل دو موضوع مهم به بازرگانی داخلی ما آسیب زد؛ نخست کرونا است که به بسیاری از کسب‌وکارها و مشاغل آسیب زده و برخی از مشاغل تا ۹۵ درصد آسیب را متحمل شده‌اند و برخی نیز از این فرصت به نوعی استفاده کرده‌اند».
وی افزود: «دوم نرخ ارز است، البته بازار به این کاهش قیمت دلار اهمیت نمی‌دهد چراکه می‌داند این کاهش قیمت واقعی نیست و نگاه سیاسی در آن وجود دارد. بازار به راحتی نسبت به چنین چیزی واکنش نشان نمی‌دهد، مگر این‌که واقعا این دلار ارزانتر موجب واردات ارزانتر شود».
نایب رئیس کمیسیون بازرگانی داخلی اتاق بازرگانی ایران در ادامه بیان کرد: «چرخه اقتصاد داشت با کرونا و تحریم‌ها کنار می‌آمد، الان باز در یک برزخ قرار گرفته است. باز همه منتظر مذاکرات برجام هستند و کسی نمی‌تواند برنامه‌ریزی و کار کند. ما چند سال در این انتظار بودیم و بعد به این نتیجه رسیدیم که نباید انتظار بکشیم و شروع به کار کردیم ولی باز یک وقفه ایجاد شد».
وی با اشاره به کاهش قدرت خرید مردم گفت: «با توجه به این‌که موضوع انتخابات را در پیش داریم، وضعیت بازار کمی آرام‌تر پیش می‌رود اما همچنان در رکود است، تقاضا نیز کاهش داشته است. کرونا و تورم عوامل مهمی برای کاهش تقاضا بوده‌اند برای مثال وقتی مجالس و رفت‌وآمدها کاهش داشته حتی بر مصرف و تقاضای پوشاک هم تاثیرگذار است. در بخش‌های مختلف همین تاثیر وجود دارد، از طرف دیگر قدرت خرید مردم کم شده و سعی می‌کنند در زمان اپیدمی با توجه به این‌که درآمدشان کم شده و تورم بیشتر شده، هزینه‌های خود را مدیریت کنند. طبیعی است که این مساله باعث رکود در بازار خواهد شد».
یزدان پناه اضافه کرد: «بازرگانی داخلی آسیب جدی دیده و کاهش تقاضا نسبت به پیش از کرونا بیش از ۴۰ درصد رسیده است. کسبوکارهای خرد که محصولات آنها نیاز اساسی نیست واقعا آسیب جدی دیدند. البته در همه جای دنیا به این شکل بوده اما در کشور ما به واسطه تحریم و تورم آسیب‌ها بیشتر بوده است».
وی افزود: «ما نیاز به یک همدلی داریم، لازمه مواجهه با تحریم این است که قوانین دست‌و پاگیر و بوروکراسی‌های پیچیده که خود به عنوان یک تحریم مضاعف عمل می‌کند را کنار بگذاریم و در امور تسهیل ایجاد کنیم تا در جامعه آرامش به وجود آمده و این بحران را پشت سر بگذاریم. ضمن این‌که تحریم‌ها بی‌تاثیر شده و با نگاه به داخل می‌توانیم از این پیچ عبور کنیم، امیدوارم تا پایان سال بتوانیم از بحران کرونا هم عبور کنیم».
