جو، اولین پول شناخته شده تاریخ
فکر کنید اگر یک کیسه پر از جو را با خود به مرکز خرید محله‌تان ببرید و سعی کنید با آن پیراهن یا پیتزا بخرید، چه اتفاقی می‌افتد؟ فروشنده احتمالاً نگهبان را صدا خواهد زد! اما بهتر است بدانید که «جو» اولین پول شناخته شده در تاریخ بوده که در بین سومری‌ها رواج داشته است. این پول در سومر در حدود سه هزار سال قبل از میلاد به وجود آمد تا جواب گوی الزامات فعالیت‌های فزاینده اقتصادی باشد. مقادیر مشخصی دانه جو به صورت مقیاس فراگیر سنجش و مبادله همه کالا‌ها و خدمات دیگر به کار می‌رفت.
رایج‌ترین مقیاس سنجش، «سیلا»، حدودا معادل یک لیتر بود. پیمانه‌های استاندارد با ظرفیت ۱۳۰ سیلا به صورت انبوه تولید می‌شدند تا هر زمان که مردم احتیاج به خرید یا فروش چیزی داشتند به راحتی بتوانند مقدار لازم جو را اندازه‌گیری کنند. دستمزد‌ها هم بر حسب سیلای جو محاسبه و پرداخت می‌شد. به عنوان مثال یک کارگر مرد، ۶۰ سیلا و یک کارگر زن ۳۰ سیلا و سرکارگر بین ۱۲۰۰ تا پنج هزار سیلا دریافت می‌کرد، اما حتی گرسنه‌ترین سرکارگر هم نمی‌توانست در ماه این میزان جو را به عنوان خوراک استفاده کند! بنابراین از سیلا‌هایی که خودش نمی‌خورد برای خرید انواع کالا‌ها استفاده می‌کرد.
صدف کائوری، رایج در زمان تجارت برده
صدف کائوری که صدف نوعی حلزون است، احتمالاً دلار جهان در چند قرن پیش بوده، زیرا از آن تقریباً در همه جا به عنوان ارز رایج استفاده می‌شده است. پوسته صدف کائوری تقریباً در همه قاره‌ها از چین تا آفریقا به عنوان ارز لازم برای تبادل کالا شناخته می‌شد. نوع و ارزش پوسته‌ها به نادر بودن حلزونی که پوسته را ایجاد می‌کرد، بستگی داشت. از اوایل قرن شانزدهم قبل از میلاد، استفاده از صدف کائوری به عنوان وسیله مبادله در چین آغاز شد و به مرور زمان استفاده از آن به عنوان نوعی ارز به مناطق عمده تجارت در آفریقا، عربستان، مناطقی از اروپا و بخش‌های قابل‌توجهی از آسیا گسترش یافت. در آفریقا، دولت انگلیس سال‌ها بر انتقال مقادیر زیادی صدف کائوری از طریق کشتی به غرب این قاره که برای خرید بردگان صورت می‌گرفت نظارت می‌کرد. این کار تا زمان منسوخ شدن تجارت برده ادامه داشت.
سنگ رای، بزرگترین شکل ارز در تاریخ
بزرگترین شکل ارز در جهان باستان به «سنگ رای» معروف بوده است. سنگ رای نوعی ارز بوده که هیچکس نمی‌توانسته آن را سرقت کند. نه فقط به دلیل اندازه آن بلکه به این دلیل که همه می‌دانستند هر فردی چه سنگی در اختیار دارد؛ بنابراین افراد جز درصورتی که مالک سنگ شناخته می‌شدند نمی‌توانستند از آن استفاده کنند. امروزه برخی معتقدند که سنگ رای اولین بیت کوین جهان بوده است. این سنگ‌های عظیم‌الجثه از یک قطعه سنگ آهک تراشیده می‌شدند و هرکدام از آن‌ها سوراخی که نقش امضا را داشت در وسط خود داشتند.
عرض این سنگ‌ها تا ۱۲ فوت می‌رسید و وزن‌شان بیش از ۸ تن بود. هر سنگ داستانی برای خودش داشت که ارزش آن را تعیین می‌کرد. از آن جا که ایجاد هریک از این سنگ‌ها کار بسیار دشواری بود، دشواری تجربه شده در مسیر تهیه آن، باعث افزایش ارزش سنگ می‌شد. این سنگ‌های بزرگ از سنگ آهکی در جزایر پالائو تراشیده و سپس در اقیانوس به وسیله قایق حمل می‌شدند. اگر سنگ هنگام حمل و نقل قایق را غرق نمی‌کرد و پس از تخلیه احتمالاً نمی‌شکست، به شکلی ماهرانه به یک مکان منتخب در جزیره یاپ منتقل می‌شد و برای همیشه در آن جا می‌ماند. مالک سنگ و ارزش خالص آن مشخص بود، بنابراین می‌توانست برای تجارت کالا در جزیره مورد استفاده قرار بگیرد. سنگ‌ها به دلیل سنگینی‌شان از محل خود حرکت داده نمی‌شدند. آن‌ها فقط صاحب جدیدی پیدا می‌کردند و در همان مکان باقی می‌ماندند.
پول چوبی، ارزی برای دوره اَبَر تورم
تصور این که اسکناس‌های چوبی را در کیف پول خود حمل کنیم برای ما دشوار است، اما پول چوبی پس از جنگ جهانی اول و در دوره اَبَر تورم، نوعی ارز در آلمان بود. همان‌طور بیشتر شما می‌دانید اقتصاد آلمان پس از جنگ تا حدودی به هم ریخت، به همین دلیل، شهر‌های محلی مشغول چاپ و نشر پول شدند و به چاپ هر چیز از چوب گرفته تا فویل، ابریشم و چرم پرداختند. این نوع پول به نوتگلد معروف بود و تا پایان دوره ابر تورم در سال ۱۹۲۳ از آن استفاده می‌شد.
چاقو، ارزش‌بخشی به این پول با نوشته روی آن
استفاده از چاقو به عنوان پول در دنیای امروز غیرقابل تصور به نظر می‌رسد، اما این شکل عجیب پول در حدود ۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح، در زمان سلطنت «یوی بزرگ»، در سراسر چین مورد استفاده قرار می‌گرفت. روی چاقو‌ها اعداد یا کلماتی مثل «گوسفند» یا «ماهی» نوشته شده بود که ارزش آن‌ها را مشخص می‌کرد. همچنین هر قطعه پول نوشته یا کنده‌کاری داشت که به آن قطعه پول رسمیت می‌داد. به طور قطعی مشخص نیست که چگونه چاقو برای اولین بار به عنوان پول در چین معرفی شد.
بر اساس یکی از داستان‌ها، ابتدا یک شاهزاده به سربازان خود اجازه داد از چاقو به عنوان پول استفاده کنند و به دنبال آن، این ابزار به یک شکل پذیرفته شده ارز تبدیل شد. استفاده از چاقو به عنوان پول صد‌ها سال ادامه یافت تا این‌که اولین امپراتور چین، شین شی هوانگدی، انجام مبادلات با آن را لغو و اعلام کرد فقط سکه‌های مدور که یک سوراخ مربع در وسط خود دارند به عنوان پول قانونی قابل پذیرش هستند.
پوست سنجاب، دارای مزایای غیراقتصادی
از لحاظ تاریخی، پوست سنجاب نقشی اساسی در مبادله و تجارت داشته است. در دوران قرون وسطی، سنجاب‌ها به دلیل پوست‌شان بسیار ارزشمند بودند. در این دوران، پوست سنجاب به تدریج به عنوان یک ارز شناخته شده در کشور‌هایی مانند روسیه و فنلاند تبدیل شد. مردم روسیه تمایل زیادی به تجارت با پوست سنجاب داشتند و از آن جایی که مردم اهل صرفه‌جویی بودند و نمی‌خواستند چیزی را هدر بدهند از گوش و پنجه این حیوان هم به عنوان پول خرد استفاده می‌کردند.
استفاده از پوست سنجاب به عنوان پول، یک مزیت غیراقتصادی هم برای روس‌ها داشت. در دوران قرون وسطی، اروپا دچار شیوع طاعون سیاه شد، اما روسیه خسارت چندانی از این فاجعه ندید؛ زیرا طاعون سیاه، اغلب توسط جوندگان منتقل می‌شد و روس‌ها با کشتن جوندگان و استفاده از پوست آن‌ها به عنوان پول، بدون آن‌که متوجه باشند، از شیوع طاعون جلوگیری کردند. امروزه هم در کشور فنلاند پوست سنجاب همچنان به عنوان ارز پذیرفته می‌شود و ارزش مبادله‌ای پولی دارد.
نمک، اولین پرداخت مالیات تاریخ با این خوراکی
نمک در طول هزاران سال، کالای مهمی بوده و نقش برجسته‌ای در توسعه تمدن‌های اولیه ایفا کرده است. در آیین‌های دینی مختلف به نمک اشاره شده است. خشم ناشی از مالیات نمک، تسریع‌کننده انقلاب فرانسه بود. این کالا همچنین نقش مهمی در جنگ داخلی آمریکا داشت. نمک در زمان‌های باستان و قرون وسطی شکل مهمی از پول رایج بوده و از آن برای انجام مبادلات پایاپای و واردات و صادرات استفاده می‌شده است. مصریان باستان در ازای دریافت نمک یا نمک‌سود، کالا‌هایی مانند سدر، شیشه و رنگ را با فینقیان مبادله می‌کردند.
همچنین یکی از اولین پرداخت‌های مالیاتی ثبت شده در تاریخ که در آن از نمک به عنوان پول استفاده شد، در سال ۲۲۰۰ قبل از میلاد توسط امپراتور وقت چین «یوی بزرگ» صورت گرفت. در روم باستان هم، سربازان گاهی حقوق خود را به صورت بسته‌های نمک دریافت می‌کردند. حتی امروزه در برخی از فقیرترین کشورهای آفریقا مانند اتیوپی، برخی از عشایر از نمک به عنوان واحد پول استفاده می‌کنند. توده‌های نمکی با وزن حدود ۵ کیلوگرم هنوز هم در شاخ آفریقا، یکی از فقیرترین مناطق این قاره «گردش پولی» دارد.
دندان دلفین، افزایش ارزش این پول در سال ۲۰۰۸
یکی از عجیب‌ترین ارز‌های باستانی را شاید بتوان دندان دلفین دانست که صد‌ها سال در کنار دیگر سنت‌های قدیمی در جزایر سلیمان، مورد استفاده قرار می‌گرفت. در سال ۲۰۰۸ ارزش دلار این کشور جزیره‌ای کاهش یافت. مردم محلی در واکنش به این شرایط به انباشت پول پرداختند که این کار هم به نوبه خود باعث کمبود سکه شد و اوضاع را بدتر کرد. در نتیجه، مردم این کشور به استفاده از پول باستانی رایج یعنی دندان دلفین بازگشتند. به طرزی باورنکردنی ارزش این پول باستانی چهار برابر شد.
در ژانویه ۲۰۱۳، روستاییان مالایتا، ۹۰۰ دلفین پوزه بطری را قصابی کردند. ساکنان محلی تأیید کردند پس از آن‌که یک گروه حفاظت مستقر در آمریکا نتوانست غرامت کامل توافق شده را برای جلوگیری از کشتن پستانداران دریایی به آن‌ها پرداخت کند، آن‌ها کشتن دلفین‌ها را از سر گرفتند. تعداد دلفین‌هایی که از سال ۱۹۷۶ تا ۲۰۱۳ به خاطر دندان‌هایشان کشته شدند به بیش از ۱۵ هزار و ۴۰۰ دلفین رسیده است. هنری سوکوفاتو، شکارچی محلی دلفین در این باره به وال استریت ژورنال گفته: «پول مردم سفیدپوست روزی تمام می‌شود، اما دندان دلفین‌ها همیشه برای ما خواهد ماند.»
دانه‌های فلفل، طلای سیاه در اروپا
در یونان باستان، کمبود دانه فلفل باعث ارزش فوق‌العاده آن شد. ظاهراً در قرن پنجم آلاریک ویسیگوت و آتیلا هون از رهبران بزرگ این دوره، هنگامی که به شهر رم حمله کردند هردو به رومی‌ها دستور دادند مقادیر زیادی فلفل سیاه را به عنوان باج به آن‌ها تحویل دهند. در قرون وسطی، دانه‌های فلفل به شکل پذیرفته شده ارز تبدیل شد. در طول قرن پانزدهم میلادی، تقاضای اروپا برای فلفل به قدری زیاد بود که مبادلات این کالا نقش عمده‌ای در ایجاد مسیر‌های دریایی از مناطق ادویه خیز شرق دور ایفا می‌کرد. دانه‌های فلفل که «طلای سیاه» نامیده می‌شدند، قبل از قرن نوزدهم آن قدر گران بودند که فقط افراد بسیار ثروتمند می‌توانستند آن‌ها را خریداری کنند و امروزه فلفل سیاه همچنان دارای بالاترین سطح تبادل در جهان است.
چای آجر، استفاده در جنگ‌جهانی اول
یکی دیگر از ارز‌های جذاب باستانی چای آجر است. تولید این محصول پر ارزش با ترکیب ساقه و برگ گیاه چای با گیاهان مختلف و گاهی تراشه‌های چوب صورت می‌گرفت. این مخلوط با استفاده از خون گاو، محکم و فشرده می‌شد و گاهی هم ازکود به عنوان عامل اتصال استفاده می‌شد. روی خشت‌های چای سنتی، حروف چینی یا طرح‌های منحصر به فردی به نمایش گذاشته می‌شد. قبل از سلسله مینگ در چین، این خشت‌های چای که به آن چای فشرده هم می‌گویند، تقریباً به اندازه نمک در مدیترانه ارزش داشت. این خشت‌ها در اشکال و اندازه‌های مختلفی ساخته می‌شدند.
ارزش خشت‌ها علاوه بر اندازه‌شان بسته به نوع چای به کار رفته در ساخت آن از جمله چای سیاه، چای سبز و چای تخمیر شده متفاوت بود. در قرن نوزدهم از این محصول به عنوان ارز در چین، روسیه، تبت، سیبری و مغولستان استفاده می‌شد. آجر‌ها ارزش مشخصی داشتند. به عنوان مثال، ۱۲ آجر برای خرید یک گوسفند و ۲۰ آجر برای خرید یک اسب لازم بود. در سیبری، چای آجر‌ها به عنوان نوعی ارز قابل خوردن تا اواخر جنگ جهانی دوم مصرف و همچنین از آن‌ها به عنوان دارو استفاده می‌شد. با ارزش‌ترین چای آجر‌ها از نقاطی مانند هند و برخی مناطق دیگر در تبت می‌آمدند. از این آجر‌ها حتی تا قرن بیستم به عنوان یک نوع ارز استفاده می‌شد به طوری که در جنگ جهانی اول برخی از سربازان به دلیل کمبود پول، از آجر برای خرید کالا‌های دیگر استفاده می‌کردند.
