اما در دعوی حقوقی دو فرد با هم بر سر موضوعی شخصی به مشکل برخورد می کنند، مثلا زمانی که شخصی در ملک شما تصرف کند و شما دادخواست خلع ید بدهید این نوعی دعوی حقوقی محسوب می شود.
به طور کلی تمام اموری که مربوط به زندگی یک شخص و معاملاتی که وی با شخص دیگری انجام می دهد، جزو دعوی حقوقی می باشند.
در این متن دو مورد از این دعاوی که مربوط به نفقه و خلع ید است را بررسی می کنیم.
نفقه چیست؟
بر طبق قانون جمهوری اسلامی نفقه زن شامل تمام نیاز های متعارف زن از قبیل مسکن، خوراک، البسه، اثاثیه منزل، هزینه های درمان و استخدام خادم برای وی در صورت عادت و نیاز است که پس از عقد نکاح بر عهده شوهر می باشد.
نفقه فقط برای زن نیست یعنی مرد علاوه بر نفقه زوجه خود باید نفقه فرزندان خود را نیز تا رسیدن ایشان به سن قانونی پرداخت کند که نفقه آنها نیز شامل همین موارد ذکر شده می باشد، حتی اگر حضانت فرزندان با پدر هم نباشد یعنی فرزندان با مادر خود یا شخص دیگری زندگی کنند، باز پدر موظف به پرداخت نفقه ایشان می باشد.
علاوه بر نفقه زوجه و فرزندان، گاه نفقه اقارب نیز بر عهده فرد می باشد که در ادامه چگونگی آن را بررسی میکنیم.
مقدار نفقه فرزندان شرایط خاصی ندارد و رفع نیاز های اولیه آنها کفایت می کند.
اما مقدار نفقه زوجه به شان وی و عرف و همچنین وضعیت تحصیلی و شغلی ایشان و میزان دارایی مرد بستگی دارد و اینها در صورتی واجب می شود که زن نیز به تکالیف خود عمل کند که مهمترین آن تمکین از زوج می باشد.
تمکین چیست؟
طبق قانون جمهوری اسلامی تمکین که یکی از تکالیف زوجه می باشد یعنی زن در منزل مشترکی که زوج برایش مهیا کرده است سکنی گزیند و همچنین در روابط زناشویی از زوج خود اطاعت کند، همچنین به امور دیگری که باعث حفظ ریاست زوج در منزل می شود عمل نماید.
حال اگر زن بدون داشتن عذر موجه از انجام این موارد امتناع کند به ایشان ناشزه گفته می شود و نفقه زن ناشزه واجب نیست.
اما در یک صورت عدم تمکین زن مانع از لزوم پرداخت نفقه نمی شود و آن در زمانی است که بین زوج و زوجه نزدیکی صورت نگرفته باشد و زوجه مهریه خود را مطالبه کند، در این زمان تا زمان گرفتن کامل مهریه و یا مشخص شدن حکم دادگاه مبنی بر چگونگی پرداخت مهریه، زوجه حق حبس دارد یعنی می تواند از تمکین در مقابل زوج خود امتناع ورزد.
نفقه در دوران عقد
همانطور که میدانید در ایران پس از عقد نکاح زوجین مدتی را در دوران عقد سپری می کنند حال سوالی که مطرح می شود این است که آیا در این دوران نیز پرداخت نفقه زن واجب است؟
دوران عقد دو حالت دارد: یک حالت اینکه پس از عقد زوجین یک تاریخ مشخصی را برای شروع زندگی مشترک مشخص میکنند، که در این صورت نفقه واجب نیست.
اما حالت دوم اینکه زوج هیچ تاریخی را برای شروع زندگی مشترک معین نمیکند که در این صورت زوج باید نفقه زوجه خود را پرداخت کند و اگر از پرداخت آن امتناع ورزد زوجه می تواند دعوی حقوقی مطالبه نفقه کند یعنی دادخواست مطالبه نفقه به دادگاه تقدیم کند.
همچنین لازم به ذکر است که عقد موقت موجب وجوب نفقه نمی شود مگر در زمانی که زوجین بر سر این موضوع توافق کرده باشند.
نفقه اقارب
اقارب یعنی خویشاوندان، نفقه اقارب فقط بر عهده مرد نیست و شامل هر کدام از خویشاوندان صعودی و نزولی نسبت به فرد دیگر می شود اما بیشتر لزوم آن شامل جنس ذکور است.
نفقه اقارب شامل خویشاوندان نزدیک فرد می شود که تمکن مالی برای تامین معیشت خود را ندارند.
در ماده ۱۱۹۶ قانون مدنی ذکر شده است که: فقط اقارب نسبی در خط عمودی اعم از صعودی یا نزولی ملزم به انفاق یکدیگرند.
این سخن به این معناست که هر فردی که قدرت تامین معیشت خود را ندارد، خویشان نزدیک وی مانند پدر یا پدربزرگ یا فرزند یا نوه و …. در صورت قادر بود، موظف به پرداخت نفقه ایشان می باشند.
اما قانون به صراحت بر این نکته تاکید می کند که پرداخت نفقه زوجه بر تمام این موارد مقدم است و پس از آن نفقه فرزندان تا قبل از سن قانونی و سپس در صورت داشتن قدرت مالی، نفقه اقارب واجب می باشد.
آثار حقوقی امتناع از پرداخت نفقه
همانطور که گفته شد پرداخت نفقه یک تکلیف و حکم شرعی و قانونی است.
در صورتی که زوجه تمام شرایط و تکالیف خود را انجام دهد و زوج نیز توانایی پرداخت نفقه را داشته باشد ولی از پرداخت آن امتناع ورزد، زن می تواند طرح دعوی حقوقی مطالبه نفقه کند.
در صورتی که زن دعوی حقوقی مطالبه نفقه را مطرح کند و مرد باز هم از پرداخت آن امتناع ورزد، زن میتواند مالی که در مالکیت او می باشد را به دادگاه معرفی کرده و پس از انجام کار های قانونی، به میزان نفقه خود آن مال را توقیف کند. همچنین گاهی می تواند حکم جلب وی را از دادگاه دریافت کند.
در مورد آثار حقوقی عدم پرداخت نفقه فرزندان باید گفت، اگر پدر توانایی مالی داشته باشد و از پرداخت نفقه فرزندان خود امتناع ورزد، فرزندان حق طرح دعوی حقوقی مطالبه نفقه دارند که پس از طرح این دعوی حقوقی، پدر به حبس تعزیری درجه شش محکوم می شود که شامل شش ماه تا دو سال حبس است.
مراحل دعوی حقوقی مطالبه نفقه
زمانی که مرد توانایی داشته باشد و نفقه همسر و فرزندان خود را ندهد، آنها می توانند دادخواست مطالبه نفقه تقدیم دادگاه کنند و طرح دعوی حقوقی نمایند تا پس از آن این امر در مراجع قضایی رسیدگی شود.
طرح دعوی حقوقی به طور کلی دو مرحله اصلی دارد یعنی شخصی که به دنبال طرح دعوا می باشد فقط باید دو مرحله انجام دهد:
۱- تقدیم دادخواست:
دادخواست ها فرم هایی آماده هستند که برای طرح دعوی حقوقی آماده شده اند، که فرد می تواند آن را خریداری کند یا با کمک عریضه نویس ها یا به کمک یک وکیل پایه یک دادگستری اطلاعات خود و طرف مقابل و اطلاعات دیگر خواسته شده را درون آن وارد کرده و آن را تقدیم دادگاه ذیصلاح کند.
منظور از دادگاه ذیصلاح، دادگاهی است که صلاحیت پیگیری و رسیدگی این امر را داشته باشد که به نوع دادخواست بستگی دارد و نوع دادخواست دعوی حقوقی تعیین می کند کدام دادگاه ذیصلاح می باشد؛ مثلا اینکه دادگاه محل زندگی خوانده باشد یا خواهان یا موارد دیگر.
دادگاه صالح برای رسیدگی به دعوی حقوقی مطالبه نفقه، دادگاه خانواده ای است که در محل اقامت خوانده است.
۲- پرداخت هزینه دادرسی:
پس از اینکه دادخواست را تقدیم دادگاه کرد باید مبلغی را تحت عنوان هزینه دادرسی به حساب دادگستری واریز نماید، که این مبلغ میزان معین و مشخصی ندارد و به مقدار مالی که خواهان از خوانده مطالبه کرده است بستگی دارد.
اما در مورد نفقه باید گفت، فردی که دعوی حقوقی مطالبه نفقه را مطرح میکند میتواند هزینه دادرسی را نداده و از طرف مقابل( زوج یا پدر) مطالبه کند.
این دو مرحله اصلی برای طرح دعوی حقوقی بودند که پس از انجام آنها پرونده مذکور در انتظار بررسی قرار می گیرد و پس از بررسی ابلاغیه ای برای هر دو طرف ارسال می شود.
خلع ید چیست؟
خلع ید نوعی دعوی حقوقی است و زمانی اتفاق می افتد که مالک مالی غیر منقول اعم از ملک، زمین، باغ بر علیه متصرف غیر قانونی خود طرح دعوا نماید و خواستار خارج کردن مال خود از تصرف متصرف باشد.
به طور مثال اگر شما مال غیر منقولی دارید و آن مال را تصرف کرده است، در این صورت شما می توانید طرح دعوا کنید و دادخواست خود را به دادگاه تقدیم کنید و خواستار پایان بخشیدن به تصرف وی در مال خود باشید، این پایان بخشیدن به تصرف یعنی خلع ید.
خلع ید با دعوای تصرف عدوانی و تخلیه ید متفاوت است؛ زیرا تصرف عدوانی به دو صورت دعوی حقوقی و کیفری قابل طرح است و شامل مواردی است که متصرف به زور مال کسی را بگیرد.
تخلیه ید نیز شامل مواردی می شود که شما ملک خود را به فردی اجاره داده اید و قرارداد کتبی هم وجود دارد، مدت اجاره تمام شده و مستاجر ملک را تخلیه نمی کند در این صورت صاحب ملک می تواند دعوی حقوقی تخلیه ید مطرح کند.
شرایط قانونی برای طرح دعوای خلع ید
برای اینکه دادخواست دعوی حقوقی خلع ید فرد مورد قبول واقع شود باید شرایط آن موجود باشد که این شرایط عبارتند از:
_ مالکیت صاحب ملک ثابت شود؛ اگر مالکیت وی ثابت نشود و یا دلایل کافی برای اثبات مالکیت وی وجود نداشته باشد، طرح دعوای ایشان فقط یک ادعای بی اساس خواهد بود.
_ تصرف درمال ثابت شود؛ اگر ثابت شود که تصرف در مال با اذن صاحب مال بوده یا ثابت شود که فرد مذکور اصلا در مال تصرف نکرده است، در این صورت طرح دعوی حقوقی خلع ید با مشکل قانونی مواجه خواهد شد.
_ موضوع دعوا از اموال غیر منقول ذاتی باشد مانند خانه، زمین، باغ و… .
مدارک مورد نیاز جهت طرح دعوی حقوقی خلع ید
_ تصویر سند مالکیت
_ مدارک هویتی
_ استماع شهادت شهود و مطلعین
_ درخواست جلب نظر کارشناس
_ تحقیقات محلی
_ معاینه محلی
دادگاه ذیصلاح جهت رسیدگی به دعوای خلع ید
مراحل طرح دعوی حقوقی مربوط به هر دعوایی با هر عنوانی که باشد دو مرحله دارد:
۱- تقدیم دادخواست به دادگاه ذیصلاح
۲- پرداخت هزینه دادرسی
حال دادگاه ذیصلاح جهت رسیدگی به دعوی حقوقی خلع ید، محل وقوع مال غیر منقول می باشد حتی اگر خوانده در آنجا مقیم نباشد.
هزینه دادرسی نیز به میزان مالی که خواهان از خوانده مطالبه می کند بستگی دارد.
خلع ید از ملک مشاع ( آیا تمایل به مطالعه مطلبی در زمینه الزام به تنظیم سند رسمی ملک مشاع دارید ؟ )
ملک مشاع ملکی است که دو نفر یا بیشتر به صورت مشاعی در مالکیت آن شریک باشند. به این صورت که تمام شرکاء بر جزء جزء ملک حق مالکیت دارند اما هیچ کدام از آنها نمی تواند بر قسمتی از ملک ادعای مالکیت مستقل داشته باشد.
در ملک مشاع تصرف به دو صورت انجام می شود:
_ یکی از شرکاء در قسمتی از ملک تصرف کرده و ادعای مالکیت مستقل داشته باشد
_ شخص ثالث در ملک تصرف کند
در هر دو صورت هر یک از مالکین می تواند بر علیه متصرف طرح دعوی حقوقی کند و نیاز به طرح دعوا از طرف همه مالکین نیست.
دعوی خلع ید
پس از طرح دعوی حقوقی خلع ید و تقدیم دادخواست به دادگاه، اگر دادگاه پس از بررسی مدارک و شرایط خواسته خواهان را وارد تشخیص دهد در این صورت حکم به محکومیت خوانده به دلیل تصرف در مال غیر، داده می شود.
سپس حکم خلع ید صادر می شود و ملک از متصرف گرفته و به مالک اصلی تحویل داده می شود.
حال سوالی که مطرح می شود این است؛ اگر متصرف درون آن ملک بنایی احداث کرده یا درختی کاشته یا هر تغییرات دیگری از این قبیل انجام داده باشد تکلیف آنها چیست؟
این موارد نمی تواند مانع از حکم به خلع ید شود و بنای احداث شده یا درخت کاشته شده تماما برای مالک اصلی ملک است و متصرف باید ملک مذکور را تخلیه کند.
اگر فرد متصرف از تخلیه ملک امتناع ورزد و در فرجه داده شده ملک مورد نظر را تخلیه نکند، وسایل وی را به فردی حافظ می سپارند.
حال اگر مال غیر منقول، ملک قابل تخلیه نباشد مثلا زمینی خالی باشد، برای اجرای حکم خلع ید مامور اجرایی در محل مورد نظر حاضر شده و مال را از متصرف گرفته و تحویل صاحب اصلی مال می دهد، و صورت جلسه ای تنظیم می گردد که باید به امضای متصرف، صاحب اصلی مال و مامور اجرایی برسد.
( جهت دریافت مشاوره در زمینه اخذ دستور تخلیه به سایت گروه وکلای حقوق یاران به نشانی https://iranilawyers.com مراجعه نمایید )
سخن آخر
زمانی که طرح دعوی مطالبه نفقه و یا خلع ید از ملک تصرف شده خود می کنید، اگر تخصص لازم در این زمینه را نداشته باشید ممکن است رای دادگاه بر علیه شما صادر شود زیرا قاضی پرونده بر طبق شواهد و مدارک حکم می دهد و گاهی طرف مقابل شما فردی کار بلد است که می تواند همه چیز را به نفع خود تغییر دهد.
پس برای پیروزی در پرونده های مذکور بهتر است با یک وکیل پایه یک دادگستری مشورت کنید و در صورت نیاز وکالت پرونده را به ایشان محول کنید.
