گروه سیاسی: رییس جمهور آذربایجان در سفر خود به شهر مرزی جبرئیل در کرانه شمالی رود ارس به سخنان اخیر مقام‌های ایرانی که گفته‌اند اسرائیل در این منطقه حضور دارد، واکنش نشان داد و آنرا اتهاماتی “بی‌أساس” دانست که “بی پاسخ نخواهد ماند.”
اشاره الهام علی‌اف به سخنان حسن عاملی، امام جمعه اردبیل است که در خطبه‌های نمازجمعه گفته بود رزمایش نیروهای نظامی ایران در مرزهای آذربایجان “پاسخی به حضور اسرائیل” در جمهوری آذربایجان است. این ادعا از سوی دیگر مقام‌های نظامی و سیاسی ایران نیز به شکل تلویحی یا به صورت تهدید تکرار شد.
الهام علی‌اف در همین رابطه خواهان ارائه شواهد از سوی جمهوری اسلامی شد و گفت: “ما به اظهارات اخیر یک روحانی استانی ایران که علیه آذربایجان تهمت‌هایی مطرح کرد، هیچ توجه نکردیم. اما متاسفانه، مقامات رسمی اتهامات بی اساس را علیه ما مطرح کردند. گویا، آذربایجان اسرائیل را به این مناطق آورده است.”
او پرسید مقام‌های ایران “اسرائیل را اینجا کجا دیدند؟! اینجا یک نفر هم زندگی نمی کند. اینجا هیچ ساختمانی وجود ندارد.” رییس جمهوری آذربایجان تاکید کرد که این کشور خود تصمیم می‌گیرد که با کدام کشور ارتباط برقرار کرند و “هیچ کس اجازه ندارد در امور داخلی ما دخالت کند.”
هم‌زمان با این سخنان سخنگوی وزارت دفاع ملی ترکیه از اجرای مانور «برادری ثابت قدم-۲۰۲۱» با مشارکت ترکیه و آذربایجان در نخجوان خبر داد. یک مقام وزارت دفاع ترکیه درباره این رزمایش گفت که هدف از اجرای آن “افزایش سطح هماهنگی میان نیروی زمینی ارتش دو کشور است” و بر مبنای «اصل “دو دولت، یک ملت” مانند گذشته در آینده نیز در هر شرایطی در کنار خواهران و برادران آذربایجانی خود خواهیم ایستاد.»این مانور در فاصله کوتاهی از برگزاری مانور نظامی ایران به نام “فاتحان خیبر” در نزدیکی مرزهای ترکیه و آذربایجان اجرا می‌شود.
کیومرث حیدری فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی در ارتباط با مانور نظامی ایران تهدید کرده بود که “در این منطقه ما یک عنصر ناخوانده و برهم زننده امنیت را داریم که از جای دیگر آمده و آن رژیم نامشروع صهیونیستی است”.
فضای تنش‌آلود همراه با فعل و انفعالات نظامی
اقدامات و تهدیدهای متقابل ایران، ترکیه و آذربایجان فضایی از تنش را در مناطق شمال غربی ایران به وجود آورده است. اگرچه لحن مقام‌های سیاسی ایران به تندی مقام‌های نظامی نیست.
فرمانده نیروی زمینی جمهوری اسلامی تهدید کرده است که: «همه مرزهای قانونی باید حفظ شود و ضعف احتمالی یک کشور در حفظ مرزهای خود دلیل نمی‌شود که کشور دیگری با کمک بیگانه، مرزها را به‌هم بریزد و جمهوری اسلامی ایران اجازه این کار را نمی‌دهد.»
اشاره او به شکل تلویحی به توافق آتش بس میان ارمنستان و آذربایجان در سال گذشته است که بر اساس آن ارمنستان باید گذرگاهی را جهت اتصال آذربایجان به جمهوری خودمختار نخجوان اختصاص دهد.
اگرچه مقامات آذربایجانی و ترکیه ای بارها بر عدم قطع مرز زمینی ایران و ارمنستان علیرغم این کریدور صحبت کرده اند، اما برای ایران نگرانی‌های زیادی مطرح است. ازجمله این که عرض و پهنای واقعی کریدور نخجوان به جمهوری آذربایجان چقدر است؟ آیا این تنها برای تردد شهروندان در مرزهای داخلی است یا یک کریدور بین المللی خواهد بود؟
این ها و سوالات بسیار دیگری در کنفرانسی که با عنوان «چشم انداز جدید قفقاز جنوبی بعد از جنگ دوم قره باغ: همکاری و توسعه پس از منازعه» که در دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان در روزهای پایانی فروردین امسال برگزار شد، مطرح گردید. در این نشست که فضای آن هنوز با تهدید و خط و نشان کشیدن‌های متقابل فاصله داشت، نمایندگان مراکز مطالعاتی از کشورهای مختلف سوالات یاد شده را از الهام علی‌اف و جیحون بایراموف، وزیر امور خارجه آذربایجان پرسیدند.
همچنین پرسیده شد که “آیا این کریدور محدود به عبور انسانی و انتقال کالا است یا این که تجهیزات و محموله های نظامی نیز از آن عبور خواهند کرد؟” پرسش‌هایی که با ایجاد این دالان در دو مرز ۷۵۰ کیلومتری ایران با جمهوری آذربایجان و ۳۸ کیلومتری ایران و ارمنستان برای ایران مطرح هستند.
ایران این کریدور را مخل ارتباطات زمینی خود با قفقاز، گشوده‌شدن راه برای حضور بیشتر ترکیه در منطقه و وابسته‌شدن هر چه بیشتر ایران به مسیر ترکیه برای ارتباط با اروپا می‌داند و همه تلاش خود را برای جلوگیری از شکل گرفتن آن می‌کند.
پاسخ علی‌اف به سوالات مطرح شده این بود که “این نگرانی ها کاملا بی اساس است”. او گفت که شخصا با محمدجواد ظریف و عباس عراقچی در این باره به تقصیل مذاکره کرده و آنها توانسته‌اند یک زمینه مشترک برای همکاری پیدا کنند.
او گفته بود که ظریف و عراقچی بعد از این ملاقات به روسیه رفتند و این مسایل را در ترکیه نیز دنبال کردند و در این باره اجماع کاملی وجود داشت “که ایران از این پروژه حمایت می کند”. علی‌اف تاکید کرده بود: “از نظر عملی مهم‌ترین موضوع در حال حاضر این است که راهی وجود ندارد که مرز ایران و ارمنستان را قطع کند.”
اشاره الهام علی‌اف به سخنان حسن عاملی، امام جمعه اردبیل است که در خطبه‌های نمازجمعه گفته بود رزمایش نیروهای نظامی ایران در مرزهای آذربایجان “پاسخی به حضور اسرائیل” در جمهوری آذربایجان است. این ادعا از سوی دیگر مقام‌های نظامی و سیاسی ایران نیز به شکل تلویحی یا به صورت تهدید تکرار شد.
الهام علی‌اف در همین رابطه خواهان ارائه شواهد از سوی جمهوری اسلامی شد و گفت: “ما به اظهارات اخیر یک روحانی استانی ایران که علیه آذربایجان تهمت‌هایی مطرح کرد، هیچ توجه نکردیم. اما متاسفانه، مقامات رسمی اتهامات بی اساس را علیه ما مطرح کردند. گویا، آذربایجان اسرائیل را به این مناطق آورده است.”
او پرسید مقام‌های ایران “اسرائیل را اینجا کجا دیدند؟! اینجا یک نفر هم زندگی نمی کند. اینجا هیچ ساختمانی وجود ندارد.” رییس جمهوری آذربایجان تاکید کرد که این کشور خود تصمیم می‌گیرد که با کدام کشور ارتباط برقرار کرند و “هیچ کس اجازه ندارد در امور داخلی ما دخالت کند.”
هم‌زمان با این سخنان سخنگوی وزارت دفاع ملی ترکیه از اجرای مانور «برادری ثابت قدم-۲۰۲۱» با مشارکت ترکیه و آذربایجان در نخجوان خبر داد. یک مقام وزارت دفاع ترکیه درباره این رزمایش گفت که هدف از اجرای آن “افزایش سطح هماهنگی میان نیروی زمینی ارتش دو کشور است” و بر مبنای «اصل “دو دولت، یک ملت” مانند گذشته در آینده نیز در هر شرایطی در کنار خواهران و برادران آذربایجانی خود خواهیم ایستاد.»این مانور در فاصله کوتاهی از برگزاری مانور نظامی ایران به نام “فاتحان خیبر” در نزدیکی مرزهای ترکیه و آذربایجان اجرا می‌شود.
کیومرث حیدری فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی در ارتباط با مانور نظامی ایران تهدید کرده بود که “در این منطقه ما یک عنصر ناخوانده و برهم زننده امنیت را داریم که از جای دیگر آمده و آن رژیم نامشروع صهیونیستی است”.
فضای تنش‌آلود همراه با فعل و انفعالات نظامی
اقدامات و تهدیدهای متقابل ایران، ترکیه و آذربایجان فضایی از تنش را در مناطق شمال غربی ایران به وجود آورده است. اگرچه لحن مقام‌های سیاسی ایران به تندی مقام‌های نظامی نیست.
فرمانده نیروی زمینی جمهوری اسلامی تهدید کرده است که: «همه مرزهای قانونی باید حفظ شود و ضعف احتمالی یک کشور در حفظ مرزهای خود دلیل نمی‌شود که کشور دیگری با کمک بیگانه، مرزها را به‌هم بریزد و جمهوری اسلامی ایران اجازه این کار را نمی‌دهد.»
اشاره او به شکل تلویحی به توافق آتش بس میان ارمنستان و آذربایجان در سال گذشته است که بر اساس آن ارمنستان باید گذرگاهی را جهت اتصال آذربایجان به جمهوری خودمختار نخجوان اختصاص دهد.
اگرچه مقامات آذربایجانی و ترکیه ای بارها بر عدم قطع مرز زمینی ایران و ارمنستان علیرغم این کریدور صحبت کرده اند، اما برای ایران نگرانی‌های زیادی مطرح است. ازجمله این که عرض و پهنای واقعی کریدور نخجوان به جمهوری آذربایجان چقدر است؟ آیا این تنها برای تردد شهروندان در مرزهای داخلی است یا یک کریدور بین المللی خواهد بود؟
این ها و سوالات بسیار دیگری در کنفرانسی که با عنوان «چشم انداز جدید قفقاز جنوبی بعد از جنگ دوم قره باغ: همکاری و توسعه پس از منازعه» که در دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان در روزهای پایانی فروردین امسال برگزار شد، مطرح گردید. در این نشست که فضای آن هنوز با تهدید و خط و نشان کشیدن‌های متقابل فاصله داشت، نمایندگان مراکز مطالعاتی از کشورهای مختلف سوالات یاد شده را از الهام علی‌اف و جیحون بایراموف، وزیر امور خارجه آذربایجان پرسیدند.
همچنین پرسیده شد که “آیا این کریدور محدود به عبور انسانی و انتقال کالا است یا این که تجهیزات و محموله های نظامی نیز از آن عبور خواهند کرد؟” پرسش‌هایی که با ایجاد این دالان در دو مرز ۷۵۰ کیلومتری ایران با جمهوری آذربایجان و ۳۸ کیلومتری ایران و ارمنستان برای ایران مطرح هستند.
ایران این کریدور را مخل ارتباطات زمینی خود با قفقاز، گشوده‌شدن راه برای حضور بیشتر ترکیه در منطقه و وابسته‌شدن هر چه بیشتر ایران به مسیر ترکیه برای ارتباط با اروپا می‌داند و همه تلاش خود را برای جلوگیری از شکل گرفتن آن می‌کند.
پاسخ علی‌اف به سوالات مطرح شده این بود که “این نگرانی ها کاملا بی اساس است”. او گفت که شخصا با محمدجواد ظریف و عباس عراقچی در این باره به تقصیل مذاکره کرده و آنها توانسته‌اند یک زمینه مشترک برای همکاری پیدا کنند.
او گفته بود که ظریف و عراقچی بعد از این ملاقات به روسیه رفتند و این مسایل را در ترکیه نیز دنبال کردند و در این باره اجماع کاملی وجود داشت “که ایران از این پروژه حمایت می کند”. علی‌اف تاکید کرده بود: “از نظر عملی مهم‌ترین موضوع در حال حاضر این است که راهی وجود ندارد که مرز ایران و ارمنستان را قطع کند.”
