به صورت اجمالی، از جمله نیازهای دوران سالمندی را می توان به بخش های ذیل تقسیم و تعریف نمود:
الف- نیازهای فیزیکی: همانگونه که به طور نرمال بدلیل تغییرات حاصله در ارگانیک بدن، انسان‌ها به تدریج از نظر حرکتی، شنوائی، بینائی، انعطاف پذیری مفاصل، شکنندگی بیشتر استخوان‌ها در اثر پوکی حاصله، زمان عکس العمل، کنترل مثانه، تمرکز حواس و حافظه بخصوص حافظه نزدیک دچار مشکل می‌گردند. لذا به منظور تقویت توانمندی آنان در جهت مقابله با این معضلات نیاز هست که از وسایل کمکی استفاده شود.
ب- نیازهای معیشتی: این نیازها شامل خوراک، پوشاک، مسکن و بهداشت است. بدیهی است غذای سالمند باید سبک و قابل هضم باشد. مضرات استفاده از سیگار و مواد مخدر بایستی مرتباً گوشزد شود. رعایت پوشاک سالمند از نظر نوع جنس، نحوه دوخت و نظافت آن بسیار مهم است.
ج- نیازهای عاطفی: ایجاد روابط عاطفی با ثبات از نیازهای اساسی سالمندان می‌باشد. ارتباط صمیمانه اعضاء خانواده، اعم از همسر، فرزندان و نوه‌ها با سالمند، برنامه ریزی برای گذراندن اوقاتی شاد در کنار سالمند، مشورت با آنان در تصمیم گیری‌ها، مواردی هستند که فرد سالمند را به احساس آرامش و نگرش مثبت نسبت به زندگی و اطرافیان و کاهش استرس و ناامیدی سوق می‌دهد.
بالطبع تحت چنین شرایطی، سیستم‌های دفاعی جسمی و روانی شخص سالمند توان مقاومت بیشتری را در مقابل بیماری‌ها و ناملایمات کسب خواهد نمود.
د نیازهای اجتماعی: باید دانست که افسردگی بیشتر در میان سالمندانی وجود دارد که تنها زندگی می‌کنند. برای رفع احساس بطالت و بیکاری باید برنامه‌های جمعی برای سالمندان در نظر گرفت. سالمند احتیاج به امنیت روحی و جسمی دارد باید مطئمن باشد که در موقع ضرورت به کمکش خواهند شتافت و یا در موقع بیماری سریعاً معالجه خواهد شد. احساس تنهائی و انزوای اجتماعی در بین سالمندان واقعیتی است که در حال حاضر مورد توجه بسیاری از صاحب نظران علوم روانپزشکی و روان شناسی می‌باشد.
ه- بهداشت و آراستگی: ظاهر ناآراسته برای هیچ سنی مناسب نیست و تنها نشانه ضعف و کسالت است. باید به سالمندان کمک کرد تا برای نظافت و بهداشت فردی برنامه روزانه داشته باشند و بعد از بیدار شدن استحمام کنند. برای جلوگیری از بوی بد دهان و دندان بعد از مسواک زدن از دهان‌شویه استفاده شود و در طول روز به طور مرتب دهان با آب شستشو شود.
و- مناسب سازی و رفع موانع: افراد سالمند بیشتر وقت‌شان را در خانه سپری می‌کنند و بسیاری از سالمندانی که خروج از خانه سلامتی‌شان را به خطر می‌اندازد ممکن است مجبور باشند همیشه در خانه بمانند، تحقیقات نشان داده است که تهیه مسکن با کیفیت مناسب یک نیاز مهم است و اسباب منزل بر سلامت سالمندان تأثیر دارد بنابراین خانه باید با خصوصیات جسمی، روانی سالمند متناسب باشد و طبق شناخت و آگاهی او در حد امکانات طراحی شود تا سالمند ضمن حفظ استقلال خود به دور از عوامل خطرآفرین با آرامش خاطر از دسترسی‌ها و امکانات ضروری به سهولت بتواند بهره‌مند شود.
در این میان نقش ارتباطات و تعاملات اجتماعی برجسته می شود، چراکه سالمندان به دلیل مشکلات جسمی و روحی بیشتری که نسبت به دیگر افراد جامعه دارند، آسیب پذیرترند و به گونه ای از فعالیت و تعاملات اجتماعی دور مانده و در نتیجه به افرادی گوشه گیر و منزوی تبدیل شده و در بسیاری از نیازهای ذکر شده دچار نواقص و کمبودهایی می باشند. در مقابل سالمندانی که علیرغم سن بالا در فعالیت های اجتماعی حضور دارند از روابط اجتماعی نسبتا خوب و روحیه بهتری برخوردارند و ارزش بیشتری برای خود قائل هستند. ایجاد یا تقویت راه های ارتباطی امن و نیز شبکه های ارتباطی، اجتماعی و سایر تکنولوژی های جدید می توانند حمایت های مورد نیاز را برای سالمندان فراهم سازند و باعث شوند اشخاص سالمند احساس بیهودگی نکنند و ارتباط اجتماعی خود با دیگران را همچنان داشته باشند.
در پایان اشاره ای داشته باشم به مقاله تخصصی خود با موضوع «بررسی میزان استفاده و رضایتمندی سالمندان از رسانه‌ها» که بعنوان مقاله پذیرفته شده در بیش از هشت رویداد علمی و کنفرانس های معتبر بین المللی و جهانی همچون: «کنفرانس بین المللی تحقیقات پیشرفته در مدیریت و علوم انسانی(مونیخ _ آلمان) » – «نهمین کنفرانس بین المللی مدیریت، تجارت جهانی، اقتصاد، دارایی و علوم اجتماعی(پاریس _فرانسه)» – «هفتمین کنفرانس بین المللی گردشگری، فرهنگ و هنر(گرجستان – تفلیس)» – «ششمین کنفرانس ملّی علوم انسانی و مطالعات روانشناسی ایران» – «یازدهمین کنفرانس بین المللی پژوهش در مدیریت، اقتصاد و توسعه (گرجستان)» – «هفتمین کنفرانس بین المللی علوم انسانی، اجتماعی و سبک زندگی (گرجستان – تفلیس)» و… به تشریح مفصل این مبحث و دیگر حوزه های مربوطه می پردازد و حائز اخذ گواهینامه های علمی پژوهشی شده است.
دکتر عباس شیبانی مقدم فعال حوزه فرهنگ، رسانه و ارتباطات
