یک خرید کوچک ۳-۲ قلمی از سوپرمارکت کافی است تا نشان دهد درآمد‌ها تا چه حد در برابر غول هزینه‌ها کوچک و حقیر است و میزبانی این روز‌ها به چه کار سختی تبدیل شده است. آجیل، انار، هندوانه، یک جعبه کوچک شیرینی و یک شام کمی تا قسمتی خاص، ساده‌ترین ملزومات سفره‌های شب چله‌ای است که ایرانی‌ها از قدیم به یاد دارند، اما تهیه همین اقلام به ظاهر ساده برای چله‌نشینی امسال، چقدر هزینه برمی‌دارد؟
فقط ۲۵ درصد مردم آجیل می‌خرند
آجیل، معروف‌ترین، مهم‌ترین و البته گران‌ترین جزء سفره شب یلداست. از آجیل و خشکبار، فقط بررسی قیمت ۳ قلم پسته، بادام و گردو کافی است تا دلیل افت ۷۵ درصدی خرید آجیل در یک‌سال اخیر مشخص شود. مغز گردو با ۱۰۲ درصد افزایش، بلندترین جهش قیمت را در ۲ سال گذشته داشته و از ۱۳۷ هزار تومان سال ۹۸، به ۲۷۷ هزار تومان امسال رسیده است. این ارقام به روایت مرکز آمار است و حکایت آجیل‌فروشی‌های سطح شهر، حکایت دیگری است. مغز گردوی آجیلی در بیشتر آجیل‌فروشی‌های تهران کمتر از کیلویی ۳۰۰ هزار تومان نیست و فقط اگر گردوی فسنجانی بخواهید می‌توانید قیمت‌های پایین‌تری بپردازید.
مغز پسته و مغز بادام درجه یک در آجیل‌فروشی‌ها کمتر از ۳۵۰ هزار تومان قیمت ندارند و تابلوی قیمت تخمه هم اعداد و ارقامی غیرقابل باور را نشان می‌دهد؛ هر کیلو تخمه جابانی بین ۱۳۵ تا ۲۰۰ هزار تومان، هر کیلو تخمه کدو بین ۷۵ تا ۱۲۰ هزار تومان و هر کیلو تخمه آفتابگردان حداقل ۴۵ هزار تومان قیمت دارند.
آجیل برای ۴ نفر، ۱۸۰ هزار تومان
«قیمت آجیل ۸۰ تا ۹۰ درصد بالا رفته و به‌طور مثال پسته‌ای که امسال ۴۰۰ هزار تومان می‌فروشیم، شب یلدای پارسال ۳۲۰ هزار تومان قیمت داشت، آجیل شب یلدا هم نسبت به پارسال ۱۰۰ هزار تومان گران‌تر شده و امسال ۲۸۰ هزار تومان می‌فروشیم» این جمله‌ها را یکی از پرسنل آجیل‌فروشی معروف تهران در حوالی پارک‌وی، می‌گوید. فروشگاه در فاصله چند روز مانده به شب چله بسیار شلوغ است، ولی با هرکدام از مشتری‌ها که صحبت می‌کنیم می‌گویند که گرانی باعث شده نصف پارسال خرید کنند.
اتحادیه آجیل و خشکبار تهران با تشکیل کمیته کارشناسی و با درنظرگرفتن قدرت خرید مردم، کف قیمت هر کیلو آجیل شب چله را ۱۸۰ هزار تومان تعیین کرده است؛ رقمی که سقف قیمت پارسال بود. البته امسال با توجه به قیمت نسبتا پایین باسلوق در مقایسه با دیگر اقلام آجیل، ۲ بازه قیمتی برای آجیل شب چله درنظر گرفته شده که حداقل و حداکثر قیمت برای هر کیلو آجیل باسلوق‌دار ۱۵۰ و ۲۵۰ هزار تومان و کف و سقف قیمت هر کیلو آجیل بدون باسلوق ۱۸۰ تا ۲۷۵ هزار تومان است. با احتساب سرانه ۳۰۰ گرمی مصرف آجیل برای هر نفر، یک خانواده چهار نفره بین ۱۸۰ تا ۳۳۰ هزار تومان فقط برای آجیل شب یلدا باید هزینه کند. این را هم باید اضافه کنیم که به‌گفته رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار تهران، سرانه مصرف آجیل در کشور تا همین ۳-۲ سال پیش ۶۵۰ تا ۷۰۰ گرم بود و حالا به کمتر از نصف رسیده است.
هندوانه ۴ و انار ۳ برابر پارسال
اگرچه بزرگترین بخش هزینه‌های شب یلدا مربوط به آجیل و خشکبار است، اما دیگر اجزای این سفره سنتی هم قیمت‌های پایینی ندارند و بزرگ‌تر‌هایی که فامیل را برای این شب خاص در منزلشان میزبانی می‌کنند باید به فکر تدارک شام و خرید میوه هم باشند. انار و هندوانه معروف‌ترین میوه‌های یلدایی هستند، اما قدیمی تر‌ها از انگور و خرمالو هم صرف‌نظر نمی‌کردند. میوه‌هایی که این روز‌ها قیمتشان سر به فلک گذاشته و بیشتر مردم در این مناسبت خاص به هندوانه و انار بسنده می‌کنند. کمترین قیمت هندوانه در مغازه‌های سطح شهر کیلویی ۱۱ هزار تومان و کمترین قیمت برای انار نه‌چندان مرغوب کیلویی ۳۰ هزار تومان است، اما برای هندوانه ۱۵ هزار تومان و برای انار تا ۴۸ هزار تومان هم برای محصول شیراز و ساوه قیمت زده‌اند.
اگر کمترین قیمت را مبنای محاسبه قرار دهیم، برای یک هندوانه متوسط ۴ تا ۵ کیلویی حدود ۵۰ هزار تومان و برای خرید یک کیلو انار که معمولا ۴ عدد بیشتر هم نیست، ۳۰ هزار تومان باید بپردازیم. تهیه یک ظرف میوه از دیگر اقلام، هزینه را تا ۲۰۰ هزار تومان بالا می‌برد. خرمالو در میوه‌فروشی‌های سطح شهر از ۳۰ تا ۴۸ هزارتومان، سیب از ۲۲ تا ۳۲ هزار تومان، پرتقال بین ۲۰ تا ۳۵ هزار تومان، نارنگی از ۲۵ تا ۳۶ هزار تومان و خیار به‌طور میانگین ۱۷ هزار تومان به فروش می‌رسد و اگر از میان آن‌ها فقط ۲ قلم میوه دیگر به انار و هندوانه اضافه شود، ۱۵۰ هزار تومان برای خرید میوه باید هزینه شود.
کیک‌های آب‌رفته یلدایی
یخچال شیرینی‌فروشی‌ها این روز‌ها هم مثل هرسال پر شده از کیکی‌هایی با تم یلدا و تزئینات انار و هندوانه و خیلی‌ها به جای شیرینی این قبیل کیک‌ها را برای خرید انتخاب می‌کنند تا تزئینی هم برای سفره شب یلدایشان باشد، اما اندازه این کیک‌ها امسال به وضوح از سال‌های قبل کوچک‌تر شده است. قیمت این کیک‌ها بسته به منطقه شهری، درجه قنادی و البته وزن و تزیینات کیک متفاوت است، اما این کیک‌های مناسبتی به‌طور متوسط کیلویی ۸۰ هزار تومان به فروش می‌رسد. قیمت شیرینی، اما تابستان امسال مصوب شده و بر این اساس هر کیلوگرم شیرینی‌تر درجه یک ۷۸ هزار تومان و هر کیلوگرم شیرینی دانمارکی درجه یک ۶۵ هزار تومان قیمت خورده است.
رئیس اتحادیه قنادی‌های تهران هفته گذشته گفت: شیرینی شب یلدا با همان قیمت مصوب تیر‌ماه امسال عرضه می‌شود و قرار نیست گران شود. براساس قیمت‌های مصوب، هر کیلو زبان و پاپیونی درجه یک ۶۵ و کیک یزدی کیلویی ۳۹ تا ۴۹ هزار تومان قیمت خورده است. اما قیمت شیرینی در قنادی‌های بیشتر مناطق شهر با آنچه گفته شد متفاوت است. هر کیلو شیرینی‌تر در قنادی‌های معتبر مرکز شهر ۸۰ تا ۱۰۰ هزار تومان به فروش می‌رسد و شیرینی خشک هم در این قنادی‌ها کمتر از ۷۵ هزار تومان نیست.
شیرینی‌فروش‌ها علت اختلاف قیمت با نرخ مصوب اتحادیه را استفاده از مواداولیه متفاوت و با کیفیت عنوان می‌کنند. در فروش‌های آنلاین قنادی‌ها، هر کیلو شیرینی دانمارکی گاه تا ۱۳۰ هزار تومان هم به فروش می‌رسد. گرچه خیلی از خانواده‌ها در چنین مناسبت‌هایی کیک یا شیرینی خانگی می‌پزند و برای خرید شیرینی از بیرون هزینه نمی‌کنند، اما پختن شیرینی خانگی هم با قیمت امروز آرد و شکر و روغن و تخم‌مرغ، خیلی کم‌هزینه نیست. با احتساب حداقل قیمت‌های گفته شده برای انواع شیرینی، یک خانواده چهار نفره باید ۵۰ هزار تومان برای خرید فقط نیم‌کیلو از ارزان‌ترین شیرینی موجود در قنادی‌ها هزینه کند تا به هر عضو خانواده فقط ۱۰۰ گرم شیرینی برسد. خرید یک کیلوگرم شیرینی مرغوب، هزینه را تا بیش از ۱۰۰ هزار تومان بالا می‌برد.
شام و خوراکی‌های دیگر چقدر هزینه دارند؟
خورش فسنجان معروف‌ترین شام یلدایی است، اما گرانی گردو فسنجان را به غذایی لاکچری و مجلسی تبدیل کرده که جز در مناسبت‌های خاص، مهمان سفره‌های بیشتر مردم نمی‌شود. اما از فسنجان گران‌قیمت که بگذریم، تهیه دیگر غذا‌ها ازجمله خورش‌های محلی مثل خورش ناردون، خورش انار مسما، خورش اناربیج و همچنین انواع آش‌ها و پلو‌هایی مثل کلم‌پلو که شیرازی‌ها به خوردن آن در شب یلدا علاقه دارند هم چندان کم‌هزینه نیست.
برنج ایرانی هرکیلو بین ۴۵ تا ۷۰ هزار تومان و برنج خارجی از ۱۸ (نرخ تنظیم بازاری) تا ۳۰ هزار تومان، هر کیلو گوشت گوسفندی بین ۱۲۰ تا ۱۵۰ و گوشت گوساله از ۱۴۰ تا ۱۸۰ هزار تومان به فروش می‌رسد و نگاهی به قیمت دیگر مواداولیه از سبزی و صیفی و رب انار و روغن و… نشان می‌دهد برای تهیه یک وعده شام چهار نفره کمتر از ۲۰۰ هزار تومان هزینه نمی‌شود. در این مناسبت خاص بسیاری از خانواده‌ها کدو حلوایی پخته و لبو را هم جزو آداب و رسوم شب چله می‌دانند. یک کدو حلوایی متوسط ۲ کیلویی حدود ۴۰ هزار تومان و یک کیلو چغندر ۱۳ هزار تومان قیمت دارد که به این دو باید قیمت شکر را هم اضافه کرد.
هزینه یک دورهمی چهار نفره
محاسبات نشان می‌دهد حداقل قیمت‌های موجود برای اقلام مورد نیاز برای تهیه سور و سات یک دورهمی چهار نفره در شب چله، از مغازه‌های سطح شهر تهران، حداقل ۸۳۰ هزار تومان است که برای هر یک‌نفر مهمان ۲۰۰ هزار تومان به این هزینه‌ها اضافه می‌شود.
