مشایخی در سال های طولانی حضورش در عرصه بازیگری, بارها بر پرده نقره ای سینما و در قاب تلویزیون حضوری چشمگیر داشت
نوروز سیل زده سال ۹۸ در سیزدهمین روز خود، سفر بهاری جمشید مشایخی را به نظاره نشست. هنوز همگان در اندیشه سیل ویرانگری بودند که بسیاری از هموطنان مان را بی خانه و کاشانه کرده بود که شامگاه سیزدهم فروردین، خبر درگذشت جمشید مشایخی منتشر شد؛ خبری که برخلاف اخبار قبلی، این بار تکذیب نشد و تایید می کرد که یکی دیگر از اسطوره های هنر بازیگری رهسپار سفری بی بازگشت شد.
مشایخی در سال های طولانی حضورش در عرصه بازیگری، بارها بر پرده نقره ای سینما و در قاب تلویزیون حضوری چشمگیر داشت.
او نیز مانند بسیاری از هم نسلان خود فعالیت هنری را با صحنه تئاتر آغاز کرد و در نمایش های بسیاری خوش درخشید. ما نیز در ایسنا همزمان با نخستین سالروز درگذشت این هنرمند گپ و گفتی با هادی مرزبان داریم؛ یکی از کارگردانان تئاتر که جمشید مشایخی در چند نمایشش روی صحنه رفته بود.
مرزبان در این گفتگو چند خاطره از مشایخی روایت و آرزو کرد، هنرجویان و دانشجویان جوان تئاتر، هنر بازیگری را از او بیاموزند که همیشه شوق آموختن داشت.
این کارگردان تئاتر سخنان خود را این گونه آغاز کرد: «کسانی که به تماشای سیرک رفته اند، لابد دیده اند شیری را که رام انسان شده و به خدمت آدمی درمی آید. چنین شیری نشان می دهد شیر تا وقتی در جنگل است، شیر است. شیری که در سیرک به کار گرفته شود، دیگر شیر نیست، سلطان نیست. این مثال را زدم تا بگویم جمشید مشایخی همواره شیر بود و تا پایان عمرش هم شیر باقی ماند. هرگز مجیز کسی را نگفت. جزو هیچ دسته و حزبی نبود جز حزب انسانیت و این ارزشمند است.
او ادامه داد: از نظر محبوبیت هم، آنچه عیان است چه حاجت به بیان است. از یک بچه ۱۰ ساله تا پیرمرد موی سپید کرده همه از بزرگی، انسانیت و محبوبیت او می گویند.
مرزبان با به یاد آوردن خاطره ای که مسعود کیمیایی درباره بازی جمشید مشایخی در یکی از فیلم هایش بیان کرده بود، یادآور شد: آقای کیمیایی تعریف می کرد در یکی از فیلم هایش، جمشید مشایخی با آنکه پشت به دوربین داشته، ولی با تمام فیزیکش، آن پلان را بازی کرده است. یعنی تنها صورتش نیست که در خدمت نقش است بلکه او با تمام فیزیکش بازی می کرد و کمتر چنین بازیگرانی داریم.
این کارگردان تئاتر، بازی مشایخی در یکی از آثار نمایشی را به یاد آورد که سال ها پیش در تماشاخانه بیست و پنج شهریور (سنگلج) روی صحنه رفته بود: «متاسفانه نام آن نمایش را به یاد ندارم اما چیزی که خوب به یاد دارم، بازی درخشان جمشید است. در صحنه ای از نمایش، پشت به تماشاگر و رو به انتهای صحنه سخنرانی می کرد. دیدم چقدر بزرگ است و همیشه فکر می کردم او خیلی درشت اندام است تا وقتی که با هم آشنا و همراه شدیم، تازه دیدم هنر اوست که این چنین بزرگ است!»
مرزبان که در چند اثر نمایشی با مشایخی همکاری کرده است، یادآور شد: کاش دانشجویان او را به هنگام تمرین می دیدند و از او یاد می گرفتند که چگونه خود را در خدمت کار می گذارد همچون یک هنرجوی جوان و نوآموز که شوق آموختن دارد. خوشبختانه در کل کارهایش شاهکار بود.
او سپس خاطره ای از بازی مشایخی در نمایش «شب روی سنگفرش خیس» را روایت کرد: «یکی از صحنه های نمایش، مونولوگی سه صفحه ای دارد. بچه های گروه گفتند آقای مشایخی سنش بالاست و نمی تواند این مونولوگ را تا آخر بگوید. بنابراین تصمیم به ضبط این مونولوگ گرفتم و آن را در استودیو ضبط کردیم ولی ایشان یک روز بعد متن را روی زمین گذاشت و تمام آن مونولوگ را از بر اجرا و چه صحنه زیبایی خلق کرد که هم خودش منقلب شد و هم همه ما. وقتی تمام شد، علامت موفقیت نشان داد و گفت فکر کرده ای پیر شده ام و نمی توانم مونولوگی طولانی را حفظ و اجرا کنم؟!»
حدود ۱۰ سال پیش هادی مرزبان تصمیم به اجرای نمایش «دکتر نون» گرفت. قرار بود مشایخی در این نمایش نقش دکتر نون را ایفا کند. در پایان این گفتگو، مرزبان درباره آن همکاری هم توضیح داد: «در مورد این متن حساسیت بسیاری داشتم و دارم. بخصوص برای بازیگر نقش دکتر نون. جمشید بهترین گزینه بود. همان طور که الان رضا کیانیان به خوبی این نقش را بازی می کند. حدود بیست روزی در خانه اش تمرین کردیم. این نمایش و این نقش را بسیار دوست می داشت. خوب به یاد دارم آن زمان روزنامه ها نوشتند «پهلوان تئاتر ایران با دکتر نون به صحنه می آید». متاسفانه آن زمان کار به دلایلی متوقف شد و حیف که حالا نیست تا این نمایش را ببیند. جایش خالی است و یادش خوش.»
جمشید مشایخی، زاده ۶ آذر ماه سال ۱۳۱۳ در تهران است. در سال ۱۳۳۶ فعالیت هنری خود را با بازی در نمایش «وظیفه پزشک» آغاز کرد، با فیلم کوتاه «جلد مار» در سال ۴۲ مقابل دوربین رفت و دو سال بعد با فیلم «خشت و آینه» وارد سینما شد.
این بازیگر باسابقه در سال های پرشمار فعالیت خود در بیش از ۹۰ فیلم سینمایی و ۵۰ سریال بازی کرد.
او نیز مانند دیگر هم قطاران خود فعالیت هنری را با تئاتر آغاز کرد و اولین بار در سال ۱۳۳۹ در تله تئاتر «بعد از سی سال» به کارگردانی علی نصیریان به ایفای نقش پرداخت. در تئاتر با هنرمندانی چون علی نصیریان، عباس جوانمرد و رکن الدین خسروی، هادی مرزبان و … همکاری کرد و بارها روی صحنه تماشاخانه سنگلج خوش درخشید.
کارنامه هنری او در سینما و تلویزیون نیز گران سنگ است و می توان به بازی او در فیلم های «گاو»، «قیصر»، «شازده احتجاب»، «سوته دلان»، «خانه عنکبوت»، «کمال الملک»، «گل های داودی»، «آوار»، «پدربزرگ»، «طلسم»، «سرب»، «روز واقعه»، «خانه روی آب»، «یک بوس کوچولو»، «جرم» ،«سیزده ۵۹» و مجموعه های «هزاردستان»، «داستان های مولوی»، «سلطان صاحبقران»، «امام علی (ع)»، «پهلوانان نمی میرند» و «ستایش» اشاره کرد که این بازی ها حاصل همکاری با کارگردان هایی همچون علی حاتمی، داریوش مهرجویی، بهمن فرمان آرا، داود میرباقری، حسن فتحی، مسعود کیمیایی و … است.
