این جا درباره سرخ پوست حرف می زنم فیلمی که در قیاس با دیگر آثار سینمای ایران یک اثر غافلگیرکننده است, به آن قید در قیاس توجه کنید, چون سرخ پوست با تمام چیز های دوست داشتنی اش در نهایت یک معمای تعلیق دار و کلاسیک است, اما خب در همین سال ها خیلی از بهترین فیلمسازان ما هم از روایت یک داستان کلاسیک درگیرکننده عاجزند
سرخ پوست متهم به پول های کثیف است، سینمای سیاست زده مثل خیلی چیز های سیاست زده ی دیگر، بیشتر درگیر مسائل فرامتنی است، اما چه کسی است که نداند سال ها بعد از هر دو فیلم به نیکی یاد خواهد شد، این جا درباره سرخ پوست حرف می زنم فیلمی که در قیاس با دیگر آثار سینمای ایران یک اثر غافلگیرکننده است، به آن قید «در قیاس» توجه کنید، چون سرخ پوست با تمام چیز های دوست داشتنی اش در نهایت یک معمای تعلیق دار و کلاسیک است، اما خب در همین سال ها خیلی از بهترین فیلمسازان ما هم از روایت یک داستان کلاسیک درگیرکننده عاجزند.
ماجرا از این قرار است که سرگرد نعمت جاهد در آستانه ی یک ترفیع درجه ی درست و حسابی است، تا این که در جریان انتقال زندانیان به مکان جدید زندان یکی از زندانی ها به نام احمد سرخ پوست گم می شود، اتفاقی که می تواند آینده شغلی سرگرد جاهد را تحت تاثیر قرار دهد. آن چه که در یک سوم ابتدایی داستان رخ می دهد آشنایی با جغرافیای روایت و آدم های زندان مهم ترین چیزی است که باید در دقابق ابتدایی رخ بدهد. وجود مولفه های منحصر به فرد برای جهان داستانی می تواند برای ذهنیت تماشاچی مثل یک کاتالیزور عمل کند که زودتر با داستان ارتباط بگیرد. نیما جاویدی و هومن بهمنش کارگردان و فیلمبردار این جای کار را بی نقص کار کرده اند، تاکید روی رنگ های خاص و استفاده درست از افکت ها و فیلتر های متناسب فضای خاکستری و مردد زندان را درست در آورده، رنگ ها در جهت تقویت ابهام و تعلیق کار شده اند.
مثل آسمان دائما ابریِ زندان، مثل رنگ زرد و خاکستری که همه جا پاشیده شده، تنها نقطه ضعف جغرافیا و اتمسفر داستان شاید فضاسازی مربوط به زندان باشد که خیلی دقیق نیست و کمی سردستی نمایش داده شده، خصوصا این که تمام دالان ها و راهرو های داستان بعدتر از اهمیت زیادی برخوردار خواهد شد، چون اصلا گم شدن زندانی و جست و جو برای یافتن او هسته مرکزی تعلیق داستان است، پس تمام فضا باید دقیق نشان داده می شد، اما در این رابطه شاید کمی سردستی کار کردند و در هر صورت، چون ما همین اندازه ها را هم سینمای ایران نداریم، شاید خیلی این ایراد فیلم را گل درشت ندانیم و اصلا تصمیم بگیریم از این فیلم لذت ببریم.
از فضا و جغرافیا که بگذریم به آدم ها می رسیم، در راس آن جاهد با بازی محمدزاده که قطعا این اولین بازی کنترل شده و درونی نوید محمدزاده است. اینجا او از اوج اقتدار یک نظامی شروع می کند و رفته رفته دچار عجز و فروپاشی می شود و در نهایت و در پایان داستان به سان یک قهرمان طلوع می کند. سیر تحول او مثل قهرمان های فیلم های کلاسیک است، در ابتدا چیزی است و اتفاقی می افتد و چیز دیگری می شود.
محمدزاده البته از شانس یک طراحی صورت و طراحی لباس خوب هم بهره می برد، اما این در قالب فیلم جا می گیرد و بیشتر از آن که نوید محمدزاده را از کار های دیگر باخودش همراه داشته باشد، سرگرد جاهد را زنده می کند. او عاصی می شود، اما عصیان نمی کند، عاشق می شود، اما ابراز نمی کند، قداکاری می کند، اما جلوه گری نه، قطعا از لذت های سرخ پوست یکی همین نویدش هست.
مورد بعدی، اما شکل حضور یک فَم فتال در داستانی ایرانی است، بیش از این هم مثلا هدیه تهرانی در شوکران، لیلا حاتمی در آب و آتش جلوه هایی از یک زن اغواگر را اجرا کرده بودند. این بار، اما پریناز ایزدیار، هم جاهد را اغوا می کند و هم تماشاچی را، یعنی ما هم همراه سرگرد جاهد فریب می خوریم و این بیشتر از آن که به هنر بازی ایزدیار مربوط باشد به هنر کارگردانی نیما جاویدی مربوط است. تعارف که نداریم ایزدیار از آن جمله بازیگرانی است که حضورش کارت پستالی و زینتی بوده، اما اینجا و در سرخ پوست او ورود و بعد رونمایی غافلگیرکننده ای دارد.
در آخر این که در میان موج ستایش های منتقدان از سرخ پوست، حسین معززی نیا یک یادداشت متفاوت در روزنامه سازندگی نوشته و یادآور شده که فیلم مورد بحث اصلا هم اثر خاصی نیست و در روایت و در زمان و جغرافیایش جعل و تقلب دارد. معززی نیا حقیقت را می گوید، اما این حرف ها شاید ارتباط زیادی به واقعیت سینمای ایران ندارد.
در واقع برمی گردم به همان نکته ی ابتدای متن؛ سرخ پوست در قیاس با دیگر آثار سینمای ایران یک غنیمت است، اما در نهایت یک داستان کلاسیک است و چیز خاصی اضافه نمی کند. در هر صورت ما چیزی نزدیک به دو ساعت مشتاق ادامه ی داستان هستیم، برخی صحنه هایش میخکوب می شویم، جا هایی عاشق می شویم (آن ویگنِ به جا). تعلیق و گره ی داستان کاملا درگیرکننده نشان داده می شود. شاید مخالفان فیلم یادشان رفته که خیلی از آثار تولیدی در سینمای ایران صرفا کاربرد یک قرص خواب آور را دارد یا آن قدر کلیشه ای و قابل پیش بینی است که مخاطب ترجیح می دهد داستان را دنبال نکند و در تاریکی سینما چشم روی هم بگذارد و یا آن قدر فرم زده و کسل کننده است که تماشاچی را از روی صندلی بلند می کند، سرخ پوست هیچ کدام این ها نیست، چون سینماست.
