واریکوسل چیست؟

واریکوسل بیماری ای مردانه است که ۱۵ درصد از مردان بزرگسال و ۲۰ درصد از نوجوانان را درگیر می کند و بیشتر در سنین ۱۵ تا ۲۵ سال اتفاق می افتد. اکثر وقت ها واریکوسل اصلاً مشکلی ایجاد نمی کند و بی زیان است. این بیماری می‌تواند از تعداد و کیفیت اسپرم‌ها بکاهد و در بعضی موارد موجب بروز ناباروری در فرد بشود. همچنین ممکن است موجب کوچک‌شدن بیضه‌ها نیز بشود.

احتمال پیدایش واریکوسل در بیضه چپ بیش تر است ودلیل آن هم یکسان نبودن آناتومی سمت راست و چپ بدن انسان است. به ندرت واریکوسل در هر دو بیضه رخ میدهد ولی امکان آن صفر نیست.

علت واریکوسل

کیسه ی بیضه، کیسه ای پوستی است که بیضه ها را درون خود نگه می دارد. این کیسه شامل سرخرگ ها و سیاهرگ هایی است که خون را به غدد تناسلی می رسانند. اختلال در عملکرد یک سیاهرگ درون کیسه ی بیضه می تواند باعث ایجاد واریکوسل شود.

دلایل پیشرفت واریکوسل

وظیفه‌ی نگه‌داشتن هریک از بیضه‌ها برعهده  طناب اسپرمی است. این طناب شامل رگ‌ها، سرخرگ‌ها و اعصابی است که از این غده‌ها نگهداری می‌کنند. در سیاهرگ‌های سالم در داخل کیسه‌ی بیضه، دریچه‌های یک‌طرفه، خون را از بیضه‌ها به کیسه‌ی بیضه و سپس به قلب برمی‌گردانند. گاهی روند عادی حرکت خون از طریق سیاهرگ‌ها دچار اختلال می شود ، موجب تورم رگ‌ها می‌شود و رفته‌رفته واریکوسل پیشرفت می‌کند. تاکنون هیچ عامل مؤثری در بروز این بیماری شناسایی نشده و علت دقیق آن مشخص نیست.

علائم بیماری واریکوسل

بیماری واریکوسل معمولاً بدون علامت است و بطور اتفاقی، حین معاینه مشخص می شود. در معاینه، بزرگی و تورم عروق بیضه، به ویژه در سمت چپ دیده می شود و در وضعیت ایستاده و یا افزایش فشار شکمی شدت می یابد و در وضعیت خوابیده از بین میرود. در صورتیکه تورم عروق در وضعیت خوابیده از بین نرفت، باید به نوع ثانویه آن شک کرد.

 ازعلائم بیماری واریکوسل می توان به موارد زیر اشاره کرد:

یکی از علائم این بیماری ،ورم ها و برآمدگی های داخل کیسه بیضه است ،که البته دردناک نیستند.

همچنین رگ های بزرگ شده و پیچ خورده در کیسه بیضه هم از علائم بیماری واریکوسل می باشد.

درد در ناحیه کیسه بیضه که امکان دارد با نشستن، پاشدن و دیگر کشش های فیزیکی افزایش یافته، در روز شدیدتر شود و زمانی که به پشت دراز می کشید بهتر شود.

بزرگی بیضه ها

عدم تقارن بیضه ها

درد بیضه

کاهش تعداد اسپرم ها

توده یا گره ای داخل بیضه که درد ندارد

دردی که بعد از فعالیت های شدید بدتر میشود

دردی که با گرمای هوا تشدید میشود

چه زمانی واریکوسل می تواند خطرناک باشد؟

بیماری واریکوسل زمانی که باعث ناباروری و کوچکی بیضه ها شود ، مشکلاتی را به وجود می آورد.

مطالعات نشان می دهد که درصد ناباروری در مردانی که مبتلا به واریکوسل هستند ،نسبت به مردانی که واریکوسل ندارند، بسیار بالاتر است. نظریه ای در این باره وجود دارد که علت را بالا رفتن دمای کیسه ی بیضه به علت تجمع خون، بیان می کند که می تواند منجر به کاهش تعداد و کیفیت اسپرم ها و در نهایت ناباروری شود. حتی اگر یکی از بیضه ها مبتلا به واریکوسل باشد، ممکن است به دلیل تجمع خون در رگ های گشاد شده، دمای هر دو بیضه افزایش پیدا کند.

تحقیقات نشان می دهد که ۲۵ درصد مردانی که در آزمایشات اسپرمی شان، مشکلی دیده می شود، واریکوسل دارند و با درمان آن، کیفیت اسپرم هایشان نیز بهبود پیدا می کند. توجه داشته باشید که تمام مردان مبتلا به واریکوسل نابارور نیستند و می توانند صاحب فرزند شوند.

واریکوسل زمانی که در آزمایشات و اسکن خود را نشان دهد ویا تعداد اسپرم ها کم باشد و فرد به مدت ۲ سال نابارور بوده باشد و یا دلیل منطقی دیگری برای ناباروری فرد وجود نداشته باشد، نیاز به درمان دارد.

 یکی دیگر از خطرات واریکوسل ، کوچکی بیضه ها می باشد. در صورتی که نوجوانی به یک واریکوسل بزرگ مبتلا شود، ممکن است بیضه های او به اندازه ی کافی رشد نکنند. در این مواقع ممکن است پزشک صلاح ببیند که بیضه ها سالیانه اندازه گیری شوند. با این حال بیضه ها ممکن است برای همیشه از حالت طبیعی خود کوچک تر بمانند که این نیز می تواند یکی از دلایل ناباروری باشد.

واریکوسل ناگهانی در مردان مسن

ابتلای ناگهانی به واریکوسل می تواند از علائم گرفتگی یکی از رگ های بزرگ شکمی باشد. این حالت تنها در مردان بالای ۴۰ سال اتفاق می افتد که البته بسیار نادر است.

تشخیص بیماری واریکوسل

معمولاً پزشک واریکوسل را پس از معاینه ی فیزیکی تشخیص میدهد . در وضعیت درازکش همیشه نمی توان واریکوسل را حس کرد یا مشاهده کرد.به همین خاطر  پزشک در وضعیت ایستاده و درازکش بیضه ها را معاینه میکند . امکان دارد پزشک سونوگرافی بیضه انجام بدهد. این شیوه کمک میکند تا پزشک وضعیت رگ های موجود در بیضه را معاینه کند و عکس دقیق تری از وضعیت  را داشته باشد. زمانی که بیماری تشخیص داده میشود ، پزشک باتوجه به اندازه ی  توده ی بیضه ، وضعیت را از ۱ تا ۳ گروه بندی میکند . درجه ی ۱ خفیف تر و درجه ی ۳ حادترین است. اندازه ی توده الزاما روند کلی درمان را مشخص نمی کند، برای این که امکان دارد فرد احتیاج به درمان نداشته باشد. ضرورت و شیوه های درمان بر مبنای میزان ناراحتی یا ناباروری فرد است.

 پیشگیری از بیماری واریکوسل

بهتر است فرد برای پیشگیری از بیماری واریکوسل از مصرف غذاهای سودازا خودداری کرده و از پوشیدن لباس های تنگ پرهیز کنید.

 همچنین درصورتی که فرد  واریکوسل خفیف دارد ، برای پیش‌گیری از بدتر شدن وضعتش، سرپا نباید بیاستید. کارهای ایستادنی نباید انجام دهید، سماق ، آش سماق ، سرکه و شیره زیاد بخورید.

همچنین درصورتی که فرد دچار یبوست هست آن را با استفاده از خاکشیر و آب گرم درمان کند.

درمان بیماری واریکوسل

ممکن است واریکوسل اصلا نیاز به درمان نداشته باشد. بسیاری از مردان مبتلا به واریکوسل می توانند بدون هیچ درمانی صاحب فرزند شوند. با این حال اگر واریکوسل موجب درد، خشکی پوست بیضه و ناباروری شود و یا فرد به دنبال روش های کمکی باروری باشد، باید جراحی شود.زمانی که واریکوسل باعث ایجاد درد در بیضه شود و یا آتروفی بیضه دیده شود و یا زمانی که باعث ناباروری شود، این بیماری باید درمان شود.

در جراحی واریکوسل رگ مشکل دار را می بندند و خون را در رگ های سالم دیگر به جریان می اندازند. در صورتی که فرد نابارور باشد، جراحی می تواند باعث بهبود کیفیت اسپرم ها یا درمان ناباروری فرد شود.

نشانه های واریکوسل جدی در نوجوانان شامل خشکی پوست بیضه، درد یا نتایج غیر طبیعی آزمایش منی می باشد. به طور کلی درمان واریکوسل باعث بهبود ویژگی های اسپرم می شود اما هنوز مشخص نیست که عدم درمان واریکوسل می تواند منجر به بدتر شدن کیفیت اسپرم شود یا خیر.

البته جراحی واریکوسل می تواند عوارضی مانند تولید مایعات در اطراف بیضه، بازگشت دوباره ی واریکوسل، عفونت و آسیب به سرخرگ را داشته باشد.

روشهای جراحی:

شیوه استاندارد طلایی جراحی واریکوسل شیوه اینگوینال میکروسکوپیک می باشد که با برش کوچک پائین شکم، نزدیک خارج ریشه آلت و بالای بیضه و با کمک میکروسکوپ انجام میشود . فواید این شیوه حفظ  سرخرگ و عروق لنفاوی و عصب میباشد و میزان عود هم کم تر است.

شیوه جراحی اینگوینال که تقریبا مثل روش اول است ولی بدون میکروسکوپ انجام میشود و بدین ترتیب عارضه های آن بیش تر است.

شیوه جراحی رتروپریتوان که با برشی بالاتر از روش قبلی انجام میشود.

 شیوه جراحی دیگر ، لاپاروسکوپ است که در این روش با ایجاد حدود سه سوراخ در شکم و فرستادن گاز به داخل شکم برای ایجاد فضای کافی برای کار انجام میشود . ولی در این شیوه احتمال آسیب عروق بزرگ یا روده ها یا مثانه و… هر چند ناشایع وجود دارد.

 روش دیگری برای جراحی واریکوسل وجود د ارد که آمبولیزاسیون می گویند، در این روش از راه پوست که از راه وریدهای کنار ران بصورت موضعی لخته خون خود بیمار یا کویل یا ماده های سنتتیک و مصنوعی دیگر به داخل وریدها فرستاده میشوند . این شیوه احتیاج به متخصص رادیولوژی ماهر در این زمینه و تجهیزات پیشرفته دارد.

درمان گیاهی واریکوسل

 گاهی ممکن است این بیماری احتیاجی به جراحی نداشته باشد و با درمان گیاهی برطرف شود.البته این درمان صد در صد نبوده ولی در کاهش علایم و جلوگیری از تشدید بیماری بسیار موثر می باشد.

تحقیقات در طب سنتی نشان داده است که دوری از استرس، خستگی، گرسنگی و رعایت یک رژیم غذایی کم سودا می تواند در درمان این بیماری موثر باشد. برای کاهش سودا باید از خوردن گوشت گاو، گوساله، پنیر کهنه و ماست ترش، غذاهای سرخ کردنی، بادنجان، چای، فلفل دلمه، عدس و فست فود پرهیز شود.

 همچنین استفاده بعضی گیاهان دارویی مثل خاکشیر جوشیده شده روزانه به مدت دو تا سه ماه با کنترل یبوست فرد به کاهش فشار وارد بر عروق ناحیه لگن و کیسه بیضه و پیش‌گیری از تشدید عروق واریسی این ناحیه کمک می کند. برای استفاده این ماده گیاهی لازم است تا یک قاشق از آن را داخل یک لیوان آب قدری جوشانده و میل کنید. بعضی دمنوش های دیگر مثل گل گاو زبان و سنبل طیب هم می توانند موثر باشند. استفاده ناشتای آب پنیری که به شیوه دستی تهیه میشود هم پیشنهاد شده است.

یکی دیگر از راه‌های طب سنتی واریکوسل ماساژ ناحیه بیضه و قسمت بالای آن با کمک روغن زیتون تصفیه نشده یا روغن کنجد یا مخلوطی از آن دو به آرامی و روزانه است. هرچند زالو درمانی هم برای درمان واریکوسل پیشنهاد شده ولی به علت مشکلات و عارضه های عفونی یا احتمال کم خونی ممکن است خطرناک باشد و بهتر است برای انجام آن نزد اشخاص غیر متخصص و یا بصورت خود درمانی خودداری شود. حجامت و باد کش هم از شیوه های دیگر پیشنهادی برای درمان واریکوسل محسوب می شود.