حوادث رانندگی دارای علل و عوامل متعددی شامل، خطاهای انسانی و قصور های غیر انسانی است که برنامه ریزی در هر دو بخش و آموزش و تجهیز و ایمن کردن جاده ها و خودرو ها می تواند موجب کاهش بخش عمده ای از خسارت های جانی و مالی شود.
در تعیین دلیل و ایجاد حوادث رانندگی و علت مرگ و میرهای مربوط به حوادث رانندگی، انگشت اتهام، گاهی به سوی خودروسازها، گاهی به سوی مسئولان راه سازی و سیستم حمل و نقل و گاهی هم به سمت رانندگان دراز است و گاهی هم ضعف های قانونی و خلاء های موجود را دلیل افزایش آمار تلفات رانندگی می دانند، اما باید گفت که همه این عوامل هرکدام به نوبه خود در ایجاد و افزایش تلفات رانندگی مهم هستند که جای بررسی و برنامه ریزی مناسب و صحیح را دارد که امیدواریم با تدابیر لازم بتوانیم در جهت کاهش تلفات حوادث رانندگی شامل کشته ها و مصدومان و همین طور خسارت های مالی قدم های موثری را برداریم.
اما در آمارهای داخلی که توسط وزارت صنعت و تجارت، سازمان پزشکی قانونی و ناجا تهیه شده‌اند، نکات قابل توجهی به چشم می‌آید و نشان می‌دهد ایرانی‌ها نه فقط قربانی ایمن نبودن خودروها، بلکه قربانی ناامنی جاده‌ها و البته بی‌احتیاطی و نابلدی و قانون‌گریزی خود می‌شوند.
در این بین خودروهای سواری بازیگر نقش اول سوانح رانندگی در ایران به حساب می‌آید و خطای انسانی عامل بیش از نیمی از تصادفات جاده‌ای کشور اعلام شده است، به نحوی که اگر مسائلی مانند خواب آلودگی رانندگان و قانون گریزی و تخلف را حل شده فرض کنیم، در عمل تصادفات جاده‌ای به کمتر از نصف خواهد رسید.
براساس آمار ارائه شده، تخطی از سرعت مجاز، سبقت غیر مجاز، انحراف به چپ و خستگی و خواب آلودگی راننده، چهار عامل تاثیرگذار در تصادفات جاده‌ای ناشی از خطای انسانی به شمار می‌روند.
همچنین سازمان بهداشت جهانی نیز گزارش داده که مهمترین عوامل بروز تصادفات جاده‌ای در جهان، ارسال پیامک و مکالمه با تلفن همراه حین رانندگی، سرعت غیر مجاز، عدم رعایت قوانین و بروز اتفاقاتی مانند افت قند خون و سکته است.
در ایران در زمانی هایی مانند عید نوروز و تعطیلات پایان تابستان و همچین تعطیلات چند روزه شاهد بالارفتن بارترافیکی جاده ها و همچنین افزایش حوادث رانندگی هستیم.
مشکل تصادف، بخشی از فاجعه عصر ماست که هر روز جان عده‌ای را می‌گیرد. می‌توان گفت علت اصلی تمام تصادفات، سرعت غیرمجاز و عدم رعایت مقررات ترافیکی و بی‌احتیاطی نیست، بلکه با توجه به مرگ‌ومیر حاصل از تصادف باید به عوامل انسانی و روحی اهمیت فراوان داد.
تاکنون بهترین روش مناسب برای شناخت میزان صلاحیت انسان برای رانندگی یافت نشده است، زیرا شرایط رانندگی بسیار متعدد است. بخصوص مسائل روانی، اخلاقی و اجتماعی آن، بنابراین تمام کسانی که گواهینامه دارند صلاحیت رانندگی را ندارند، چه‌بسا افرادی که از دقت دید مناسب برخوردارند، اما از مشکلات و عقده‌های روانی، اجتماعی، تربیتی و فرهنگی در رنج هستند.
رفتار رانندگی تحت تأثیر عوامل جسمی، روانی و اجتماعی است
فربد فدائی، روانپزشک با بیان اینکه رفتار رانندگی، همچون سایر رفتارهای انسان تحت تأثیر عوامل جسمی، روانی و اجتماعی است، گفت: توانایی دیدن و شنیدن و قدرت بدنی برای رانندگی معمولاً بررسی می‌شود، اما به عوامل روانی و اجتماعی تاکنون توجه زیادی نشده است.
توانایی دیدن و شنیدن و قدرت بدنی برای رانندگی معمولاً بررسی می‌شود، اما به عوامل روانی و اجتماعی تاکنون توجه زیادی نشده است. وی ادامه داد: برخی عوامل روانی به مسائل شخصیتی یا نابسامانی‌های روانی مربوط می‌شود، برای نمونه مبتلایان به اختلال شخصیت ضداجتماعی یا مبتلایان به بیماری دو قطبی ممکن است مسائل جدی‌ای در اثر رانندگی ناایمن ایجاد کنند.
مستعد شدن به تصادف
فدایی خاطر نشان کرد: گاهی اوقات در فردی که سابقه مشکلات روانی ندارد، در اثر استرس یا فشار روانی زمینه تصادف رانندگی مهیا می‌شود، از جمله ممکن است با وضعیتی مواجه شویم که با نام «مستعد شدن به تصادف» شناخته می‌شود، یعنی رفتار فرد به نحوی است که خود را در معرض تصادف قرار می‌دهد، برای نمونه کاهش توجه و تمرکز و زمان واکنش در فرد دچار استرس باعث افزایش احتمال تصادف رانندگی در او می‌شود.
قانون‌شکن ها سهم عمده‌ای در حوادث رانندگی دارند
وی افزود: عواملی از قبیل آلودگی هوا، آلودگی صوتی، گرمای شدید و رعایت نکردن مقررات از سوی عابران سبب افزایش تصادفات رانندگی می‌شود، اما شاید عمده‌ترین وجه موضوع به تأثیر شخصیت رانندگان بر طرز رانندگی آنان مربوط می‌شود.
این روانپزشک تاکید کرد: شخصیت‌های ضداجتماعی که قانون‌شکنی عمده‌ترین ویژگی آنها است، سهم عمده‌ای در حوادث رانندگی دارند، کارهای برنامه‌ریزی نشده و ناگهانی، تحریک‌پذیری و پرخاشگری، بی‌توجهی به امنیت خود و دیگران، بی‌مسئولیتی و نداشتن پشیمانی در برابر اعمال ضداجتماعی خود از مهمترین ویژگی‌های رانندگان ضداجتماعی است.
عواملی از قبیل آلودگی هوا، آلودگی صوتی، گرمای شدید و رعایت نکردن مقررات از سوی عابران سبب افزایش تصادفات رانندگی می‌شود، اما شاید عمده‌ترین وجه موضوع به تأثیر شخصیت رانندگان بر طرز رانندگی آنان مربوط می‌شود.
وی گفت: رانندگانی که شخصیت ضداجتماعی دارند، گاهی از چراغ قرمز رد می‌شوند یا ناگهان در میانه چهارراه دور می‌زنند، به سرعت از اینکه راننده‌ای از سر راه آنها کنار نرفته است، عصبانی شده و با او درگیر می‌شوند، همچنین در اختلال شخصیت مرزی، فرد قادر به کنترل خشم خود نیست.
وی ادامه داد: بنابراین مستعد رانندگی پرخطر و ایجاد حوادث رانندگی است، گاهی برای رفع ملال با سرعت غیرمجاز و ایجاد مخاطره برای دیگران، رانندگی می‌کنند و گاهی اصولاً به قصد خرابکاری یا خودکشی سوار بر اتومبیل می‌شوند تا آن را به در و دیوار و خودروهای دیگر بکوبند.
مبتلایان به اختلال شخصیت نمایشی، مایلند با حرکات نمایشی جلب توجه کنند
فدائی به اختلال دیگری هم اشاره کرده و تصریح کرد: مبتلایان به اختلال شخصیت نمایشی مایلند با حرکات نمایشی جلب توجه کنند، بنابراین مخاطراتی در رانندگی ایجاد می‌کنند، در دوره شیدایی بیمار دوقطبی، رانندگی سریع و بی‌توجهی به امنیت خود و دیگران منجر می‌شود.
وی ادامه داد: برخی از بیماران مبتلا به افسردگی شدید، در صورت درمان نشدن، ممکن است از خودرو به عنوان وسیله خودکشی استفاده کنند، برای نمونه خودروی خود را به قعر دره هدایت کنند و موارد متعدد دیگر از رابطه نابسامانی‌های روانی با حوادث رانندگی وجود دارد که اهمیت بررسی روانپزشکی متقاضیان گواهینامه رانندگی و معاینه روانپزشکی رانندگان پرخطر را نشان می‌دهد.
افزایش ۹ درصدی تلفات در تصادفات رانندگی
سازمان پزشکی قانونی کشور اعلام کرده است : در سال گذشته ۱۶ هزار و ۷۷۸ نفر در حوادث رانندگی جان خود را از دست دادند و این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال قبل که آمار تلفات ۱۵ هزار و ۳۹۶ نفر بود، ۹ درصد افزایش یافته است، در حوادث رانندگی سال ۱۴۰۰، از کل جانباختگان ۱۳ هزار و ۴۶۷ نفر مرد و ۳ هزار و ۳۱۱ نفر زن بودند.
در این مدت، استان‌های فارس با یک هزار و ۳۸۹، تهران با یک هزار و ۲۱۱ و سیستان و بلوچستان با یک هزار و ۱۸۵ بیشترین و استان‌های ایلام با ۱۲۷، چهارمحال و بختیاری و اردبیل هر کدام با ۲۲۰ و کهگیلویه و بویراحمد با ۲۲۷ فوتی کمترین آمار تلفات را داشتند.
ثبت بیشترین تلفات در ماه مهر
در سال گذشته بر اساس آمار جمع آوری شده، بیشترین تعداد تلفات به ترتیب در ماه های مهر(یک هزار و ۶۲۱) و مرداد (یک هزار و ۶۲۰) و کمترین آن در بهمن ماه (یک هزار و ۹۲) ثبت شده است.
بیشترین رشد تلفات نیز مربوط به فروردین ۱۴۰۰ نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن با ۶۶.۵ درصد افزایش بوده است.
بر اساس این گزارش، در این مدت از کل تلفات تصادفات ۴ هزار و ۱۴۷ نفر در محورهای درون شهری، ۱۱ هزار و ۶۰۵ نفر در مسیرهای برون شهری، ۹۴۱ نفر در مسیرهای روستایی و ۸۵ نفر در سایر مسیرها جان باخته‌اند.
مراجعه بیش از ۳۱۷ هزار مصدوم تصادفات به پزشکی قانونی
در سال گذشته ۳۱۷ هزار و ۱۲۰ مصدوم حوادث رانندگی به مراکز پزشکی قانونی کشور مراجعه کردند که از این تعداد ۲۲۹ هزار و ۷۵۱ نفر مرد و ۸۷ هزار و ۳۶۹ نفر زن بودند و تعداد مراجعات مصدومان تصادفات در سال ۱۴۰۰ نیز با رشد ۱۴.۶ درصدی نسبت به سال قبل از آن مواجه بود.
۱۳۰۰ کشته در تصادفات اسفند
مطابق آمارهای موجود در حوادث رانندگی اسفند سال گذشته نیز یک هزار و ۳۳۸ نفر کشته و ۲۴ هزار و ۲۸۳ نفر مصدوم شدند که در تعداد تلفات با رشد ۲.۱ درصدی و در تعداد مصدومان با رشد ۱۷.۶ درصدی مواجه بودیم.
