به رغم اظهارات کنعانی درباره اقدام ایران برای مقابله با تروریسم در خاک کشورهای همسایه، مقامهای دو کشور عراق و پاکستان پس از حملات موشکی سپاه پاسداران به خاک کشورشان با عنوان «حمله به مقر موساد و داعش»، از جمهوری اسلامی بهدلیل نقض حریم هوایی و سرزمینی کشورهایشان بهتندی انتقاد کردند و عراق شکایتی رسمی علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد ثبت کرده است. کنعانی در پاسخ به سوال دیگری در مورد صحت این خبر که عربستان سعودی در جریان تحولات اخیر در منطقه، پیامهای ایران و آمریکا را میان آنها ردوبدل کرده است، گفت: «لزوما نمیتوانم این خبر را تایید کنم. آمریکا برای ارسال پیام به ایران از مسیرهای مختلفی استفاده میکند و این امری مرسوم بوده است.»
او در عین حال تاکید کرد که روابط ایران و عربستان سعودی «رو به پیشرفت» است و بین مقامهای دو کشور «گفتوگوهای مستمری» انجام میشود. سخنگوی وزارت امور خارجه ایران با اشاره به جنگ غزه، گفت: «اسرائیل قصد دارد آمریکا را به صورت مستقیم وارد جنگ با طرفهای مقاومت در منطقه کند. این در حالی است که اسرائیل از جنگی که آغاز کرده است، پیروز خارج نخواهد شد.» کنعانی درباره واکنش تهران به کشته شدن «مستشاران ایرانی» در سوریه هم تهدیدهای همیشگی مقامهای ایرانی را تکرار و تصریح کرد: «ایران به روش خود پاسخ این جنایات را میدهد.» او افزود که افرادی از جمله صادق امیدزاده که در جریان حمله اخیر اسرائیل در سوریه شهید شدند، «در چارچوب فعالیتهای مستشاری ایران و در پاسخ به دعوت و درخواست دولت سوریه در این کشور حضور داشتند و برای مبارزه با تروریسم فعالیت میکردند».
وی همچنین در پاسخ به سوالی درباره اظهارات اخیر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، با این محوریت که اینکه ایران همکاری با آژانس محدود کرده است، گفت: «همکاریهای ایران و آژانس ادامه دارد و این همکاریها مبتنی بر چارچوبهای موجود بین ایران و آژانس ادامه خواهد یافت.»
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، در تازهترین موضعگیری درباره برنامه هستهای جمهوری اسلامی ایران گفته بود که بهنظر میرسد جمهوری اسلامی در مسئله اختلاف با کشورهای غربی، آژانس را «گروگان» گرفته است. مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی روز پنجشنبه ۲۸ دی (۱۸ ژانویه) به خبرگزاری فرانسه گفت که تهران «بهسختی» با آژانس همکاری میکند. رافائل گروسی، در این مصاحبه که در حاشیه مجمع جهانی اقتصاد در داووس انجام شد، افزود: «این یک وضعیت ناامیدکننده است. ما به فعالیتهایمان در آنجا (ایران) ادامه میدهیم اما آنها همکاری با آژانس را به شکلی بیسابقه محدود کردهاند.» مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی احتمال سفر دوباره به ایران را رد نکرد. او روز سهشنبه نیز در مصاحبهای با نشنال گفت که جمهوری اسلامی ایران برنامه غنیسازی اورانیومش را بهسرعت به پیش میبرد و همچنان به ایجاد موانع برای بازرسیهای این سازمان ادامه میدهد. در چنین شرایطی، ناصر کنعانی در پاسخ به سوالی درباره احتمال سفر گروسی به ایران، اماواگرهای زیادی را مطرح و تاکید کرد: «هر زمان که اقتضا کند، در چارچوب تماسها، گفتوگوها، مشورتها و هماهنگیها بین سازمان انرژی اتمی و آژانس بینالمللی انرژی اتمی، انجام شدن سفرها میتواند موضوعیت داشته باشد.»
اکونومیست: ایران و آمریکا به مرز جنگ نزدیک میشوند
نشریه اکونومیست روز یکشنبه ۲۱ ژانویه (اول بهمن) با انتشار مطلبی ضمن اشاره به تحولات اخیر در خاورمیانه پس از حمله هفتم اکتبر حماس به اسرائیل، چنین تحلیل میکند که «ایران و آمریکا به مرز جنگ با یکدیگر نزدیک میشوند». در این مطلب آمده است: «با گذشت ۱۰۰ روز از زمان حمله حماس به اسرائیل در روز هفتم اکتبر، جو بایدن، رئیسجمهوری ایالات متحده، در تلاش برای کمک به اسرائیل به منظور پیروزی در جنگ غزه بوده و از سوی دیگر سعی کرده است از تبدیل این درگیری به یک جنگ منطقهای با ایران و نیروهای نیابتیاش جلوگیری کند. با این حال، هنگامی که هم محور مقاومت و هم اسرائیل و آمریکا حملات خطرناک و ترورهایی را روانه یکدیگر میکنند، چنین کوششهایی دشوارتر میشود.» به نوشته تحلیلگر اکونومیست، متحدان جمهوری اسلامی در عراق و سوریه از آغاز جنگ غزه تاکنون حدود ۱۴۰ حمله موشکی و پهپادی علیه نیروهای آمریکایی انجام دادهاند. به گفته فرماندهی مرکزی آمریکا، شاید شدیدترین آنها در روز بیستم ژانویه رخ داد که به پایگاه الاسد در غرب عراق رگباری از «موشکهای بالیستیک و راکتهای متعدد» شلیک شد. گزارشها حاکی از آن است که پدافند هوایی پاتریوت بیشتر آنها را رهگیری کرد، اما تعدادی به پایگاه اصابت کردند و عده نامعلومی از آمریکاییها و عراقیها مجروح شدند. در چنین شرایطی، اکنون جو بایدن با فشاری فزاینده برای اقدامهای جدیتر علیه جمهوری اسلامی ایران مواجه است. این یک معضل جدی برای رئیسجمهوری آمریکا محسوب میشود؛ اگر هیچ کاری نکند، آمریکا ضعیف به نظر میرسد و اگر تلافی کند، در سال مهم انتخابات با خطر جنگی جدید روبرو خواهد شد. نویسنده اکونومیست با اشاره به فعالیت حوثیهای تحت حمایت ایران در دریای سرخ و به خطر انداختن امنیت کشتیرانی در این منطقه مهم، ادامه میدهد: جو بایدن اعتراف میکند که حملات آمریکا و متحدانش حوثیها را متوقف نخواهد کرد. با این حال، واشنگتن پست گزارش میدهد که دولت ایالات متحده با وجود تردید برخی از مقامها، در حال تهیه پیشنویس طرحهایی برای یک کارزار نظامی پایدار در یمن است. در همین حال، در لبنان به عنوان قدیمیترین و قدرتمندترین متحد منطقهای ایران، شبه نظامیان شیعه حزبالله مدام با نیروهای اسرائیلی تبادل آتش میکنند. این کشور اگرچه حمایتش را از حماس اعلام کرده، تاکنون به جنگ با اسرائیل وارد نشده است.
دولت بایدن بلافاصله پس از حملات هفتم اکتبر تلاش کرد اسرائیل از حمله پیشگیرانه علیه حزبالله منصرف شود. با این حال اسرائیل تهدید میکند که اگر دیپلماسی نتواند نیروهای حزبالله را به توقف حمله متقاعد کند و از منطقه مرزی دور نشوند، در لبنان اقدام جدی انجام خواهد داد. نویسنده این یادداشت در ادامه نتیجه میگیرد که با توجه به این مناقشات، آمریکا و ایران در حال ورود به مرحله خطرناکیاند. به اعتقاد او، این مسئله ناشی از آن است که ایران به متحدانش در «محور مقاومت» کمک میکند تا با هدف تضعیف اسرائیل و آمریکا و همچنین بیاعتبار کردن کشورهای عربی که با اسرائیل صلح کردهاند (یا به دنبال آناند) حملاتی را ترتیب دهند. آمریکا نیز به نوبه خود اقدامهای تلافیجویانه محدودی انجام داده است. اگرچه هر دو طرف تاکنون از درگیری مستقیم اجتناب کردهاند، ممکن است تعادل به این شکل ادامه نیابد.
در بخش دیگری از این تحلیل، به این موضوع اشاره میشود که اسرائیل در کنار رویارویی آشکار با حماس و حزبالله، جنگی نه چندان محرمانه علیه ایران و متحدانش به راه انداخته و برای ترور برخی فرماندهان سپاه پاسداران اقدام کرده است.
در سوی دیگر، جو بایدن نیز تاکنون محتاط بوده است. او نمیخواهد در زمانی که آمریکا با حمایت از اوکراین در جنگ علیه روسیه ضعیف شده است و تلاش میکند از جنگی دیگر با چین بر سر تایوان جلوگیری کند، به جنگی در خاورمیانه کشیده شود. افزون بر این، بایدن به دنبال انتخاب مجدد به عنوان ریاستجمهوری آمریکا در سال جاری است. احتیاط جو بایدن سبب شده که نیروهای آمریکایی در عراق و سوریه بسیار کمتر از حملهای که به آنها میشود، واکنش نشان دهند. به طور مشابه در یمن، آمریکا ابتدا موشکها و پهپادهایی را که اسرائیل یا کشتیهای عبوری را تهدید میکردند، سرنگون کرد و سپس به مرحله برخوردهای جدیتر با حوثیها وارد شد. نویسنده اکونومیست در پایان اینطور نتیجهگیری کرد که به نظر میرسد در حال حاضر بیشترین امید جو بایدن این است که اسرائیل بهزودی پیروز شود، یا دستکم جنگش در غزه را خنثی کند و به این ترتیب از خشم در سراسر منطقه بکاهد.
با توجه به این موارد و بهرغم اینکه بایدن برای حفظ ثبات در خاورمیانه تلاش میکند، برخی ناظران میگویند که تنها یک حمله یا اقدام تروریستی ممکن است به یک جنگ منطقهای منجر شود. به ویژه آنکه اگر این روند ادامه پیدا کند و یکی از حملات گروههای نیابتی ایران به کشته شدن تعداد قابلتوجهی از آمریکاییها منجر شود، دولت آمریکا احتمالا ورود به درگیری با جمهوری اسلامی ایران نخواهد داشت.