به‌گزارش خبرآنلاین، محرمانه بودن یک پژوهش حاشیه‌ساز شد؛ وقتی موضوع یک محتوا درباره مسائلی است که همه راجع به آن تشنه دانستن هستند، عدم دسترسی می‌تواند به‌خودی خود حاشیه‌سازی کند، اتفاقی که برای «پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان (موج چهارم)» افتاده همین است.
این پژوهش هر چند سال یک‌بار انجام می‌شود، سه موج پیشین آن در سال‌های ۱۳۷۹، ۱۳۸۲ و ۱۳۹۴ توسط دفتر طرح‌های ملی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام شده است، پژوهشی با جامعه آماری بالا که گزاره‌های کیفی مانند، احساس خوشبتی، رضایت از اوضاع سیاسی و اقتصادی، پنداشت مردم از عدالت سیاسی، قضایی، اقتصادی، اجتماعی، نگرش به آینده، نگرش‌های دینی، اعتماد به نهاد‌های حکومتی و مواردی مانند این را میان مردم و جامعه آماری خود بررسی می‌کند، حالا از تکمیل چنین پژوهشی درست زمانی رونمایی شده که اتفاقاً پرسش‌های زیادی درباره کم و کیف این گزاره‌ها مانند همان اعتماد و سرمایه اجتماعی در سطح جامعه و نخبگان مطرح است، اما مهر محرمانه بودن و عدم دسترسی به نتایج این پژوهش آن را به حاشیه کشانده.
مثلاً پرویز خسروشاهی، اقتصاددان، در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر) درباره اهمیت نتایج این پژوهش در بازه زمانی کنونی نوشت: «تمکین به یافته‌های این پیمایش که توسط وزارت ارشاد فعلی در آبان ۱۴۰۲ انجام شده، آبی بر آتش بسیاری از تنش‌های موجود در جامعه خواهد بود، اما تلاش برای تغییر این ارزش‌ها و نگرش‌ها، آتش آن تنش‌ها را شعله ورتر خواهد کرد.
پژوهشی با داده‌های معنادار
در واکنش به توئیت خسروشاهی، سمیه توحیدی، جامعه‌شناس، در شبکه ایکس نوشت: «کتاب رونمایی شده، ولی منتشر نشده است، به‌خاطر جلساتی که برای تحلیل وجود داشت بخش‌هایی در اختیار سخنرانان این نشست‌ها قرار گرفت. اما گفته شده به دلیل مهر محرمانه امکان استفاده مستقیم فعلا نیست. اما داده‌ها کاملاً چشم‌گیر و معنادار است.»
پنهان نظر مردم از مردم!
سریال واکنش‌ها ادامه داشت، حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس‌جمهور در دولت‌های یازده و دوازده، در پاسخی به سمیه توحیدی در ایکس نوشت: «نظرات عموم مردم با بودجه عمومی در یک موسسه وابسته به بخش عمومی در موضوعات مبتلا به عمومی جمع‌آوری می‌شود. به چه مناسبتی نتایج آن محرمانه تلقی می‌شود؟»
توقف پیمایش در دولت اول اصولگرایان
در ادامه واکنش‌ها عباس عبدی، فعال سیاسی و اجتماعی در یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت: «موج جدی و معتبر این نوع پیمایش در سال ۱۳۷۹ انجام شد که مبتنی بر قانون برنامه سوم توسعه بود.
سپس در سال ۱۳۸۲ موج دوم آن نیز انجام شد که هر دو مورد منتشر و یادداشت‌ها و مقالات فراوانی درباره جزییات آن‌ها نیز نوشته و منتشر شد و ادبیات مناسبی را در فضای اجتماعی در فهم تحولات فرهنگی و ارزشی جامعه فراهم کرد. با آمدن دولت اول اصولگرایان در سال ۸۴، این فرآیند برخلاف قانون برنامه متوقف شد؛ دلیلش هم روشن بود. با آمدن روحانی موج سوم در سال ۱۳۹۴ انجام شد و باز هم نتایج آن منتشر و پیرامون آن بحث و گفتگو شد و تحولات مهمی را در جامعه نشان می‌داد.»
عبدی نوشت: «مگر می‌شود نظر مردم محرمانه باشد؟ با زدن مهر که چیزی محرمانه نمی‌شود. محرمانه بودن یک متن در قانون معنای روشنی دارد. مطابق آیین نامه طرز نگهداری اسناد سری و محرمانه دولتی و طبقه‌بندی شده؛ «اسناد محرمانه اسنادی است که افشای غیرمجاز آن‌ها موجب اختلال امور داخلی یک سازمان شود یا با مصالح اداری آن سازمان مغایر باشد.» انتشار این نظرسنجی چه زیانی را متوجه پژوهشگاه مربوط می‌کند؟ انتشار نمونه‌های قبلی آن چه زیانی را جز سود متوجه آن‌ها کرد. تنها یک چیز می‌تواند موجب محرمانگی باشد و آن مطابق انتظار نبودن نتایج این پیمایش با ارزیابی‌های رسمی است. هر چند نتایج واقعی از نتایج موجود دورتر به ارزیابی‌ها یا انتظارات رسمی است.»
این فعال سیاسی اجتماعی با بیان «صدای مردم را نمی‌توان خاموش کرد» نوشت: «مشکل این است که صدای مردم را نمی‌توان و نباید محرمانه کرد. وزارت ارشاد و شخص آقای وزیر باید به الزامات فعالیت علمی پایبند باشند و آن را منتشر کنند. تا هم از حیث روش‌شناسی نقد شود و هم نتایج آن تحلیل شود. مجموعه مردم از آنچه به طور جمعی اعتقاد دارند، آگاه هستند. از عدم انتشار این پژوهش دو گروه زیان کرده و در ناآگاهی می‌مانند. گروه اول براندازان هستند که تصویری رادیکال از جامعه ایران و مغایر با واقعیت دارند و گروه دوم طرفداران وضع موجود که تصویری وارونه یا محافظه‌کارانه و خوشبینانه به سود منافع خود دارند.»
بهتر است محدود منتشر شود
آن‌طورکه از واکنش‌ها در فضای مجازی مشخص است بسیاری منتظرند تا داده‌ها و نتایج این پیمایش منتشر شود و مهر محرمانه بودن از آن برداشته شود، با این وجود یک استاد دانشگاه که سابقه انجام پروژه‌های پژوهشی مشابه را داشته است می‌گوید: «ضرورت محرمانه بودن یا نبودن را کسانی‌که پیمایش را اجرا می‌کنند باید درنظر بگیرند، سیاست ما این بود که به جای محرمانه بودن پژوهش آن را محدود برای صاحب نظران، اندیشمندان و سیاستگذاران توزیع کنیم، و برای عموم مردم با تاخیر منتشر شود. اما این‌که پیمایش در دسترس افراد مرتبط باشد سیاستی است که باید انجام شود، به نظر می‌رسد در مورد اخیر هم این کار انجام شده است.»
