سازمان همکاری شانگهای سازمان اوراسیایی میان‌دولتی است که برای همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و سیاسی تشکیل شده است. این سازمان در سال ۱۹۹۶ توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان با هدف برقرار کردن موازنه در برابر نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه، پایه‌گذاری شد. پس از مدتی ازبکستان هم به این سازمان پیوست و نام آن نیز به «سازمان همکاری شانگهای» تغییر یافت.
علاوه بر اعضای اصلی، ابتدا مغولستان در سال ۲۰۰۴ و یک سال بعد ایران، پاکستان، هند و افغانستان در سال ۲۰۰۵ و پس از آن بلاروس به عنوان عضو ناظر به سازمان ملحق شدند.
در تاریخ ۱۰ ژوئن ۲۰۱۵ این سازمان با عضویت هندوستان و پاکستان موافقت نمود. این کشورها ۲ سال بعد همه شرایط را برای عضویت کامل در این سازمان اجرا کردند و عضویت‌شان در سازمان همکاری شانگهای در اجلاس سران کشورهای عضو در ۹ ژوئن ۲۰۱۷ که در آستانه، پایتخت قزاقستان برگزار شد، به تصویب رسید.
در تاریخ ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۱ با سفر سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران به دوشنبه پایتخت تاجیکستان و شرکت در اجلاس سران، این سازمان با عضویت ایران موافقت نمود که لایحه الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران در این سازمان در تاریخ ۶ آذر ۱۴۰۱ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و در کمتر از ۲ سال و همزمان با برگزاری اجلاس مجازی سران کشورهای عضو این سازمان در ۴ ژوئیه ۲۰۲۳ (۱۳ تیر ۱۴۰۲) در هند عضویت رسمی جمهوری اسلامی ایران در این سازمان تصویب و اعلام شد.
سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور فقید کشورمان طی سخنانی در این اجلاس اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران بر این باور است که سازمان همکاری های شانگهای به عنوان سازمانی در حال رشد با شاخصه‌ها و ظرفیتهای قابل توجه، از جایگاه ممتازی در ارتقاء روند توسعه همکاری‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی برخوردار است، قطعا مزایای عضویت رسمی جمهوری اسلامی ایران در این سازمان در تاریخ ماندگار خواهد شد.
شورای وزیران امور خارجه یکی از مهمترین نهادهای سازمان همکاری شانگهای است که به صورت سالانه و معمولا یک ماه قبل از نشست شورای سران برگزار می‌شود.
در همین راستا نشست شورای وزیران خارجه عضو سازمان همکاری شانگهای امروز (سه‌شنبه) ۲۱ ماه مه (اول خرداد) در آستانه پایتخت قزاقستان برگزار می‌شود و قرار بود شهید حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه فقید کشورمان نیز در اولین حضور ایران در این سطح به عنوان عضو اصلی سازمان همکاری شانگهای، شرکت و مواضع و نظرات کشورمان را از جایگاه یک عضو مهم و تاثیرگذار سازمان همکاری شانگهای بیان کند.
گفت‌وگو در خصوص وضعیت جاری نوار غزه و تاکید بر ضرورت اقدامات موثر کشورها به ویژه کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای جهت توقف فوری نسل‌کشی جنایات جنگی رژیم صهیونیستی و لزوم ارسال فوری کمک‌های کافی در قالب کمک‌های بشر دوستانه و یا سایر اشکال به سراسر غزه یکی از مهمترین موضوعاتی بود که قرار بود وزیر خارجه ایران در این نشست مورد تأکید قرار دهد.
در پی بروز سقوط بالگرد حامل رئیس‌جمهور و وزیر خارجه کشورمان، این نشست بدون حضور وزیر خارجه ایران و با مشارکت مهدی صفری معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه برگزار می‌شود.
مراد نرتلو، معاون نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه قزاقستان، دامو راوی، معاون اقتصادی وزیر امور خارجه هند، مهدی صفری، معاون اقتصادی وزیر امور خارجه ایران، وانگ یی، وزیر امور خارجه جمهوری خلق چین، جینبک کولیبایف، وزیر امور خارجه قرقیزستان، اسحاق دار، معاون نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه ایران، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه فدراسیون روسیه، سراج‌الدین مهرالدین، وزیر امور خارجه جمهوری تاجیکستان، بختیار سعیدوف، وزیر امور خارجه ازبکستان، سرگئی آلینیک، وزیر امور خارجه بلاروس، ژانگ مینگ، دبیرکل سازمان همکاری شانگهای، روسلان میرزایف، مدیر کمیته اجرایی ساختار منطقه‌ای ضدتروریسم سازمان همکاری شانگهای از جمله شرکت‌کنندگان در نشست امروز در آستانه هستند.
از آن جایی که سازمان همکاری شانگهای در حوزه‌های بسیاری نظیر حوزه اقتصادی فعالیت می‌کند جمهوری اسلامی ایران، از این پس می‌تواند منافع منطقه‌ای خود را در این حوزه‌ها موثرتر دنبال و تامین کند. همچنین کشورمان به جهت برخورداری از زیرساخت‌های مناسب و شبکه‌های حمل و نقل ریلی و جاده‌ای، فرودگاه‌ها و بنادر، به ویژه بندر چابهار در دهانه اقیانوس هند، می‌تواند نقش مناسبی از نظر اقتصادی در این سازمان ایفا کند.
با عضویت کشورمان در سازمان همکاری شانگهای، ظرفیتهای سازمان در حوزه‌های تامین انرژی، حمل و نقل، علم و فناوری، بهداشت و سلامت، گردشگری و… نیز ارتقا پیدا کرده است.
در دستور کار نشست امروز، چندین سند در حوزه اقتصادی از جمله استراتژی توسعه سازمان همکاری شانگهای تا سال ۲۰۳۵، ایجاد صندوق سرمایه گذاری سازمان همکاری شانگهای، استراتژی توسعه همکاری انرژی، برنامه توسعه همکاری کشاورزی، سند ایجاد و بهره برداری از شبکه مشارکت بنادر بزرگ استراتژیک و مراکز لجستیکی کشورهای عضو، سند ایجاد پایگاه ترجیحات اقتصادی سازمان همکاری شانگهای، برنامه همکاری کشورهای عضو در زمینه توسعه مناطق طبیعی حفاظت شده ویژه و اکوتوریسم و … قرار دارد.
از سوی دیگر دو کشور بزرگ واردکننده انرژی در جهان یعنی چین و هند در شانگهای عضویت دارند و ایران نیز به عنوان یکی از بزرگترین صادرکنندگان انرژی، فرصت‌های خوبی را برای تقویت همکاری با این کشورها در چارچوب سازمان شانگهای خواهد داشت.
طرح ابتکار کمربند و جاده ، اتحادیه اقتصادی اوراسیا و همکاری‌های منطقه‌ای در دیگر حوزه‌ها از جمله دیگر مسائلی هستند که بیش از پیش بر اهمیت عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمان شانگهای به عنوان عضو اصلی می‌افزایند.
تاکید مجدد بر ظرفیتهای جمهوری اسلامی ایران در بعد ارتباطات منطقه‌ای شبکه حمل و نقل و ترانزیت، ظرفیتهای بندری در دریای خزر، خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند و همچنین مسیرهای ترانزیتی از قبیل کریدور حمل و نقلی شمال – جنوب و مسیر ترانزیتی چابهار – آسیای میانه، دسترسی اعضا به بازارهای منطقه ای و جهانی نیز از جمله محورهای مهم نشست امروز در آستانه است.
بدون تردید الحاق ایران به سازمان همکاری‌های شانگهای، علاوه بر تقویت همکاری‌های امنیتی منطقه‌ای، موجبات توسعه همکاری‌های اقتصادی، تجاری و فرهنگی میان کشورهای عضو را به دنبال دارد؛ ضمن این که تاکیدی بر ادامه سیاست خارجی متوازن و رویکرد چندجانبه گرایی است.
همچنین به دلیل این که سازمان شانگهای از شناخته شده‌ترین سازمان‌های همکاری منطقه‌ای است، می‌توان عضویت جمهوری اسلامی ایران را به عنوان فرصتی برای تعامل بیشتر با اعضای آن همچون چین و روسیه و کشورهای آسیای میانه و هند و پاکستان بیان کرد. در واقع این عضویت و حضور، فرصت قابل توجهی به سیاست خارجی کشور می‌دهد تا همکاری‌های ۲ جانبه و چند جانبه خود را توسعه دهد؛ ما می‌توانیم از رهگذر همکاری‌های چند جانبه در این سازمان، در روندهای بین‌المللی تاثیر گذاشته و برای تقویت اقتصاد ملی خودمان استفاده کنیم. بر این اساس ایده‌هایی همچون استفاده از مکانیزم‌های تجاری غیرقابل تحریم غربی‌ها و استفاده از ابزار پول‌های ملی از جمله ایده‌هایی است که در سازمان همکاری‌های شانگهای می‌توان به آنها پرداخت.
ورود ایران به ارتباط با اقتصادهای بلوک شرق و کشورهای همسایه و پایانی بر نگاه انحصار به اقتصادهای غربی از دیگر دستاوردهای حضور ایران در این سازمان است که این مسیر می‌تواند نویدی بر حل بسیاری از مشکلات اقتصادی و فرصتی مغتنم باشد برای استفاده از ظرفیت گسترده اعضای آن. در واقع این گام ظرفیت قاره کهن را در مقابل اتحادیه اروپا و آمریکا به رخ خواهد کشید.
از سوی دیگر پیوستن ایران به شانگهای، هم برای ایران و هم برای این سازمان، منافع متعددی خواهد داشت و در کنار تقویت قدرت ایران در نظام بین‌الملل موجب تقویت نفوذ سازمان در مسایل مهم بین‌المللی می‌گردد و قطعا این رویداد منجر به تقویت نظم جدید در منازعه با نظم تک‌قطبی به رهبری آمریکا خواهد شد.
در این راستا، ضرروت همکاری کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای برای مقابله تهدیدات و چالش‌های امنیتی مشترک و مبارزه همه جانبه با تروریسم، تشریح توسل جمهوری اسلامی ایران به اقدامات دفاعی در اعمال حق دفاع مشروع در خصوص حمله رژیم صهیونیستی به بخش کنسولی سفارت در سوریه، موضوع افغانستان، ضرورت مقابله سازمان همکاری شانگهای با یکجانبه گرایی و تروریسم اقتصادی و اقدامات محدود کننده تجاری و تحریم‌های محدود کننده توسعه اقتصادی و تجارت چند جانبه کشورهای عضو، از مهمترین محورها و موضوعاتی است که قرار است در نشست امروز، از سوی ایران مطرح و مورد توجه قرار گیرد.
حضور ایران در کنار چین، روسیه و هند اولین گام برای بی تاثیر شدن تحریم‌هاست و این حضور در راستای دیپلماسی فعال دولت سیزدهم برای ارتباط با تمام کشورها قابل توجه است.
تحلیلگران معتقدند این دستاورد مهم، پایان «غربگرایی محض و تکیه بر نقطه‌های خیالی» و آغاز سیاست « نگاه به شرق و آسیا محوری» و تقویت «دیپلماسی همسایگی» ایران خواهد بود.
علاوه بر این، در حال حاضر کشورهای عضو شانگهای نیز زمینه و بستر همکاری با جمهوری اسلامی ایران را از هر زمان دیگری مهیاتر می‌دانند و بر این باورند که می‌توانند همکاری‌های بهتر و بیشتری با ایران داشته باشند. هر یک از اعضای سازمان بسته به ظرفیت‌هایی که دارند مقصدی برای صادرات و همچنین واردات کالا و … به شمار می‌روند.
با توجه به مزایای عضویت ایران در این سازمان بین‌المللی و فرصت‌های سیاسی، اقتصادی، امنیتی و فرهنگی زیادی که در اختیار ایران قرار می‌دهد، حضور ایران در نشست وزیران خارجه سازمان همکاری شانگهای می‌تواند دستاورد و ره‌آوردهای فراوانی داشته باشد که باید با برنامه‌ریزی دقیق و درست از این ظرفیت‌ها برای تحقق منافع ملی کشور بهره برد.
انتهای پیام
