گروه سیاسی: ۶ کاندیدای نهایی در انتخابات حضور دارند که ۵ نفر آن‌ها از اردوگاه اصولگرایی و ۱ نفر از اردوگاه اصلاح‌طلبان است. ترکیب خروجی شورای نگهبان و اختلافات عمیق جریان اصولگرایی، نگرانی‌هایی درباره نتیجه انتخابات برای پدرخوانده‌ها و رسانه‌های این جناح ایجاد کرده است. در یک طرف، مسعود پزشکیان قرار دارد که تنها گزینه اصلاح‌طبان است، تا آخر در کارزار می‌ماند و احتمالاً طی روز‌های آینده تمام حمایت این جبهه و امکانات موجود را پشت سر خود خواهد داشت؛ در سوی دیگر ۵ کاندیدا هستند که هرچند اصولگرا هستند، اما اختلافات شدیدی با هم دارند.
فرارو، بزرگترین ترس اصولگرایان این است که تجربه انتخابات ۱۳۹۲ برای آنان تکرار شود. چون در حال حاضر ۳ کاندیدای جدی و مدعی نمایندگی جریان انقلاب در انتخابات هستند که به احتمال زیاد به نفع یکدیگر کنار نمی‌روند.
بار دیگر زاکانی – قاضی‌زاده
با توجه به نقش علیرضا زاکانی در انتخابات ۱۴۰۰، پس از مشخص شدن نامزد‌های نهایی اولین سوالی که مطرح شد این بود که زاکانی می‌رود یا می‌ماند. اما اعلام نظر رسمی شهردار تهران نشان می‌دهد که قصد کنار کشیدن ندارد و تا انتها در رقابت می‌ماند. امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی تنها عضو کابینه سیدابراهیم رئیسی است که توانست به جمع نامزد‌های نهایی راه پیدا کند. او در انتخابات ۱۴۰۰ توانست ۱ میلیون رای را به خود اختصاص دهد و در میان چهار نامزد، نفر چهارم شد. او که نماینده مجلس بود، ریاست بنیاد شهید را به دست گرفت و به دولت سیزدهم رفت.
محمد مهاجری روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی اصولگرا درباره وضعیت این دو نامزد در انتخابات به «هم‌میهن» گفت: «تحلیل من این است که بعید نیست قاضی‌زاده‌هاشمی و زاکانی انصراف دهند. حضور آن‌ها در صورتی موضوعیت داشت که لاریجانی یا جهانگیری در انتخابات حاضر بودند. در حال حاضر که این مسئله موضوعیتی ندارد، بعید می‌دانم که بمانند. البته احتمال می‌دهم که تا پایان مناظره‌ها باشند و بعد انصراف بدهند.»
دوگانه جلیلی – قالیباف
سعید جلیلی در انتخابات سال ۹۶ وارد میدان نشد و از سیدابراهیم رئیسی حمایت کرد. در انتخابات ۱۴۰۰ به نفع رئیسی انصراف داد و در سال ۱۳۹۲ نیز یکی از عوامل شکست رای اصولگرایان بود. جلیلی در انتخابات یازدهم ۴ میلیون رای به خود اختصاص داد و چهارم شد. تحلیلگران بر این باورند که سبد رای جلیلی در ۱۱ سال گذشته رشدی نداشته است. ارسال پرونده هسته‌ای ایران از آژانس به شورای امنیت و صدور قطعنامه‌های تحریمی ایران و قرار گرفتن ذیل فصل هفت منشور ملل متحد (شناسایی به عنوان تهدید صلح و امنیت جهانی) در کارنامه جلیلی ثبت شده و با توجه به این که گفته می‌شود برخی وزرای اقتصادی دولت سیزدهم از مهره‌های او بودند، او را نیز درباره وضع موجود مسئول می‌دانند. جلیلی تنها رای رادیکال‌ترین عناصر جناح راست را دارد.
قالیباف نیز در انتخابات ۱۳۹۲ تا آخر در رقابت ماند و ۶ میلیون از رای اصولگرایان را برای خود برداشت. رئیس مجالس یازدهم و دوازدهم در جریان انتخابات اسفند هدف تخریب اصولگرایان تندرو بود و همین حالا نیز ضربه‌هایی از این جناح دریافت می‌کند. تحلیل‌ها حاکی از آن است که قالیباف رای اصولگرایان سنتی را خواهد داشت. قالیباف و جلیلی در انتخابات ۱۳۹۲ به نفع هم کنار نکشیدند و هر دو در انتخابات دوازدهم حامی سیدابراهیم رئیسی بودند. اما با توجه به زاویه قالیباف و جریان رادیکال راست، ائتلاف او و جلیلی و کنار رفتن یکی از آن‌ها بسیار بعید به نظر می‌رسد.
حسین نورانی‌نژاد فعال سیاسی اصلاح‌طلب درباره سبد رای این دو نفر در روزنامه اعتماد نوشت: «با ادبیات رایج در بین این جریان، آقای قالیباف رای چنار‌ها و آقای سعید جلیلی رای پاجوش‌ها را خواهد داشت.»
تعامل پورمحمدی و پزشکیان
مصطفی پورمحمدی تنها روحانی حاضر در جمع کاندیدا‌های نهایی است. دبیرکل جامعه روحانیت مبارز، اصولگراست، اما در تمام دولت‌های هاشمی، خاتمی، احمدی‌نژاد و روحانی مناصب بالایی در سطح معاون و قائم مقام وزیر اطلاعات داشته و در دولت اول احمدی‌نژاد وزیر کشور و در دولت اول روحانی وزیر دادگستری بود. جناح رادیکال اصولگرا با پورمحمدی زاویه شدید دارند و دلیل اصلی آن نیز نزدیک بودن او به هاشمی رفسنجانی است. به همین دلیل، اگر درصدی برای ائتلاف میان پورمحمدی و یک نامزد دیگر و انصراف به نفع او را محتمل بدانیم، احتمال تعامل میان رئیس سابق سازمان بازرسی کل کشور و مسعود پزشکیان بیش از دیگران است.
مناظره‌ها و نظرسنجی‌های تاثیرگذار
بر اساس برنامه اعلام شده از سوی سازمان صداوسیما، ۲۸ و ۳۱ خرداد، ۱، ۴ و ۵ تیر مناظره‌های تلویزیونی چهار ساعته برگزار خواهد شد. هرچند این مناظره‌ها مانند سال ۱۳۸۸ چهره به چهره نیست، اما تجربه انتخابات‌های یازدهم، دوازدهم و سیزدهم نشان می‌دهد که همین برنامه پرسش و پاسخ به تقابل‌های گفتمانی تبدیل خواهد شد. برخی معتقدند که این تقابل ۵ اصولگرا و ۱ (۱+۵) خواهد بود و برخی دیگر معتقد به ترکیب ۴+۱+۱ (قالیباف، زاکانی، جلیلی، قاضی‌زاده هاشمی + پورمحمدی + پزشکیان) هستند.
خروجی این مناظره‌ها، میزان واقع‌نگر و صادق بودن نامزد‌ها می‌تواند تاثیرگذار باشد. در خوشبینانه‌ترین حالت ممکن است اصولگرایان برای انتخاب میان یکی از این نامزد‌ها به نظرسنجی‌ها رو بیاورند، اما مشخص نیست که آن‌ها این تصمیم را قبول کنند. در جریان انتخابات ۱۳۹۲ قرار بود آن کاندیدای اصولگرایی که اقبال بیشتری نسبت به دیگران داشت در رقابت بماند، اما در نهایت ۴ کاندیدا در رقابت ماندند و رای را بین خود تقسیم کردند. مساله مشارکت بالا، ورود بدنه رای اصلاحات و جذب رای خاکستری نیز مساله مهمی است که باید به آن پرداخته شود.
گمانه‌زنی‌ها درباره دو مرحله‌ای شدن انتخابات
هر دو احتمال مشخص شدن تکلیف انتخابات در هشت تیر و یا کشیدن آن به دور دوم از سوی تحلیلگران مطرح شده است. عباس عبدی در شبکه ایکس (توئیتر) نوشت که احتمالاً نتیجه انتخابات در دور اول مشخص خواهد شد و مسعود پزشکیان ظرفیت پیروزی در ۸ تیر را دارد. احمد زیدآبادی نیز در اعتماد نوشت: «مسعود پزشکیان اما در بین اقوام مختلف ایرانی رأی قابل توجهی دارد. اضافه شدن رأی اصلاح‌طلبان به او نیز مزید بر علت است تا به دور دوم انتخابات راه یابد.» روزنامه اصولگرای فرهیختگان نیز پیش‌بینی کرد که انتخابات به دور دوم خواهد رفت. در صورتی که آرای اصولگرایان بشکند و پزشکیان به تنهایی نتواند حد نصاب آرای مورد نیاز را کسب کند، احتمال رفتن انتخابات به دور دوم بالاست که در نتیجه شرایط به ترکیبی از وضعیت انتخابات ۱۳۸۴ و ۱۳۹۲ تبدیل می‌شود.
فرارو، بزرگترین ترس اصولگرایان این است که تجربه انتخابات ۱۳۹۲ برای آنان تکرار شود. چون در حال حاضر ۳ کاندیدای جدی و مدعی نمایندگی جریان انقلاب در انتخابات هستند که به احتمال زیاد به نفع یکدیگر کنار نمی‌روند.
بار دیگر زاکانی – قاضی‌زاده
با توجه به نقش علیرضا زاکانی در انتخابات ۱۴۰۰، پس از مشخص شدن نامزد‌های نهایی اولین سوالی که مطرح شد این بود که زاکانی می‌رود یا می‌ماند. اما اعلام نظر رسمی شهردار تهران نشان می‌دهد که قصد کنار کشیدن ندارد و تا انتها در رقابت می‌ماند. امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی تنها عضو کابینه سیدابراهیم رئیسی است که توانست به جمع نامزد‌های نهایی راه پیدا کند. او در انتخابات ۱۴۰۰ توانست ۱ میلیون رای را به خود اختصاص دهد و در میان چهار نامزد، نفر چهارم شد. او که نماینده مجلس بود، ریاست بنیاد شهید را به دست گرفت و به دولت سیزدهم رفت.
محمد مهاجری روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی اصولگرا درباره وضعیت این دو نامزد در انتخابات به «هم‌میهن» گفت: «تحلیل من این است که بعید نیست قاضی‌زاده‌هاشمی و زاکانی انصراف دهند. حضور آن‌ها در صورتی موضوعیت داشت که لاریجانی یا جهانگیری در انتخابات حاضر بودند. در حال حاضر که این مسئله موضوعیتی ندارد، بعید می‌دانم که بمانند. البته احتمال می‌دهم که تا پایان مناظره‌ها باشند و بعد انصراف بدهند.»
دوگانه جلیلی – قالیباف
سعید جلیلی در انتخابات سال ۹۶ وارد میدان نشد و از سیدابراهیم رئیسی حمایت کرد. در انتخابات ۱۴۰۰ به نفع رئیسی انصراف داد و در سال ۱۳۹۲ نیز یکی از عوامل شکست رای اصولگرایان بود. جلیلی در انتخابات یازدهم ۴ میلیون رای به خود اختصاص داد و چهارم شد. تحلیلگران بر این باورند که سبد رای جلیلی در ۱۱ سال گذشته رشدی نداشته است. ارسال پرونده هسته‌ای ایران از آژانس به شورای امنیت و صدور قطعنامه‌های تحریمی ایران و قرار گرفتن ذیل فصل هفت منشور ملل متحد (شناسایی به عنوان تهدید صلح و امنیت جهانی) در کارنامه جلیلی ثبت شده و با توجه به این که گفته می‌شود برخی وزرای اقتصادی دولت سیزدهم از مهره‌های او بودند، او را نیز درباره وضع موجود مسئول می‌دانند. جلیلی تنها رای رادیکال‌ترین عناصر جناح راست را دارد.
قالیباف نیز در انتخابات ۱۳۹۲ تا آخر در رقابت ماند و ۶ میلیون از رای اصولگرایان را برای خود برداشت. رئیس مجالس یازدهم و دوازدهم در جریان انتخابات اسفند هدف تخریب اصولگرایان تندرو بود و همین حالا نیز ضربه‌هایی از این جناح دریافت می‌کند. تحلیل‌ها حاکی از آن است که قالیباف رای اصولگرایان سنتی را خواهد داشت. قالیباف و جلیلی در انتخابات ۱۳۹۲ به نفع هم کنار نکشیدند و هر دو در انتخابات دوازدهم حامی سیدابراهیم رئیسی بودند. اما با توجه به زاویه قالیباف و جریان رادیکال راست، ائتلاف او و جلیلی و کنار رفتن یکی از آن‌ها بسیار بعید به نظر می‌رسد.
حسین نورانی‌نژاد فعال سیاسی اصلاح‌طلب درباره سبد رای این دو نفر در روزنامه اعتماد نوشت: «با ادبیات رایج در بین این جریان، آقای قالیباف رای چنار‌ها و آقای سعید جلیلی رای پاجوش‌ها را خواهد داشت.»
تعامل پورمحمدی و پزشکیان
مصطفی پورمحمدی تنها روحانی حاضر در جمع کاندیدا‌های نهایی است. دبیرکل جامعه روحانیت مبارز، اصولگراست، اما در تمام دولت‌های هاشمی، خاتمی، احمدی‌نژاد و روحانی مناصب بالایی در سطح معاون و قائم مقام وزیر اطلاعات داشته و در دولت اول احمدی‌نژاد وزیر کشور و در دولت اول روحانی وزیر دادگستری بود. جناح رادیکال اصولگرا با پورمحمدی زاویه شدید دارند و دلیل اصلی آن نیز نزدیک بودن او به هاشمی رفسنجانی است. به همین دلیل، اگر درصدی برای ائتلاف میان پورمحمدی و یک نامزد دیگر و انصراف به نفع او را محتمل بدانیم، احتمال تعامل میان رئیس سابق سازمان بازرسی کل کشور و مسعود پزشکیان بیش از دیگران است.
مناظره‌ها و نظرسنجی‌های تاثیرگذار
بر اساس برنامه اعلام شده از سوی سازمان صداوسیما، ۲۸ و ۳۱ خرداد، ۱، ۴ و ۵ تیر مناظره‌های تلویزیونی چهار ساعته برگزار خواهد شد. هرچند این مناظره‌ها مانند سال ۱۳۸۸ چهره به چهره نیست، اما تجربه انتخابات‌های یازدهم، دوازدهم و سیزدهم نشان می‌دهد که همین برنامه پرسش و پاسخ به تقابل‌های گفتمانی تبدیل خواهد شد. برخی معتقدند که این تقابل ۵ اصولگرا و ۱ (۱+۵) خواهد بود و برخی دیگر معتقد به ترکیب ۴+۱+۱ (قالیباف، زاکانی، جلیلی، قاضی‌زاده هاشمی + پورمحمدی + پزشکیان) هستند.
خروجی این مناظره‌ها، میزان واقع‌نگر و صادق بودن نامزد‌ها می‌تواند تاثیرگذار باشد. در خوشبینانه‌ترین حالت ممکن است اصولگرایان برای انتخاب میان یکی از این نامزد‌ها به نظرسنجی‌ها رو بیاورند، اما مشخص نیست که آن‌ها این تصمیم را قبول کنند. در جریان انتخابات ۱۳۹۲ قرار بود آن کاندیدای اصولگرایی که اقبال بیشتری نسبت به دیگران داشت در رقابت بماند، اما در نهایت ۴ کاندیدا در رقابت ماندند و رای را بین خود تقسیم کردند. مساله مشارکت بالا، ورود بدنه رای اصلاحات و جذب رای خاکستری نیز مساله مهمی است که باید به آن پرداخته شود.
گمانه‌زنی‌ها درباره دو مرحله‌ای شدن انتخابات
هر دو احتمال مشخص شدن تکلیف انتخابات در هشت تیر و یا کشیدن آن به دور دوم از سوی تحلیلگران مطرح شده است. عباس عبدی در شبکه ایکس (توئیتر) نوشت که احتمالاً نتیجه انتخابات در دور اول مشخص خواهد شد و مسعود پزشکیان ظرفیت پیروزی در ۸ تیر را دارد. احمد زیدآبادی نیز در اعتماد نوشت: «مسعود پزشکیان اما در بین اقوام مختلف ایرانی رأی قابل توجهی دارد. اضافه شدن رأی اصلاح‌طلبان به او نیز مزید بر علت است تا به دور دوم انتخابات راه یابد.» روزنامه اصولگرای فرهیختگان نیز پیش‌بینی کرد که انتخابات به دور دوم خواهد رفت. در صورتی که آرای اصولگرایان بشکند و پزشکیان به تنهایی نتواند حد نصاب آرای مورد نیاز را کسب کند، احتمال رفتن انتخابات به دور دوم بالاست که در نتیجه شرایط به ترکیبی از وضعیت انتخابات ۱۳۸۴ و ۱۳۹۲ تبدیل می‌شود.
