گروه سیاسی: کارزار دیپلماتیک سید‌عباس عراقچی به اردن، مصر و ترکیه رسید. سه‌گانه مهم آخر هفته وزیر خارجه ایران که بخشی از دیپلماسی فشرده تهران با هدف متوقف کردن حملات اسرائیل به لبنان و غزه و ترسیم یک اقدام جمعی از سوی دولت‌های عربی و اسلامی خاورمیانه برای دستیابی به آتش‌بس و برقراری مجدد ثبات و امنیت در سراسر منطقه است.
این تور دیپلماتیک زمانی قابل‌توجه می‌شود که در طول ۱۰روز گذشته عراقچی به شش پایتخت دیگر عربی از جمله لبنان، سوریه، عربستان، قطر، عراق و عمان سفر کرده بود. اما وجه تمایز این دور از سفرها، ورود به قاهره پایتخت مصر آن هم در قالب یک سفر رسمی و در شرایطی است که روابط دیپلماتیک تهران و قاهره در طول چند دهه گذشته قطع بوده است. این نقطه عطف در شرایط پایداری تنش‌ها و تصاعد بحران می‌تواند با تقویت دیپلماسی منطقه‌ای ایران در قبال فلسطین، زمینه برقراری روابط دوجانبه ایران و مصر را نیز فراهم کند.
سفر قابل‌توجه به اردن
روزنامه دنیای اقتصاد، سید عباس عراقچی در آغاز این تور دیپلماتیک، ظهر چهارشنبه ۲۴مهر در اولین سفر یک وزیرخارجه ایران به اردن در ۱۰ سال گذشته، روز چهارشنبه با وزیرخارجه اردن دیدار کرد و تحولات جاری منطقه مورد بحث و بررسی دو طرف قرار گرفت. عراقچی در دیدار با ایمن‌الصفدی وزیر خارجه پادشاهی اردن ضمن مروری بر وضعیت بحرانی منطقه در نتیجه تداوم نسلکشی رژیم صهیونیستی در غزه و تهاجم گسترده‌آن به لبنان، بر ضرورت اقدام جمعی کشورهای منطقه برای متوقف کردن ماشین جنگی رژیم اشغالگر و جلوگیری از گسترش دامنه جنگ و حراست از ثبات و امنیت منطقه در راستای منافع ملت‌‌‌های منطقه تاکید کرد. ایمن الصفدی وزیر خارجه اردن نیز با ابراز نگرانی شدید از وخامت شرایط امنیتی منطقه، موضع کشورش مبنی بر ضرورت پایان دادن به کشتار مردم بی‌‌‌گناه فلسطین و لبنان و نیز توقف تجاوزات علیه لبنان و جلوگیری از بیثباتی بیشتر در منطقه را مورد تاکید قرار داد.
وزیر خارجه ایران در ادامه و در دیدار با ملک عبدالله پادشاه اردن نیز با تبیین دیدگاه جمهوری اسلامی راجع به وضعیت امنیتی منطقه و تلاش‌‌‌های صورت گرفته از سوی تهران برای جلوگیری از تشدید ناامنی و بیثباتی در منطقه غرب آسیا، بر ضرورت همکاری و همبستگی بیشتر کشورهای منطقه و جهان اسلام جهت وادار کردن رژیم صهیونیستی به توقف نسلکشی و جنگ افروزی تاکید کرد. وزیر امور خارجه همچنین با ابراز نگرانی و اندوه شدید از وضعیت بسیار ناگوار مردم آواره غزه و لبنان که اکنون از امکانات اولیه برای ادامه زندگی نیز محروم شدهاند، خواستار بسیج همه ظرفیتهای کشورهای اسلامی به‌منظور جمع‌‌‌آوری و ارسال کمکهای انسان‌دوستانه شد.
پادشاه اردن نیز با ابراز نگرانی شدید از وضعیت جاری در منطقه و خطرات و عواقب جدی ناشی از گسترش دامنه منازعه و ناامنی بر همه کشورها، بر عزم اردن برای هرگونه مساعدت و مشارکت در ابتکارات و روندهای معطوف به حفظ ثبات و امنیت منطقه تاکید کرد. طرفین همچنین بر اراده دو کشور برای توسعه روابط دوجانبه و استمرار رایزنی‌‌‌ها و مشورت‌‌‌ها در خصوص تحولات منطقه در راستای کمک به حفظ امنیت و ثبات در منطقه تاکید کردند.
روابط جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی اردن هاشمی در شرایط کنونی در سطح کاردار قرار دارد و سال‌هاست که تهران در امان سفیر ندارد. سفر عراقچی به امان می‌تواند روابط دوجانبه را نیز به سطح سفیر ارتقا دهد. در چند ماه گذشته و بعد از حملات موشکی ایران به اسرائیل و رهگیری برخی از موشک‌ها توسط اردن، کاردار ایران در امان به وزارت خارجه اردن احضار شد. با این حال دو کشور تلاش کرده‌اند که این مسائل اصل رابطه را تحت‌الشعاع قرار ندهد. اردن هم اعلام کرده که اجازه استفاده از حریم هوایی خود را به هیچ یک از طرفین درگیری نخواهد داد.
نقطه عطف سفر به مصر
اما آنچه این دور از تور دیپلماتیک عراقچی را به یک نقطه عطف تبدیل می‌کند، سفر به قاهره پس از دهه‌ها قطع ارتباط بین دو کشور است. اگرچه در طول سال‌های گذشته برخی ارتباطات میان دو طرف در جریان بوده و سفرهای متعددی از سوی مقامات عمدتا ایرانی به قاهره صورت گرفته، اما سفر عراقچی اولین سفر رسمی دوجانبه یک مقام ایرانی به مصر به شمار می‌رود. پیش‌تر محمود احمدی‌نژاد به‌‌‌عنوان اولین رئیسجمهور ایران از زمان انقلاب بدین سو روز سه‌‌‌شنبه ۱۷ بهمن ۱۳۹۱ وارد قاهره شد. این سفر با هدف شرکت در اجلاس سازمان همکاری اسلامی صورت گرفت و یک سفر دوجانبه رسمی به شمار نمی‌آمد. پیش‌تر نیز محمد مرسی رئیسجمهور اخوانی سابق مصر برای شرکت در اجلاس جنبش عدم‌تعهد به تهران سفر کرده بود.
وزرای خارجه سابق ایران از جمله منوچهر متکی، کمال خرازی و علی‌اکبر ولایتی برای شرکت در اجلاسیه‌ها به این کشور سفر کرده بودند، اما هیچ‌کدام قالب رسمی نداشت. به نظر می‌رسد سفر عراقچی می‌تواند نقطه عطفی در این روند محسوب شود و زمینه از سرگیری روابط را فراهم کند. پیش‌تر وزیر خارجه مصر نیز برای شرکت در مراسم تحلیف مسعود پزشکیان رئیس دولت چهاردهم به تهران سفر و با سید عباس عراقچی دیدار و گفت‌وگو کرده بود. در آن مقطع دو مقام از ضرورت از سرگیری روابط در آینده نزدیک خبر دادند. با این حال این سفر مهم می‌تواند همزمان تحرک تازه‌ای به مساله جنگ در غزه و ضرورت آتش‌بس بدهد. مصر نقش مهمی در ارتباط با باریکه غزه دارد و بسیاری از کمکهای انسانی و بشردوستانه تنها از طریق این کشور قابلیت ارسال به غزه را دارد.
سفر به ترکیه با دو دستور کار
سومین مقصد تور دیپلماتیک عراقچی در این دور و نهمین سفر در طول دو هفته گذشته روز جمعه به مقصد ترکیه صورت می‌گیرد. این سفر که در هدف اولیه آن شرکت در فرمت ۳+۳ درباره تحولات قفقاز است، در عین حال به مساله تنش‌های لبنان و غزه نیز ارتباط پیدا می‌کند. هم به دلیل نقش ترکیه به عنوان یکی از بازیگران مهم خاورمیانه‌ای و هم کشوری که جایگاه مهمی در ارتباط با مساله فلسطین دارد و می‌تواند موثرتر از گذشته در این خصوص عمل کند. پیش‌تر هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه با اشاره به برگزاری پلتفرم ۶ جانبه قفقاز که قرار است در استانبول ترکیه برگزار شود، گفت: وزرای خارجه آذربایجان، ارمنستان، ایران و روسیه برای برگزاری سومین دور نشست‌‌‌های قفقاز جنوبی که در سطح وزیران خارجه است، روز جمعه به استانبول خواهند آمد.
تماس با همتای فرانسوی و دبیرکل سازمان ملل
عراقچی پیش از آغاز تور دیپلماتیک خود به اردن، مصر و ترکیه با وزیر خارجه فرانسه و دبیرکل سازمان ملل به‌صورت تلفنی گفت‌وگو کرد. این تماس‌ها نشان می‌دهد که کارزار دیپلماتیک عراقچی فراتر از سطح منطقه‌ای است و دامنه فراگیرتری دارد. عراقچی در گفت‌وگو با همتای فرانسوی بر ضرورت توقف حملات رژیم صهیونیستی به لبنان تاکید کرد و نسبت به هرگونه ماجراجویی جدید رژیم صهیونیستی در منطقه هشدار داد. عراقچی با اشاره به وضعیت وخیم آوارگان، خواستار رفع موانع ایجاد شده توسط رژیم صهیونیستی و ارسال کمکهای انسانی بین‌المللی به آوارگان شد. وزیر خارجه ایران در تماس دیگر با دبیرکل سازمان ملل با اشاره به وضعیت فاجعه‌بار انسانی ناشی از ادامه نسلکشی در غزه و تجاوز رژیم صهیونیستی به لبنان، از دبیرکل سازمان ملل متحد خواست همه ظرفیتهای این نهاد بین‌المللی را به منظور توقف جنایات و تجاوزات رژیم اسرائیل و ارسال کمکهای بشردوستانه به لبنان و غزه به کار گیرد.
عراقچی با تکرار موضع اصولی کشورمان مبنی بر ضرورت حفظ صلح و ثبات در منطقه، تصریح کرد جمهوری اسلامی ایران در عین تلاش همه‌جانبه برای حراست از صلح و امنیت منطقه، از آمادگی کامل برای پاسخ قاطع و پشیمان‌کننده به هرگونه ماجراجویی از سوی رژیم صهیونیستی برخوردار است. وی تاکید کرد که مسوولیت عواقب گسترش ناامنی در منطقه بر عهده این رژیم و حامی اصلی آن یعنی ایالات متحده آمریکا خواهد بود.
دبیرکل سازمان ملل متحد نیز با ابراز نگرانی از افزایش تنش‌ها در منطقه در پی ادامه حملات اسرائیل به غزه و لبنان، بر تلاش برای دستیابی به راه‌حل سیاسی به منظور پایان دادن به جنگ و لزوم امدادرسانی به آسیب‌دیدگان و آوارگان ناشی از جنگ غزه و لبنان تاکید کرد. گوترش با تاکید بر اهمیت حفاظت از حاکمیت لبنان، ادامه استقرار نیروهای صلح‌بان این نهاد در جنوب لبنان با وجود تهدیدهای متوجه این نیروها را در همین راستا ارزیابی کرد. دو طرف همچنین پیرامون اوضاع یمن و وضعیت انسانی در این کشور به تبادل‌نظر پرداختند. عراقچی روز یکشنبه در عمان نیز با وزیرخارجه چین به‌صورت تلفنی گفت‌وگو کرد. برخی رسانه‌ها نیز مدعی شدند که در جریان سفر عراقچی به عراق نیز تماسی با مقامات آمریکایی درخصوص تنش‌ها صورت گرفته است. هرچند عراقچی در گفت‌وگویی تاکید کرد که تبادل پیام غیرمستقیم با آمریکا به دلیل شرایط موجود از سوی ایران قطع شده است.
این تور دیپلماتیک زمانی قابل‌توجه می‌شود که در طول ۱۰روز گذشته عراقچی به شش پایتخت دیگر عربی از جمله لبنان، سوریه، عربستان، قطر، عراق و عمان سفر کرده بود. اما وجه تمایز این دور از سفرها، ورود به قاهره پایتخت مصر آن هم در قالب یک سفر رسمی و در شرایطی است که روابط دیپلماتیک تهران و قاهره در طول چند دهه گذشته قطع بوده است. این نقطه عطف در شرایط پایداری تنش‌ها و تصاعد بحران می‌تواند با تقویت دیپلماسی منطقه‌ای ایران در قبال فلسطین، زمینه برقراری روابط دوجانبه ایران و مصر را نیز فراهم کند.
سفر قابل‌توجه به اردن
روزنامه دنیای اقتصاد، سید عباس عراقچی در آغاز این تور دیپلماتیک، ظهر چهارشنبه ۲۴مهر در اولین سفر یک وزیرخارجه ایران به اردن در ۱۰ سال گذشته، روز چهارشنبه با وزیرخارجه اردن دیدار کرد و تحولات جاری منطقه مورد بحث و بررسی دو طرف قرار گرفت. عراقچی در دیدار با ایمن‌الصفدی وزیر خارجه پادشاهی اردن ضمن مروری بر وضعیت بحرانی منطقه در نتیجه تداوم نسلکشی رژیم صهیونیستی در غزه و تهاجم گسترده‌آن به لبنان، بر ضرورت اقدام جمعی کشورهای منطقه برای متوقف کردن ماشین جنگی رژیم اشغالگر و جلوگیری از گسترش دامنه جنگ و حراست از ثبات و امنیت منطقه در راستای منافع ملت‌‌‌های منطقه تاکید کرد. ایمن الصفدی وزیر خارجه اردن نیز با ابراز نگرانی شدید از وخامت شرایط امنیتی منطقه، موضع کشورش مبنی بر ضرورت پایان دادن به کشتار مردم بی‌‌‌گناه فلسطین و لبنان و نیز توقف تجاوزات علیه لبنان و جلوگیری از بیثباتی بیشتر در منطقه را مورد تاکید قرار داد.
وزیر خارجه ایران در ادامه و در دیدار با ملک عبدالله پادشاه اردن نیز با تبیین دیدگاه جمهوری اسلامی راجع به وضعیت امنیتی منطقه و تلاش‌‌‌های صورت گرفته از سوی تهران برای جلوگیری از تشدید ناامنی و بیثباتی در منطقه غرب آسیا، بر ضرورت همکاری و همبستگی بیشتر کشورهای منطقه و جهان اسلام جهت وادار کردن رژیم صهیونیستی به توقف نسلکشی و جنگ افروزی تاکید کرد. وزیر امور خارجه همچنین با ابراز نگرانی و اندوه شدید از وضعیت بسیار ناگوار مردم آواره غزه و لبنان که اکنون از امکانات اولیه برای ادامه زندگی نیز محروم شدهاند، خواستار بسیج همه ظرفیتهای کشورهای اسلامی به‌منظور جمع‌‌‌آوری و ارسال کمکهای انسان‌دوستانه شد.
پادشاه اردن نیز با ابراز نگرانی شدید از وضعیت جاری در منطقه و خطرات و عواقب جدی ناشی از گسترش دامنه منازعه و ناامنی بر همه کشورها، بر عزم اردن برای هرگونه مساعدت و مشارکت در ابتکارات و روندهای معطوف به حفظ ثبات و امنیت منطقه تاکید کرد. طرفین همچنین بر اراده دو کشور برای توسعه روابط دوجانبه و استمرار رایزنی‌‌‌ها و مشورت‌‌‌ها در خصوص تحولات منطقه در راستای کمک به حفظ امنیت و ثبات در منطقه تاکید کردند.
روابط جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی اردن هاشمی در شرایط کنونی در سطح کاردار قرار دارد و سال‌هاست که تهران در امان سفیر ندارد. سفر عراقچی به امان می‌تواند روابط دوجانبه را نیز به سطح سفیر ارتقا دهد. در چند ماه گذشته و بعد از حملات موشکی ایران به اسرائیل و رهگیری برخی از موشک‌ها توسط اردن، کاردار ایران در امان به وزارت خارجه اردن احضار شد. با این حال دو کشور تلاش کرده‌اند که این مسائل اصل رابطه را تحت‌الشعاع قرار ندهد. اردن هم اعلام کرده که اجازه استفاده از حریم هوایی خود را به هیچ یک از طرفین درگیری نخواهد داد.
نقطه عطف سفر به مصر
اما آنچه این دور از تور دیپلماتیک عراقچی را به یک نقطه عطف تبدیل می‌کند، سفر به قاهره پس از دهه‌ها قطع ارتباط بین دو کشور است. اگرچه در طول سال‌های گذشته برخی ارتباطات میان دو طرف در جریان بوده و سفرهای متعددی از سوی مقامات عمدتا ایرانی به قاهره صورت گرفته، اما سفر عراقچی اولین سفر رسمی دوجانبه یک مقام ایرانی به مصر به شمار می‌رود. پیش‌تر محمود احمدی‌نژاد به‌‌‌عنوان اولین رئیسجمهور ایران از زمان انقلاب بدین سو روز سه‌‌‌شنبه ۱۷ بهمن ۱۳۹۱ وارد قاهره شد. این سفر با هدف شرکت در اجلاس سازمان همکاری اسلامی صورت گرفت و یک سفر دوجانبه رسمی به شمار نمی‌آمد. پیش‌تر نیز محمد مرسی رئیسجمهور اخوانی سابق مصر برای شرکت در اجلاس جنبش عدم‌تعهد به تهران سفر کرده بود.
وزرای خارجه سابق ایران از جمله منوچهر متکی، کمال خرازی و علی‌اکبر ولایتی برای شرکت در اجلاسیه‌ها به این کشور سفر کرده بودند، اما هیچ‌کدام قالب رسمی نداشت. به نظر می‌رسد سفر عراقچی می‌تواند نقطه عطفی در این روند محسوب شود و زمینه از سرگیری روابط را فراهم کند. پیش‌تر وزیر خارجه مصر نیز برای شرکت در مراسم تحلیف مسعود پزشکیان رئیس دولت چهاردهم به تهران سفر و با سید عباس عراقچی دیدار و گفت‌وگو کرده بود. در آن مقطع دو مقام از ضرورت از سرگیری روابط در آینده نزدیک خبر دادند. با این حال این سفر مهم می‌تواند همزمان تحرک تازه‌ای به مساله جنگ در غزه و ضرورت آتش‌بس بدهد. مصر نقش مهمی در ارتباط با باریکه غزه دارد و بسیاری از کمکهای انسانی و بشردوستانه تنها از طریق این کشور قابلیت ارسال به غزه را دارد.
سفر به ترکیه با دو دستور کار
سومین مقصد تور دیپلماتیک عراقچی در این دور و نهمین سفر در طول دو هفته گذشته روز جمعه به مقصد ترکیه صورت می‌گیرد. این سفر که در هدف اولیه آن شرکت در فرمت ۳+۳ درباره تحولات قفقاز است، در عین حال به مساله تنش‌های لبنان و غزه نیز ارتباط پیدا می‌کند. هم به دلیل نقش ترکیه به عنوان یکی از بازیگران مهم خاورمیانه‌ای و هم کشوری که جایگاه مهمی در ارتباط با مساله فلسطین دارد و می‌تواند موثرتر از گذشته در این خصوص عمل کند. پیش‌تر هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه با اشاره به برگزاری پلتفرم ۶ جانبه قفقاز که قرار است در استانبول ترکیه برگزار شود، گفت: وزرای خارجه آذربایجان، ارمنستان، ایران و روسیه برای برگزاری سومین دور نشست‌‌‌های قفقاز جنوبی که در سطح وزیران خارجه است، روز جمعه به استانبول خواهند آمد.
تماس با همتای فرانسوی و دبیرکل سازمان ملل
عراقچی پیش از آغاز تور دیپلماتیک خود به اردن، مصر و ترکیه با وزیر خارجه فرانسه و دبیرکل سازمان ملل به‌صورت تلفنی گفت‌وگو کرد. این تماس‌ها نشان می‌دهد که کارزار دیپلماتیک عراقچی فراتر از سطح منطقه‌ای است و دامنه فراگیرتری دارد. عراقچی در گفت‌وگو با همتای فرانسوی بر ضرورت توقف حملات رژیم صهیونیستی به لبنان تاکید کرد و نسبت به هرگونه ماجراجویی جدید رژیم صهیونیستی در منطقه هشدار داد. عراقچی با اشاره به وضعیت وخیم آوارگان، خواستار رفع موانع ایجاد شده توسط رژیم صهیونیستی و ارسال کمکهای انسانی بین‌المللی به آوارگان شد. وزیر خارجه ایران در تماس دیگر با دبیرکل سازمان ملل با اشاره به وضعیت فاجعه‌بار انسانی ناشی از ادامه نسلکشی در غزه و تجاوز رژیم صهیونیستی به لبنان، از دبیرکل سازمان ملل متحد خواست همه ظرفیتهای این نهاد بین‌المللی را به منظور توقف جنایات و تجاوزات رژیم اسرائیل و ارسال کمکهای بشردوستانه به لبنان و غزه به کار گیرد.
عراقچی با تکرار موضع اصولی کشورمان مبنی بر ضرورت حفظ صلح و ثبات در منطقه، تصریح کرد جمهوری اسلامی ایران در عین تلاش همه‌جانبه برای حراست از صلح و امنیت منطقه، از آمادگی کامل برای پاسخ قاطع و پشیمان‌کننده به هرگونه ماجراجویی از سوی رژیم صهیونیستی برخوردار است. وی تاکید کرد که مسوولیت عواقب گسترش ناامنی در منطقه بر عهده این رژیم و حامی اصلی آن یعنی ایالات متحده آمریکا خواهد بود.
دبیرکل سازمان ملل متحد نیز با ابراز نگرانی از افزایش تنش‌ها در منطقه در پی ادامه حملات اسرائیل به غزه و لبنان، بر تلاش برای دستیابی به راه‌حل سیاسی به منظور پایان دادن به جنگ و لزوم امدادرسانی به آسیب‌دیدگان و آوارگان ناشی از جنگ غزه و لبنان تاکید کرد. گوترش با تاکید بر اهمیت حفاظت از حاکمیت لبنان، ادامه استقرار نیروهای صلح‌بان این نهاد در جنوب لبنان با وجود تهدیدهای متوجه این نیروها را در همین راستا ارزیابی کرد. دو طرف همچنین پیرامون اوضاع یمن و وضعیت انسانی در این کشور به تبادل‌نظر پرداختند. عراقچی روز یکشنبه در عمان نیز با وزیرخارجه چین به‌صورت تلفنی گفت‌وگو کرد. برخی رسانه‌ها نیز مدعی شدند که در جریان سفر عراقچی به عراق نیز تماسی با مقامات آمریکایی درخصوص تنش‌ها صورت گرفته است. هرچند عراقچی در گفت‌وگویی تاکید کرد که تبادل پیام غیرمستقیم با آمریکا به دلیل شرایط موجود از سوی ایران قطع شده است.
