قلم و به نقل از روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان، مهرداد ملک زاده بیان کرد: بیست‌ودومین فصل کاوش‌های باستان‌شناختی تپه هگمتانه در شهر همدان که از سوی ادارۀ میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان همدان و پایگاه میراث فرهنگی و گردشگری هگمتانه تعریف شده بود، با مجوز پژوهشگاه انجام گرفت.
این باستان‌شناس هدف از این کاوش را در وهلۀ نخست بازبینی در عرصه و حریم هگمتانه خصوصاً از طریق ساماندهی ضلع و جبهۀ جنوبی محوطه عنوان کرد و گفت: جایی که با بخشی از بازار سنتی و قدیمی همدان موسوم به بازار آهنگران اتصال و اصطکاک پیدا می‌کرد و این خود از دیرباز از معضلات محیطی محوطه به شمار می‌آمد که خوشبختانه با پیمایش‌ها و سنجش‌ها و تکیه بر دانسته‌ها و آموخته‌های فصول پیشین و گمانه‌زنیها چند راهکار اجرایی و عملی برای حل این مشکل طرح و پیشنهاد شد.
ملک زاده خاطرنشان کرد: افزون بر آن هدف اداری و اجرایی، گروه کاوش تلاش کرد با استفادۀ بهینه از فرصت فراهم‌آمده، به پاره‌ای از اهداف علمی و پژوهشی خود نیز دست یابد.
وی در این راستا تصریح کرد: به دلیل تنگناهای مالی موجود، گروه‌های باستان‌شناسی در سال‌های اخیر با مشکلات عدیده‌ای دست به گریبان هستند، به تبع آن گروه کاوش فصل بیست‌ودوم در هگمتانه هم فقط توان به کارگیری تعداد بسیار محدودی نیروی کارشناسی و کارگری را در اختیار داشت با این وصف نتایج این فصل می‌تواند امیدبخش ارزیابی شود و گروه تقریباً به تمامی اهدافی که مدنظر داشت دست پیدا کرد.
سرپرست هیئت باستان‌شناسی در این زمینه یادآور شد: عملیات میدانی کاوش در چهار کارگاه چال شترخواب، برج و بارو، بازخوانی کاوش فصول ۱۹ و ۲۰ در نزدیکی دیوار جنوبی محوطه و گمانۀ عمیق کارگاه مرکزی ساماندهی شد.
ملکزاده در تشریح کارگاه چال شترخواب گفت: در فصل سیزدهم کاوش، به سال ۱۳۸۴، به سرپرستی زنده‌یاد دکتر مسعود آذرنوش، نگارنده (مهرداد ملکزاده) در مقام معاون هیئت، با همکاری علی‌اکبر وحدتی و رضا ناصری، موفق به بازکردن یک گمانۀ پیشرو در کف چال شترخواب شده بود و در عمق ۳۰۰ سانتی‌متری به بقایای دیواری سنگی و در کنار آن سفال‌های شاخص دورۀ هخامنشی، عصر آهن پایانی و قدیمتر دست یافته بود؛ متأسفانه این دستاورد بسیار مهم در آن زمان محل توجه سرپرست کاوش قرار نگرفت.
وی در این راستا افزود:در فاصلۀ بیش از پانزده سالۀ مابین ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۹ آن کارگاه بنا بر دلایل نادانسته توسط افراد یا اشخاصی ناشناخته ویران، منهدم، معدوم و با نخاله‌های ساختمانی و بعضاً زباله‌های متعفن پُر و از انظار ناپدید شده بود.
سرپرست هیئت باستان‌شناسی اظهار کرد: گروه کاوش فصل بیست‌ودوم با بازکردن سه گمانۀ ۵/۲ در ۵/۲ متر آن گمانۀ پیشرو را مجدداً گشود و در عمق ۳۲۰ سانتی‌متری موفق به کشف ادامۀ دیوار سنگی پیشگفته و محل برگشت و کنج ۹۰ درجۀ آن شد.افزون بر آن تعداد بسیاری یافته‌های سفالی مربوط به دورۀ هخامنشی، عصر آهن پایانی، قدیمتر (و نمونه‌هایی احتمالاً از عصر مفرغ) به دست آمد.
این باستان‌شناس در ادامه با اشاره به فعالیت‌های صورت گرفته در کارگاه برج و بارو تصریح کرد: استاد دکتر محمدرحیم صراف طی یازده فصل (۱۳۶۲ تا ۱۳۷۹) بقایای معماری منظم و هندسی خاصی را در جای‌جای عرصۀ تپۀ هگمتانه کاویده است، ایشان با تبعیت از آن شبکۀ معماری با نظم مربعاتی، پس از کشف و کاوش بخش‌های از بارو و دو برج، طرحی برای بازسازی و ادامۀ برج و بارو پیشنهاد کرده که در برخورد و مواجه با بقایای معماری و خصوصا پستی و بلندی‌های توپوگرافیک تپه عملا ناموجود و احتمال وجودش ناممکن به نظر می‌آمد.
سرپرست تیم فصل ۲۲ کاوش تپه باستانی هگمتانه در بخش دیگری از صحبت های خود خاطرنشان کرد: گروه کاوش فصل بیست‌ودوم با ایجاد کارگاهی متکی و متناسب با توپوگرافی تپه در جایی که انتظار وجود بقایایی برجی در باروی باستانی را داشت موفق به کشف آن شد؛ از مهمترین یافته‌های سفالی این کارگاه تکه‌ای از سفالینه‌ای معروف و مشخص در باستان‌شناسی عصر آهن پایانی است که اصطلاحاً ’پیالۀ مادی‘ (‘Median bowl’) نامیده می‌شود.
وی در تشریح کارگاه بازخوانی کاوش فصول ۱۹ و ۲۰ در نزدیکی دیوار جنوبی محوطه، خاطرنشان کرد: در این کارگاه برای مشخص کردن نحوۀ ارتباط معماری منظم مربعاتی معروف تپه هگمتانه با لایه‌های احتمالی زیرین و دیرین در پای یکی از دیوارهای یافت شدۀ فصول پیشین گمانه‌ای پیشرو ایجاد شد که نشان داد آن دیوارها مستقیما روی خشت‌هایی تقریباً همسان ولی قدیمی‌تر بنا شده است.
سرپرست هیئت باستان‌شناسی با تشریح فعالیت‌های صورت گرفته در گمانۀ عمیق کارگاه مرکزی، افزود: پس از گسترش خاکبرداری در کارگاه مرکزی طی فصل پنجم کاوش (۱۳۷۳) و فصول بعدی، که منجر به پیدایی آن معماری معروف منظم شبکه‌بندی‌شده (۱۷/۵ در ۱۷/۵ متر) شد و در پی آن فهم پیمون‌بندی (modulation) حاکم بر آن شبکه‌بندی، دکتر صراف تا واپسین روزهای حضور خویش در مقام سرپرستی کاوش‌ها تمامی توان و همت خود را صرف یافتن و کاویدن بافت‌ها و بخش‌هایی بیشتر از آن معماری در نقاط مختلف پهنۀ تپه هگمتانه کرد.
وی در پایان تصریح کرد: به نظر می‌رسد گروه کاوش فصل بیست‌ودوم پس از ۳۷ سال از آغاز کاوش‌ها در سال ۱۳۶۲ و پس از گذشت شش دهه از انتخاب محل تپه هگمتانه در بافت قدیمی شهر همدان کنونی برای جستجوی بقایای مادّی دورۀ ماد در دهۀ ۱۳۴۰، به مواد فرهنگی آن دوره در بافت و بستری نسبتاً مطمئن دست پیدا کرده است.
