وجود سنگ‌های قیمتی در ۱۸ استان
منصور نامداری‌زندی عضو هیئت‌مدیره اتحادیه تولیدکنندگان طلا، جواهر، نقره و سنگ‌های قیمتی از وجود معادن سنگ‌های نیمه‌قیمتی در ۱۸ استان کشور خبر می‌دهد.او می‌گوید: در ایران آماتیس، سیترین، یشم و انواع و اقسام عقیق‌ها را داریم. می‌توانیم بعضی از این سنگ‌ها را خیلی عالی در کشور استحصال کنیم، اما برخی از آن‌ها نیز به‌صورت سطحی یا انفجاری استحصال می‌شوند که یک مقدار از نظر رنگ و کیفیت دچار افت می‌شود.
به گفته نامداری به دلیل دشواری‌هایی که در گمرک وجود دارد، واردات ماشین‌آلات مدرن استحصال سنگ‌های قیمتی به سختی انجام می‌شود. در گذشته هم واردات سخت بوده، اما درگیری‌های گمرک، بانک مرکزی و… بر مشکلات واردات ماشین‌آلات این حوزه افزوده است. او ادامه می‌دهد: برخی ماشین‌آلات مورد نیاز، مهندسی معکوس شده و در داخل تولید شده است.
فراوری سنگ‌های ایران در ترکیه
عضو هیئت‌مدیره اتحادیه تولیدکنندگان طلا و سنگ‌های قیمتی بیان می‌کند: دولت هیچ حمایتی از سنگ‌های قیمتی نمی‌کند و فقط اقداماتش در حد شعار بوده است. اگر مقامات بالا دستوری داده‌اند مقامات زیر‌دستی کاری انجام نداده‌اند.او نبود برندسازی در سنگ‌های قیمتی را یکی از مشکلات این حوزه معرفی می‌کند. نامداری اضافه می‌کند: کشور هم‌جوار ما یعنی ترکیه که خودش را جزء تولیدکنندگان برتر طلا و جواهر می‌داند، اصلا هیچ معدنی ندارد. تمام مواد اولیه را از کشورهای دیگر وارد می‌کند، اما امروز نامش به‌عنوان یکی از بهترین تولیدکنندگان طلا و جواهر و سنگ‌ها مطرح است. او تأکید می‌کند: ما تبلیغات ضعیفی داریم. وضعیت صدور فله‌ای سنگ‌های زینتی ایران از زعفران بدتر است. ترکیه سنگ‌های ما را فله‌ای می‌گیرد و تبدیل می‌کند. به‌این‌ترتیب ارزش‌افزوده چندین‌برابری نصیب ترکیه می‌شود.به گفته عضو هیئت‌مدیره اتحادیه تولیدکنندگان طلا و سنگ‌های قیمتی سنگ‌های زینتی ایران به همه دنیا بدون فراوری صادر می‌شود. فقط فیروزه کمی در ایران فراوری می‌شود، اما در این حوزه هم کار مناسبی انجام نمی‌شود. او تأکید می‌کند: ما ثروت داریم، همه چیز مهیاست، ولی کاری انجام نمی‌شود. سنگ‌های زینتی ما فله‌ای صادر می‌شوند البته صادرات آن هم جزئی است. سنگ‌های تولید داخل به قدری گران تمام می‌شوند که واردات آن به‌صرفه‌تر تمام می‌شود.
قیمت سیترین تایلند نصف قیمت تمام‌شده ایران
نامداری می‌گوید: هزینه بیمه، مالیات و گمرک در ایران به قدری بالاست و بوروکراسی اداری به قدری پیچیده است که قیمت تمام‌شده محصولات داخلی گران‌تر از انواع وارداتی تمام می‌شود. او ادامه می‌دهد: ما در ایران ستیرین داریم، اما از تایلند این سنگ به‌صورت فراوری‌شده و با نصف قیمت محصول داخلی، وارد می‌شود.عضو هیئت‌مدیره اتحادیه تولیدکنندگان طلا و سنگ‌های قیمتی درباره دلیل ارزان‌تر تمام‌شدن قیمت محصولات تایلند عنوان می‌کند: آن‌ها یک بازار بین‌المللی دارند. کارهایشان توجیه اقتصادی دارد، اما کار ما توجیه اقتصادی ندارد. به گفته او در اطراف ایران یک بازار ۴۰۰ میلیون‌نفری سنگ‌های قیمتی وجود دارد که در صورت تبلیغ و فراوری سنگ‌های زینتی، ارزش‌افزوده ۳۰۰برابری از محل گوهرسنگ‌ها برای کشور ایجاد می‌شود. نامداری اضافه می‌کند: ۹۰ درصد سنگ‌های قیمتی در زیورآلات به کار برده می‌شود و بقیه در صنایع دستی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
واگذاری معادن سنگ قیمتی به بخش خصوصی
آرمان خالقی، عضو هیئت‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران نیز درباره معادن سنگ قیمتی بیان می‌کند: معادن سنگ قیمتی بیشتر در اختیار بخش خصوصی است و دولت هرچه معدن در اختیار داشته، به بخش خصوصی واگذار کرده است. او با اشاره به اینکه نحوه استخراج سنگ‌های قیمتی بسیار متفاوت بوده و یک کار باحوصله است، یادآور می‌شود: استخراج سنگ‌های قیمتی در عمق و رگه‌ها انجام می‌شود و متمرکز نیست. استخراج این سنگ‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارد. او درباره اینکه چرا سنگ‌های زینتی ایران به شیوههای سنتی استحصال می‌شود، نبود سنگ‌های زینتی ارزشمند مثل الماس در ایران را یکی از دلایل برداشت سنتی اعلام می‌کند.خالقی می‌گوید: ما تجربه زیادی در استحصال سنگ‌های قیمتی نداریم. از بدخشان افغانستان و هندوستان یک‌سری سنگ قیمتی به کشور وارد می‌شود. این دو نقطه در همسایگی ایران، از نظر سنگ قیمتی غنی هستند.او می‌گوید: اگر در زمینه سنگ‌های زینتی می‌خواهیم جلو برویم، باید طراحان مناسب داشته باشیم. فکر‌های جوان طراحی‌های مدرن‌تر ارائه دهند که بتواند این سنگ‌های قیمتی را در روی آثار و هنردستی درست جاگذاری کند.
زنجیره ارزش سنگ‌های قیمتی را ایجاد نکردیم
خالقی تأکید می‌کند: در سنگ‌های زینتی طراحی بیشتر از استحصال اهمیت دارد. طراحی است که به کار ارزش می‌دهد. وقتی کار ارزش پیدا کرد و محصول خروجی را توانستید خوب بفروشید، برای معدن‌کار هم صرف می‌کند که در این حوزه به فعالیت ادامه دهد. او می‌گوید: سنگ فله ۲۰۰ تا ۳۰۰ قطعه می‌شود. وقتی درست طراحی و خروجی کار درست شد، این سنگ قیمت پیدا می‌کند، در بازار بابتش پول پرداخت می‌شود. با انجام یک‌سری اصلاحات در طراحی، می‌توانید بگویید که به کل زنجیره تولید سنگ قیمتی کمک کرده‌اید.عضو هیئت‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران یادآور می‌شود: ما در کشور هنوز نتوانسته‌ایم زنجیره ارزش سنگ‌های قیمتی را درست پیاده کنیم.
احیای ظرفیت مغفول
بخش خصوصی از کم‌کاری دولت در زمینه سنگ‌های زینتی و بازاررسانی آن گله دارد، اما خداداد غریب‌پور رئیس هیئت‌عامل ایمیدرو به تشریح اقدامات دولت درباره سنگ‌های زینتی می‌پردازد. او می‌گوید: از سال قبل و از حدود آبان‌ماه ۹۸، روی سنگ‌های زینتی کار کردیم. جلساتی با حضور سازمان زمین‌شناسی، معاونت معدنی و بعضا گمرک، سازمان توسعه تجارت، وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و تشکل‌ها شامل خانه معدن، اتاق بازرگانی و اتحادیه‌های طلا و جواهر و کنسرسیوم‌های بخش خصوصی برگزار کردیم.رئیس هیئت‌عامل ایمیدرو بیان می‌کند: تمرکز ما بر این بوده است که این ظرفیت مغفول را احیا کنیم. معتقدیم در زمینه سنگ‌های قیمتی باوجود پتانسیل‌های کشور، تمرکزی نشده است. ما کار را از بازار شروع کردیم. او اضافه می‌کند: با همکاری کنسرسیوم سنگ‌های قیمتی اصفهان و استاندار این شهر، چند مکان را برای بازار سنگ قیمتی در نظر گرفتیم و یکی از این اماکن را افتتاح کردیم. در مشهد به همین شکل هماهنگ کردیم. خوشبختانه روی بازار در مشهد به توافق خوبی با سندیکا، سازمان صمت استان و استانداری می‌رسیم.رئیس هیئت‌عامل ایمیدرو بیان می‌کند: دنبال این هستیم که در مرز با افغانستان، بازارچه مرزی ایجاد کنیم. به گفته او ایمیدرو در‌حال‌حاضر اقداماتی روی اکتشاف معادن سنگ‌های قیمتی در دست انجام دارد و این مجموعه در حال غربالگری نقاط مستعد است. غریب‌پور ادامه می‌دهد: پتانسیل‌های استان‌ها را یک‌به‌یک شناسایی می‌کنیم. روی آموزش کار کردیم. در فردوس یک دوره آموزش تراش سنگ‌های زینتی با حضور ۳۶۰ نفر از داوطلبان برگزار کردیم که خوشبختانه همه مشغول شدند.
دستور رئیس‌جمهور برای توجه به سنگ‌های زینتی
رئیس هیئت‌عامل ایمیدرو می‌گوید: رئیس‌جمهور دو دستور خوب در راستای همکاری برای رونق این سنگ‌ها دادند. تمرکز ما بر این است که دولت هدایتگر باشد.او اضافه می‌کند: ایمیدرو به‌عنوان سازمان توسعه‌ای، زمینه‌ساز حضور بخش خصوصی خواهد بود و میدان‌دار آن‌ها می‌شود. ما اصلاح رویه می‌کنیم. اکتشاف می‌کنیم، آموزش می‌دهیم و تنظیم رابطه با گمرک، سازمان صمت استان‌ها و… را بر عهده می‌گیریم. غریب‌پور می‌گوید: هدفمان این است که این ظرفیت را احصا کنیم و بخش خصوصی میدان‌دار سرمایه‌گذاری و بازار سنگ‌های قیمتی باشد. او درباره هدف از راه‌اندازی بازارچه مرزی با افغانستان بیان می‌کند: هدف ما در آن بازارچه، این است که سنگ خام از افغانستان بیاوریم و در ایران فراوری کنیم.رئیس هیئت‌عامل ایمیدرو در واکنش به اظهارات بخش خصوصی درباره عدم برندسازی و صدور فله‌ای سنگ زینتی ایران به ترکیه می‌گوید: این گفته‌ها درست است. ما اول راه هستیم. خام‌فروشی داشتیم. ایمیدرو سیاستش جلوگیری از نابسامانی‌ها و خام‌فروشی‌ها در این حوزه است.او به این پرسش که آیا می‌توان گفت به پایان خام‌فروشی سنگ زینتی در ایران رسیده‌ایم، این‌گونه پاسخ می‌دهد: ما تازه شروع کرده‌ایم و در حال اصلاح رویه‌ها هستیم. یک پیشنهاد به وزارتخانه دادیم که از طریق نهاد ریاست‌جمهوری هم به وزارت صمت ابلاغ می‌شود. مطمئنا در آینده چنین شرایطی نخواهیم داشت.
