جوانانی که از روی فقر هوبره شکار می‌کنند

گروه جامعه: جوانانی که بیکارند و کاری جز شکار هوبره ندارند؛ جوانانی که می‌دانند نسل بعدیشان دیگر حتی پرنده‌ای برای شکار نخواهند دید چه برسد به کسب روزی از راه قاچاق هوبره آن هم برای کشورهای عربی که تنها می‌خواهند با هوبره بازی کنند. شغل رایج خیلی از نوجوانان و جوانان در اطراف زیستگاه هوبره در پطرگان و شاهرخت خراسان جنوبی، قاچاق هوبره است چرا که هم بیکارند و هم فقیر اما همین افراد اذعان کرده‌اند که تا پیش از این و در دهه ۶۰ پدرانشان، گروه‌های ۲۰ تا ۳۰ تایی هوبره را مشاهده می‌کردند حال آنکه آنان به سختی گروه ۵ قطعه‌ای هوبره را در منطقه شان به چشم می‌بینند. جوانانی که به صورت شبکه‌ای در هم تنیده و چند لایه و به صورت هرمی کار می‌کنند و در واقع حداقل دست ۴ گروه در قاچاق آن به خارج از مرز تا رسیدن به دست مصرف کننده، در کار است.  صیادی که غالبا چوپان، ساربان و افراد محلی روستاهای همجوار زیستگاه هستند؛ واسطه‌هایی که پرنده را از صیادان در روستا، جمع آوری و در مخفیگاهی در خود روستا یا خانههای کارگری یا اسطبل دام‌های داخل و خارج روستا تا مدتی که به حد نصاب رسیدند نگهداری می‌کنند.واسطه‌های دوم که پرنده‌های جمع آوری شده را در مرکز شهرستان از دلالان یا همان واسطه‌های اول از کلیه روستاهای اطراف زیستگاه، خریداری و در مخفیگاه‌هایی بسیار حرفه‌ای، جمع آوری، نگهداری و آماده حمل به خارج از استان می‌کنند و “راه پاک کن” هایی که مسیر قاچاق را با خودروهایشان طی میکنند.در نهایت دسته چهارم یا همان قاچاقچی اصلی که به طور کاملا حرفه‌ای، هوبره‌ها را از عوامل استانی، دریافت و سپس با قیمت‌های گزافی به عوامل خارج از کشور می‌فروشند.آنچه که مشخص است کم شدن هوبره‌ها تنها نسل این پرنده ارزشمند را در معرض انقراض قرار نداده و خسارت زیادی به منابع اقتصادی و اجتماعی نیز به خراسان جنوبی وارد کرده است؛ از کمک به حرکت شن‌های روان با از بین رفتن قطع درختچه‌ها و پوشش گیاهی و تاراج سرمایه ملی گرفته تا از بین رفتن ارزش طبیعت گردی در قطب کویرگردی شرق کشور و خسارت به دام‌های محلی با افتادن در تله های هوبره تنها بخشی از گرفتاری‌هایی است که قاچاق هوبره به یادگار گذاشته است.

وضعیت هوبره در زیستگاه پطرگان و شاهرخت خراسان جنوبی بسیار بحرانی است
در حال حاضر وضعیت هوبره در زیستگاه پطرگان و شاهرخت خراسان جنوبی بسیار بحرانی است که تخریب زیستگاه یکی از عوامل ایجاد این وضعیت است.ظرفیت بیش از حد مجاز دام در زیستگاه باعث از بین رفتن پوشش گیاهی به خصوص گیاهان علفی شده و این عامل باعث کاهش طعمه هوبره می‌شود که همان حشرات و بعضی خزندگانی هستند که سیکل زندگیشان وابسته به گیاهان است. از طرفی دیگر هوبره ها برای بدست آوردن غذای گیاهی از قبیل علفهای ترد و آبدار و بذور گیاهی با مشکل روبرو می‌شوند.به عبارتی دیگر نبود طرح‌های اصولی مرتعداری همچون کاشته نشدن گونه‌های گیاهی متنوع و کاشت قیچ یا تاغ به صورت یکدست در دشتها باعث برهم زدن اکوسیستم زیستگاه از طریق انتشار ناموزون گونه ای و کاهش جمعیت گونه ای دیگر از منابع غذایی هوبره می‌شود.حفر چاه‌های کشاورزی متعدد و به تبع آن بر هم زدن اکوسیستم طبیعی منطقه و در نتیجه فرود نیامدن پرنده های مهاجر و زمستان گذران در منطقه به دلیل اشغال زیستگاه و تخریب لانه و از بین رفتن تخمها از دیگر مشکلات زیست محیطی این منطقه است.آشیانه سازی و تخم گذاری هوبره در اراضی بیابانی و در زمینهای صاف انجام می‌شود و تعداد ۲ تا ۳ تخم می‌گذارد. هجوم گله‌های گوسفند و شتر می‌تواند باعث پایمال شدن تخمها شود، بنابراین نیاز است این منطقه حفاظت شده باشد. جمع آوری تخم توسط چوپان‌ها و افراد محلی و خوردن تخم توسط سگ‌های گله نیز از جمله دیگر مخاطرات است.تقریبا از سال ۱۳۸۸ قاچاقچیان هوبره علاوه بر شکار آن، به جمع آوری و قاچاق تخم هوبره نیز اقدام کردند. متأسفانه این پدیده نیز در حال شکل گیری و سرایت به افراد بومی و همجوار زیستگاه است. تخم‌ها جمع آوری و با خیال راحت حمل و به عوامل اصلی در شهرهای جنوبی تحویل داده میشود تا به کشورهای شیخ نشین حوزه خلیج فارس قاچاق شوند.

کاهش شدید جمعیت هوبره در ایران
حسن اکبری، مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی به ایسنا گفت: هوبره از پرندگان کمیاب و در معرض خطر انقراض است و اکنون با کاهش شدید جمعیت در ایران و کشورهای همسایه مواجه هستیم.وی با بیان اینکه وسیع ترین ایستگاه‌های هوبره در خراسان جنوبی است و تقریبا در تمام شهرستان‌ها هوبره را داریم، افزود: برخی مکان‌ها جمعیت کم و برخی مکان‌ها جمعیت بیشتری دارند و بیشترین تمرکز در شهرستان‌های زیرکوه و درمیان است.اکبری با بیان اینکه بررسی‌ها نشان می‌دهد قاچاقچیان اصلی، غالبا غیربومی و اهل استان نیستند اما متاسفانه بخشی از جوامع محلی نیز این افراد را همیاری می‌کنند، تصریح کرد: همکاری تعدادی از جوامع محلی با قاچاق به حدی است که نرخ زنده گیری را افزایش داده است.

گربه و روباه شنی در دام تله‌های هوبره می‌افتند
وی بیان کرد: هوبره عمدتا با تله یا دام زنده گیری می‌شود و بری این کار تعدادی زیادی از درختچه‌های تاغ از بین می‌روند، بنابراین علاوه بر اینکه پرنده را از دست می‌دهیم گونه‌هایی چون گربه شنی و روباه شنی نیز در این تله‌ها گیر می‌افتند، از بین رفته یا آسیب می‌بینند.مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی با بیان اینکه علاوه بر آن مناطقی از زیرکوه و دشت‌های مشرف به همت آباد تا دشت گلورده در میان جز مناطق بحرانی هستند و دارای درختچه‌های تاغ حیاتی هستند که نباید از بین بروند و اگر با این رویه روند تخریب تاغزارها پیش رود در آینده بحران گرد و غبار را در آن منطقه خواهیم داشت، ادامه داد: هرساله بخش زیادی از تاغزارها توسط افراد محلی قلع و قمع می‌شود و بخشی از مشکلات زیست محیطی توسط این اقدام به وجود می‌آید.

تنها در یک روز عملیات یگان حفاظت زیرکوه هزار تله جمع‌آوری شد
اکبری بیان کرد: تنها در یک روز با عملیات یگان حفاظت در زیرکوه و مرکز استان هزار تله جمع‌آوری شده؛ تله‌ها رها هستند و راه شناسایی تله گذاران سخت است.وی با بیان اینکه بحث‌های فرهنگ سازی را به صورت جدی آغاز کردیم و مردم شریف آن منطقه عمدتا با این کار مخالف هستند و تنها بخشی از آن‌ها  به علت درآمد زایی این کار را انجام می‌دهند، افزود: طرح آموزش جوامع محلی برای هوبره را در سال ۸۷ توسط تشکل های زیست محیطی آن منطقه با همکاری اداره زیرکوه اجرا کردیم.مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی با اشاره به تخصیص اعتبار ۴۰ میلیون تومان برای فرهنگ سازی محیط زیستی با اولویت حفظ زیستگاه  و  پوشش گیاهی در سال گذشته، ادامه داد: اقلام و منابع آموزشی از جمله اینفوگرافی هوبره تهیه شد تا فرهنگ سازی لازم صورت گیرد.اکبری با اشاره به فرهنگ سازی از طریق رسانه، تصریح کرد: معرفی ظرفیت هوبره در برنامه‌ای تحت عنوان طبیعت ۳۶۰ درجه در رسانه ملی و فرهنگ سازی از طریق رادیو و صدای خراسان جنوبی با همکاری کارشناسان مختلف از دیگر فعالیت‌هاست. وی با اشاره به همکاری خوب با مرزبانی استان و اجرای تفاهم نامه و برخورد با متخلفان با همکاری دستگاه قضایی در زیرکوه، افزود: طرح ارتقای منطقه دق پترگان به عنوان زیستگاه اصلی هوبره به منطقه حفاظت شده تبیین شده و موافقت دستگاه‌های ذیربط، اخذ و به سازمان محیط زیست ارسال شده و در دستور کار شورای عالی محیط زیست قرار گرفته که اگر با این امر موافقت شود قوانین سخت تری هم اعمال می‌شود.اکبری با اشاره به بازدارندگی جریمه‌ها، ادامه داد: بسته به نظر قاضی پرونده مجازات کیفری می‌تواند متفاوت باشد و باتوجه به اشرافی که داریم جریمه‌ها و برخورد قانونی خوب بوده است. مشکلی که وجود دارد این است که معمولا افرادی دستگیر می‌شوند که در منطقه تله گذاری کرده و یا در حال حمل هوبره هستند.

هوبره از مرز جنوبی کشور خارج می‌شود
 مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی بیان کرد: هوبره از مرز جنوبی کشور خارج می‌شود و عمدتا حاملین یا نهایتا افراد بومی دستگیر می‌شوند که عمدتا وضع مالی خوبی نداشته و نمی‌توانند جریمه بدهند که به زندان می‌روند و عملا برخورد کردن با افرادی که بنیه مالی ضعیفی دارند به ضرر خانواده‌ها تمام می‌شود.اکبری با بیان اینکه در کنار برخورد قوی و موثر دستگاه قضایی فرهنگ سازی نیز می‌تواند موثر باشد، اظهار کرد: این گونه سرمایه زیستی کشور است و ما نباید آن را از دست دهیم چراکه از دست دادن آن جبران پذیر نیست.وی با بیان اینکه سرمایه‌هایی که از بین رفت قابل احیا کردن نیست، افزود: مجموعه رسانه‌ها کمک خوبی انجام داده‌اند؛ برای حل این مسائل باید انسجام سازمانی به وجود آید در حالی که اکنون تنها نیروی انتظامی و دستگاه قضایی در کنار محیط زیست هستند.

نباید مردم بومی از ترس فقر به تله گذاری مجبور شوند
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی با بیان اینکه دستگاه‌های متولی اشتغال می‌توانند مسئله اشتغال را در این منطقه خاص تر از مکان‌های دیگر دنبال کنند تا مردم بومی از ترس فقر به تله گذاری مجبور نشوند، افزود: شاید بتوان در این مناطق مرزی از ابزرهایی چون حق مرزی،یارانه و… استفاده کرد و اگر فردی تخلف کرد در زمینه سرمایه زیستی این حق از او سلب شود چراکه این ابزارها بازدارنده تر است.

تنهایی محیط زیست در نجات نسل هوبره ها
اکبری بیان کرد: انتظار داریم دستگاه‌هایی که در آن محدوده هستند و مجموعه  دستگاههای متولی توزیع اعتبار نگاه ویژه‌ای داشته باشند تا بتوانیم این معضل را حل کنیم؛ هرچقدر به تنهایی کار کنیم به نظر می‌آید حل این معضل زمان بر خواهد بود و این سرمایه را از دست خواهیم داد.