از سویی عشایر در زمینه تأمین امنیت کشور، نقش مهمی را ایفا می‌کنند؛ اما این‌روزها همین جمعیت که بخش تولیدکننده و فعال جامعه محسوب می‌شوند، چه بهره‌ای از سرمایه‌گذاری‌ها و تسهیلات می‌برند؟
در سند راهبردی سه‌ساله استان همدان از جاذبه توریستی در جامعه عشایری و فرصت ایجاد مشاغل به‌واسطه آن، با عنوان یکی از مزیت‌ها و قابلیت‌های شهرستان نهاوند یاد شده است؛ همچنین از احیای گردشگری در مناطق عشایری، انرژی نو (پنل خورشیدی) برای تولید برق سامانه‌های عرفی عشایری (نیروگاه بادی گردنه اسدآباد)، توسعه و تأمین خدمات در سامانه‌های عرفی عشایر، احیا و گسترش تولیدات لبنی عشایر، مدیریت تغذیه و ارتقای جایگاه دام عشایر نیز با عنوان یک اقدام اولویت‌دار و محرک توسعه شهرستان اسدآباد، نام برده شده است.
براساس سرشماری نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵، جمعیت استان همدان یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر است. براساس آخرین سرشماری عشایر کوچنده کشور در سال ۱۳۸۷ توسط مرکز آمار ایران، جمعیت ییلاقی عشایر همدان ۱۱ هزار و ۵۰۰ نفر (سه هزار خانوار) و جمعیت قشلاقی عشایر این استان ۹ هزار و ۸۸۱ نفر ( یک‌هزار و ۸۶۷ خانوار) بوده؛ استان همدان یک درصد از جمعیت عشایری کشور را در خود جای داده است.
اما به‌راستی حال که با جمعیتی نزدیک به ۲۳ هزار نفر در دلِ عشایر استان همدان روبه‌رو هستیم، چه برنامه‌هایی برای آنها داریم؟
آیا کاری کرده‌ایم که این جمعیت فعال و البته مولد که در زمینه تولیدات دامی، گیاهان دارویی، صنایع دستی، تأمین امنیت و حتی گردشگری عشایری می‌توانند برای کشور مفید باشند، ساکن نشده و به جمعیت روستایی یا مهاجران به شهرها و حاشیه‌نشینان مبدل نشوند؟
دراین‌بین به‌منظور مطالبه حقوق عشایر از طریق مجامع برنامه‌ریزی ملی و استانی، سازمان امور عشایر ایران برنامه راهبردی ساماندهی عشایر را در افق چشم‌انداز ۱۴۰۴ برای همه استان‌ها تهیه و به تصویب شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان رسانده است تا بر مبنای آن در سال‌های برنامه پنجم و برنامه‌های آتی، منابع مورد نیاز تخصیص یابد و اقدامات لازم صورت پذیرد.
سند راهبردی ساماندهی عشایر مشخص می‌کند که متناسب با ویژگی‌های اجتماعی، اقتصادی و ظرفیت‌های منابع محیطی قلمروهای عشایری، در هر استان باید چه شیوه‌ای (کوچ یا اسکان) و با چه مکانیزمی در ساماندهی به عشایر استان در پی گرفته شود و درواقع مناسب‌ترین راه‌ها را برای ساماندهی بهتر به زندگی عشایر نشان می‌دهد.
در چشم‌اندازی که سازمان امور عشایر در افق چشم‌انداز نظام (۱۴۰۴ هجری شمسی) برای این جامعه ترسیم کرده است، شاخص‌های برخورداری عشایر به‌طور متوسط بایستی از عدد ۴۶ درصد (در پایان برنامه چهارم) به ۹۰ درصد در افق ۱۴۰۴ (۹۶ درصد رشد) برسد. اگر این اهداف تحقق پیدا کند، فاصله برخورداری و دسترسی این جامعه به امکانات، با جامعه شهری و روستایی به حداقل قابل قبولی خواهد رسید.
اما به‌راستی این برنامه‌ها چقدر در دستور کار قرار گرفته است؟
با هدف حمایت از توسعه و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری و به استناد آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از توسعه و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری با استفاده از منابع صندوق توسعه ملی، پرداخت تسهیلات اشتغال‌زا به سرمایه‌گذاران، کارآفرینان و متقاضیان بخش خصوصی و تعاونی از محل تلفیق منابع صندوق توسعه ملی با مؤسسات عامل و در قالب سرفصل طرح‌های مورد نظر و پیش‌بینی‌شده، تسهیلاتی درنظر گرفته شده است.
این تسهیلات که در قالب زنجیره تولید و عرضه گوشت قرمز، تولید و عرضه شیر و فرآورده‌های لبنی، توسعه صنایع دستی، توسعه گردشگری، گیاهان دارویی، توسعه باغات، شرکت‌های خدماتی، پشتیبانی و مهندسی و خرید تجهیزات و ماشین‌آلات هستند، تاکنون در استان همدان به دست عشایر رسیده است یا خیر؟
در این راستا بر آن شدیم ابتدا پای صحبت‌های محمدرضا رحمتی، رئیس تشکل عشایر استان همدان بنشینیم و گوشه‌ای از مشکلات آنها را بشنویم و سپس به بررسی وضعیت اعطای تسهیلات عشایری در استان همدان از سوی سیداحمد توصیفیان مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی همدان و مصطفی قربانفر، معاون کارآفرینی و اشتغال اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی همدان پرداخته شد که در ادامه می‌خوانید:
** امور عشایری همدان برای عشایر هیچ کاری نمی‌کند!
رئیس تشکل عشایر استان همدان با بیان اینکه بالغ‌بر هشت هزار خانوار عشایر با جمعیتی در حدود ۲۳ هزار نفر در دشت‌های استان همدان مستقر هستند، گفت: این عشایر تعداد دامی بالای ۲۰۰ هزار رأس دارند.
محمدرضا رحمتی در بیان پاره‌ای از مشکلات این عشایر، مطرح کرد: مقرر شد در بحث راه‌سازی اعتباراتی بدهند، اما برنامه‌ای درپیش گرفته نشده است؛ امور عشایری استان همدان متولی این راه بود که البته انجام آن راه‌سازی را سپاه قبول کرده، اما ضمانت‌نامه‌ای که دراین‌بین برای منابع طبیعی لازم است را امور عشایری نمی‌دهد.
وی با گلایه‌مندی تشریح کرد: باید امور عشایری استان هزینه و وثیقه‌ها را بدهد، اما درحال حاضر به عشایر هیچ کمکی نمی‌کند و وثیقه را نمی‌دهد! به‌راستی امور عشایری برای عشایر همدان چه‌کار می‌کند؟!
در شهرستان‌های نهاوند و تویسرکان آب‌رسانی انجام نمی‌شود
رحمتی به وضعیت آب‌رسانی به دام و عشایر همدان نیز اشاره کرد و افزود: هم‌اکنون خدمات آب‌رسانی به دام و عشایر همدان محدود به قسمت خاصی از همدان شده است، به‌نوعی که در شهرستان‌های نهاوند و تویسرکان آب‌رسانی انجام نمی‌شود.
رئیس تشکل عشایر استان همدان از نامناسب بودن زیرساخت‌های لازم برای عشایر همدان نیز گلایه کرد و گفت: زیرساخت‌های مورد نیازی چون سرویس‌های بهداشتی و آبشخورها نیز حدود سه سال بوده که راکد مانده و اتفاق خاصی نیفتاده است!
وی در ادامه این گفت‌وگو از وضعیت وام علوفه عشایر نیز سخن گفت و افزود: این موضوع را امور عشایری به بانک‌ها واگذار کرده و کاری در این زمینه برای عشایر نمی‌کند و به‌نوعی آن را از سر خود وا کرده است! کدام عشایری ضامن کارمند و کاسب دارد؟
برای اعطای تسهیلات اشتغال‌زایی عشایر همدان، کاری نکرده‌اند
رحمتی در پاسخ به وضعیت اعطای تسهیلات اشتغال‌زایی نیز مطرح کرد: در این زمینه هم کاری نکرده‌اند و همین عدم حمایت‌ها موجب شده است که عشایر از دولت بخواهند از آنها حمایت کند تا اسکان یابند و حتی همین امر نیز با وجود مصوب شدن، به انجام نرسید.
رئیس تشکل عشایر استان همدان در پایان این گفت‌وگو ضمن گلایه‌مندی از عدم حمایت‌های مناسب از سمت امور عشایری، گفت: درحال حاضر تعداد عشایر بدون پروانه در استان همدان بیش از افرادی است که پروانه دارند، به‌نوعی که یک پدر ۳۰ سال پیش مجوز چرای دام در کوهستان الوند را داشته و درحال حاضر پنج پسر وی این سنت را بدون هیچ پروانه‌ای در کوهستان الوند ادامه می‌دهند.
عشایر باید به ما طرح ارائه می‌کردند
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان همدان نیز در این زمینه با بیان آنکه برای عشایر تسهیلاتی درنظر گرفته شده است، مطرح کرد: قاعدتاً عشایر برای دریافت این تسهیلات باید به ما طرح معرفی کرده و در سامانه کارا ثبت‌نام کنند، اما گویی در این زمینه کم‌کاری شده است.
سیداحمد توصیفیان با بیان آنکه امور عشایری همدان بایستی این فرآیند را دنبال می‌کرد، گفت: باید طرح‌ها به اداره کار همدان می‌رسید تا برای آنها تسهیلات درنظر می‌گرفتیم، اما این امر محقق نشده و در سامانه کارا نیز ثبت‌نام نکرده‌اند.
از این وضعیت شاکی هستیم
در ادامه بررسی این موضوع معاون کارآفرینی و اشتغال اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان همدان نیز مطرح کرد: شاهد عدم استقبال عشایر همدان برای دریافت تسهیلات هستیم و باید علت این امر مشخص شود، چراکه ما هم از این وضعیت گلایه داریم.
مصطفی قربانفر با بیان اینکه تسهیلات روستایی از سال ۹۶ برای روستاییان و عشایر بوده است، گفت: در این زمینه اطلاع‌رسانی‌هایی هم صورت گرفته، اما عشایر استقبال خوبی از این تسهیلات ندارند و امور عشایری هم استقبالی نکرده است و ما از این وضعیت شاکی هستیم.
وی با تأکید بر اینکه سه سال بوده که سامانه کارا برای ثبت‌نام عشایر باز است، عنوان کرد: متقاضیان طرح‌های جهاد کشاورزی و صنایع در این سایت ثبت‌نام کرده‌اند، اما استقبال از سوی عشایر بسیار کم است؛ بدین‌ترتیب تسهیلات مربوط به عشایر به سمت تسهیلات روستایی سوق داده شد.
قربانفر با تأکید بر آنکه در طول این مدت حتی یک طرح عشایری را حذف و برای آنها محدودیتی ایجاد نکرده‌ایم، گفت: حتی یک طرح عشایر با عدم تصویب و رد شدن مواجه نشده، اما استقبال برای دریافت تسهیلات بسیار کم بوده است.
معاون کارآفرینی و اشتغال اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان همدان در پایان صحبت‌های خود با بیان آنکه باید در این زمینه اطلاع‌رسانی شده و جهاد کشاورزی و امور عشایری همدان پای کار بیایند، تصریح کرد: شاید عدم استقبال عشایر از این تسهیلات به سبب نیاز به ضمانت‌های بانکی باشد.
اما به‌راستی حال که در سند راهبردی استان همدان شاهدیم که بر زمینه‌های گردشگری، تولید برق، تولیدات لبنی و امثال آن در دل عشایر تأکید شده است، آیا روا بوده که این جمعیت مولد را آن‌هم در سال جهش تولید، تنها بگذاریم؟
آیا مسئولین امر نمی‌توانند با قبول ضمانت‌های زنجیره‌ای پای کار بیایند و تسهیلاتی که حق عشایر است و می‌تواند زمینه تولید، زندگی و البته امنیت را برای آنها مهیا کند را به آنها بازگردانند؟
عشایر همدان به‌عنوان نیروی مولد شناخته می‌شوند و با تولید سالانه هزاران تُن گوشت قرمز، لبنیات، گیاهان دارویی و صنایع دستی مورد نیاز، می‌توانند نقش مهمی در تحقق اقتصاد مقاومتی و درعین‌حال جهش تولید داشته باشند، اما گویی جای خالی نقش‌آفرینی امور عشایری همدان موجب گلایه‌مندی آنها شده و به‌نوعی این‌روزها شاهدیم که سر عشایر برای دریافت تسهیلاتی که حقشان بوده، بی‌کلاه و دستانشان خالی است! امیدواریم در سال جهش تولید که همانا تأکید بر توجه به تمامی زمینه‌های مؤثر در این بخش دارد، شاهد ورود مناسب مسئولین به رفع‌ورجوع مشکلات عشایر همدان باشیم، اِن‌شاءالله.
