علاقمندان به حیات‌وحش و بویژه پرندگان حاضرند هزینه‌های بسیاری را متحمل شوند تا گونه‌ای خاص را در نقطه‌ای از جهان ببینند، اما شرایط در کشور ما به گونه‌ای دیگر است.
باغ‌های پرندگان متعددی در مناطق مختلف جهان وجود دارد که امروزه قطب گردشگری قلمداد می‌شوند و سالانه شمار بسیاری توریست را جذب خود کرده و به تبع آن درآمد بالایی کسب می‌کنند، اما متاسفانه علیرغم ظرفیت و گونه‌های شاخص و متنوعی که در کشور وجود دارد، سابقه موفقی از ایجاد باغ پرندگان در کشور موجود نیست.
باغ پرندگان مالزی با وسعت ۶۰ هکتار و برخورداری از ۲۰۰ گونه پرنده مختلف از سراسر دنیا بزرگترین باغ پرندگان جهان و البته موفق‌ترین است، چراکه فضای ایجاد شده کاملا به مانند زیستگاه طبیعی پرندگان بوده و هرساله گردشگران بسیاری روانه این باغ می‌شوند، اما در ایران با وجود اینکه گونه‌های مختلفی از پرندگان وجود دارد، تاکنون موفق به ایجاد یک باغ پرندگان موفق و به دور از چالش نبوده‌ایم.
چندی است که زمزمه ایجاد این باغ در اراک نیز شنیده می‌شود، اما همین زمزمه‌ها فعالان حقوق حیوانات و محیط‌زیست را به تکاپو انداخته است که یا چنین باغی ایجاد نشود، یا در صورت ایجاد اصولی و موفق عمل کند.
۲۶ مهرماه سال جاری گفت‌وگویی با عنوان “استان مرکزی مستعد احداث باغ پرندگان” بر روی خروجی ایسنا – منطقه مرکزی – قرار گرفت که بیانگر ظرفیت‌های استان در حوزه وجود و نگهداری پرندگان در قالب یک باغ بود.
دکتر سید نادر صادقی‌راد رفتارشناس حیوانات در این گفت‌وگو با تاکید براینکه باغ پرندگان باید در فضایی کاملا دور از آلاینده‌های شیمیایی و پسماندهای مختلف ایجاد شود و دره گردو و در جایگاه دوم، مکان فعلی پارک وحش اراک بهترین گزینه برای ایجاد یک باغ پرندگان هستند، بر لزوم دسته‌بندی پرندگان در این باغ و تامین نیازهای واقعی و طبیعی آنها تاکید داشت.
وی دلیل این استعداد در استان مرکزی را وجود ۷۰ گونه پرنده عنوان کرد که با توسعه و تغذیه فضای سبز بویژه در حاشیه شهر می‌توان از مهاجرت آنها جلوگیری کرد و بر طبقه‌بندی درست و براساس شرایط زندگی هر پرنده نیز تاکید کرد.
با وجود اینکه قبل از احداث این باغ موارد و شرایط لازم برای احداث آن مورد توجه قرار گرفته است، اما فعالان حقوق حیوانات همچنان با ایجاد چنین باغی به دلیل اسارت پرندگان مخالفند.
باغ پرندگان یا اسارت‌گاه؟
یاسمین یوسفی کارشناس محیط زیست در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با اشاره به اینکه توسعه زندگی شهری باعث شده است که افراد به دلیل مشغله‌های فراوان از طبیعت دور شوند، اظهار کرد: باغ پرندگان در کشورهای دیگر یکی از اصلی‌ترین مراکز تفریحی برای مردم به شمار می‌رود، اما در ایران به دلیل عدم سابقه موفق، این مراکز کمتر مورد توجه هستند.
وی تصریح کرد: متاسفانه در کشور ما باغ پرندگان به دلیل عدم مدیریت درست و جامع و عدم توجه به رعایت حقوق حیوانات و خلاءهای آموزشی عملکرد قابل قبولی نداشته است و با کمی اغماض می‌توان فعالیت مراکز کنونی را پذیرفت، اما در واقع چیزی جز اسارت پرندگان در چنین اماکنی مشاهده نمی‌شود.
این عضو موسسه زیست‌محیطی آوای درنای خاکستری با تاکید بر لزوم آموزش مردم در خصوص انواع گونه‌های پرندگان افزود: قطعا شناساندن پرندگان به مردم کمک می‌کند که آنها هزینه بیشتری را برای پرنده‌نگری اختصاص دهند، البته لازم است که این هزینه را برای دیدن پرندگان در فضای باز و زیستگاه اصلی پرندگان در نظر بگیرند.
وی باغ پرندگان را عاملی برای تحمیل شرایط بد به پرندگان دانست که در زمستان‌ها حتی منجر به تلف شدن آنها می‌شود، گفت: عموما شاهدیم که بدون توجه به شرایط و قلمرو پرندگان، آنها را در فضایی کوچک نگهداری می‌کنند یا حتی تعدادی پرنده را در یک فضا جای می‌دهند که این امر مصداق واقعی نقض کامل حقوق پرندگان است.
بوتاکس یعنی پرواز ممنوع
یوسفی با بیان اینکه در برخی باغ‌های پرندگان شاهد گونه‌های غیربومی و وارداتی مانند طوطی که گونه‌های بومی را متاثر می‌کنند هستیم، گفت: موضوعی که بسیار ناراحت‌کننده است و اتفاقا در برخی باغ‌های پرندگان کشور نیز شاهد بوده‌ایم تزریق غیرقانونی بوتاکس به بال پرندگان به منظور جلوگیری از پرواز آنهاست، علاوه بر آن موارد بهداشتی، تیم مراقبتی، تغذیه مناسب و واکسیناسیون آنها مد نظر گرفته نمی‌شود.
وی با تاکید براینکه نگهداری پرندگان در باغ در ایران تنها مرگ آنها را به دنبال دارد، افزود: پرندگان در اسارت قابل تکثیر نیستند، مگر گونه‌های خاصی مانند ماکیان و آبزیان که بتوانند تکثیر شوند به همین علت زادوولد پرندگان در باغ امری تقریبا غیرممکن است چراکه شرایط زیستگاه اصلی آنها فراهم نیست.
این کارشناس محیط زیست با بیان اینکه در صورت احداث چنین باغی در استان مرکزی لازم است که کلیه اقدامات حفاظتی مورد تاکید قرار گیرد، گفت: پرندگان نیازمند مراقبت هستند، به هیچ عنوان نباید گونه‌های خاص و وارداتی در این مراکز وجود داشته باشند، پرندگان باید حلقه‌گذاری شوند و به صورت مستمر وضعیت آنها توسط محیط زیست رصد و پایش شود. مهمتر از همه اینکه مسئولان باید مراقب صید، خرید و فروش پرندگان نیز باشند چراکه وجود این باغ می‌تواند به افزایش شکار و صید منجر شود.
راهنمایی مردم برای کاهش آسیب‌های احتمالی
وی با تاکید براینکه به هرحال هر اسارتی آسیب‌های خاص خود را به دنبال دارد، بر جنبه‌های آموزشی و شناساندن پرندگان به مردم و بازدیدکنندگان از باغ اشاره کرد و افزود: راهنمایی مردم می‌تواند آسیب‌های احتمالی به پرندگان را نیز کاهش دهد.
یوسفی با بیان اینکه در کل مخالف ایجاد چنین باغی در استان مرکزی هستم چراکه تامین و ایجاد فضای طبیعی یک زیستگاه شرایط سخت و دشواری است، تصریح کرد: در صورت ایجاد این باغ باید کلیه موارد بهداشتی، تغذیه‌ای و مراقبتی پرندگان دنبال شود و از همه مهمتر مردم خود به عنوان یک ناظر عملکرد این باغ را رصد کنند، اما به هرحال با توجه به اینکه تاکنون مورد موفقی از فعالیت و احداث چنین باغی در کشور وجود نداشته است نمی‌توان به آینده این باغ در استان مرکزی امیدوار بود.
ایسنا؛ با توجه به ظرفیت‌های استان در حوزه پرندگان و گونه‌های خاص بعید نیست که وجود چنین باغی در استانی که از حداقل مراکز تفریحی برخوردار است، جاذبه بسیاری برای مردم به همراه داشته باشد، اما با توجه به صنعتی بودن شهر اراک و انواع آلودگی‌های صوتی، نوری، شیمیایی و … شاید عدم احداث چنین باغی بر احداث آن ارجحیت داشته باشد و در این صورت حداقل باری به مشکلات زیست‌محیطی استان اضافه نمی‌شود.
با توجه به مخالفت فعالان حقوق حیوانات در استان با احداث باغ پرندگان، در صورت ایجاد آن باید همه موارد مورد نیاز لحاظ شود تا علاوه بر اینکه پرندگان را به اسارت در نیاوریم شاهد اعتراض فعالان محیط زیست نیز نباشیم. احداث چنین باغی قطعا مورد توجه قرار می‌گیرد، اما با شرایطی که بر این مراکز در کشور حاکم است و سابقه تاثربرانگیزی که در ذهن فعالان و مردم در این زمینه جای گرفته است، شاید برای ایجاد این باغ در استان باید دست به عصا عمل کرد.
