قلم از همدان- دامنه شمالی الوند اصلی‌ترین داشته همدان به‌لحاظ طبیعی و منظر شهری محسوب می‌شود که به‌نوعی ریه‌های تنفس شهر همدان و یکی از اصلی‌ترین جاذبه‌های گردشگری در استان است.
اگرچه بحث‌های تله‌کابین و پارکینگ‌سازی‌ها، از بین بردن منظر طبیعی در کناره‌های جاده و مسیر گنجنامه، عدم به ثبت رسیدن آبشار گنجنامه و سنگ‌نبشته‌های آن، تخریب باغات دره‌مرادبیگ، احداث بیمارستان یک‌هزار تختخوابی در حیدره، فراموشی تاریک‌دره، جاده‌کشی‌ها در الوند با عنوان جاده سلامت و ماجراهای دیگر در این محدوده هر چندوقت یک‌بار رنگ جدیدی به خود می‌گیرد، اما تخریب باغات همدان یکی پس از دیگری و تبدیل آن‌ها به باغچه‌هایی کوچک و با متراژ کم، معضلی است که این‌روزها بسیار به چشم می‌آید.
در دره عباس‌آباد و مسیر گنجنامه این‌روزها باغاتی که روزگاری باغات تولیدی و اقتصادی بودند و محصولات باغی آن‌ها زبانزد بود، تبدیل به پارک‌های خانوادگی شده‌اند!
باغ‌هایی در حد پارک‌هایی کوچک که حتی منجر به آلودگی رودخانه گنجنامه نیز شده‌اند. روزهای تعطیل دود خاکستری از کباب درست کردن‌ها و آتش‌های روشن‌شده در این باغ‌ها بر پایین کوه الوند می‌نشیند و بازهم این نگرانی را ایجاد می‌کند که به‌راستی آیا چیزی از الوند باقی می‌ماند که آن را به نسل‌های بعدی و آیندگانمان نشان دهیم؟
دی‌ماه سال ۹۷ بود که معاون امور عمرانی استاندار همدان در سومین کارگروه تخصصی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان مطرح کرد: طرح مطالعه دامنه شمالی الوند یک چراغ راه برای سرمایه‌گذاران است و مهم‌ترین نقش این طرح حفظ باغات و نگهداری و توسعه دامنه شمالی الوند خواهد بود.
اوایل مردادماه سال ۹۸ بود که مدیر پروژه مطالعاتی ساماندهی دامنه شمالی الوند در گفت‌وگو با قلم ضمن بیان اینکه تعداد ۱۱ طرح پیش از طرح ما برای دامنه شمالی الوند ارائه شده، گفت: هیچ‌یک از طرح‌ها به سرانجام نرسیده که این اتفاق به سبب تغییر مدیریت‌ها، عدم پیگیری طرح و یا عدم کیفیت آن‌ها بوده است؛ بنابراین سال گذشته سازمان میراث فرهنگی گروهی تشکیل داد و علل نقص و مشکلات هر ۱۱ طرح را بررسی و شرح خدماتی تهیه کرد و کار را به دانشگاه بوعلی‌سینا سپرد.
حفاظت و ایجاد بسترهای سرمایه‌گذاری در دامنه شمالی الوند مدنظر است
درنهایت خردادماه سال ۹۹ بود که این طرح مطالعاتی مصوب شد و مدیر این پروژه به قلم گفت: بر این اساس پروژه مطالعاتی و ساماندهی دامنه شمالی الوند مورد مطالعه قرار گرفت تا از سویی حفاظت از این مناطق انجام شود و از سویی اشتغال‌زایی و ایجاد بسترهای سرمایه‌گذاری در آن مورد توجه قرار گیرد؛ زمین‌های مردم نیز براساس قانون طرح برای ساخت‌وساز مورد بررسی قرار گرفت.
صاحب محمدیان‌منصور با بیان اینکه پروژه ساماندهی دامنه شمالی الوند در کارگروه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان و کارگروه زیربنایی آن سال گذشته در خردادماه تصویب نهایی شد، خاطرنشان کرد: درنهایت کل دامنه شمالی الوند که ۴۳ هزار هکتار است، به پنج منطقه تبدیل شد. این طرح مطالعاتی در پنج منطقه شامل گنجنامه، حیدره، تاریک‌دره، دره‌مرادبیگ و سد اکباتان مورد بررسی قرار گرفته است.
محمدیان‌منصور با بیان آنکه در هریک از این مناطق یک ویژگی برجسته گردشگری وجود داشت که هر منطقه به‌نام آن مشخص شد، ادامه داد: برای هر محدوده با توجه به ظرفیت‌های آن منطقه و پراکنشی که در کل این مناطق وجود دارد، نوعی خاص از گردشگری انتخاب شده؛ چنانکه در محدوده ورکانه پردیس گردشگری اسب و پردیس کشاورزی را در منطقه چشین و ابرو مدنظر قرار داده‌ایم و از سویی پردیس‌هایی در زمینه‌های گیاهان دارویی، ورزش‌های هیجانی، اقامت ارزان‌قیمت و پرندگان نیز برای این مناطق ارائه شده است.
وی با تأکید بر اینکه در بخش سرمایه‌گذاری کلان تعداد ۱۹ پردیس را با کاربری‌های مختلف معرفی کردیم، ابراز کرد: پردیس‌هایی چون امام‌زاده کوه، اصطبل مهری خانم و غیره برای سرمایه‌گذاران در بخش کلان در مساحت‌هایی از ۱۰ هکتار تا ۲۵۰ هکتار مشخص شده است.
مدیر پروژه مطالعاتی ساماندهی دامنه شمالی الوند تصریح کرد: برای سرمایه‌گذاران خُرد نیز طرح‌هایی طبق مصوبات سازمان میراث فرهنگی در زمینه ساخت‌وساز مطرح شد؛ به‌عنوان مثال برای ساخت یک هتل یا سفره‌خانه در محدوده امام‌زاده کوه چه سازوکارهایی وجود دارد و یا اینکه در گنجنامه ساخت‌وسازهای جدید ممنوع و تغییر کاربری‌ها آزاد باشد. به‌نوعی که یک باغ بتواند به سفره‌خانه تبدیل شود، اما یک زمین خالی امکان تبدیل نداشته باشد؛ بدین‌ترتیب سازوکارهای مربوط به این ساخت‌وسازها را نیز در این طرح عنوان کرده‌ایم.
محمدیان‌منصور در پاسخ به اینکه عدم اجرای ضوابط مشخص‌شده در طرح دامنه شمالی الوند آیا به زمینه‌های سرمایه‌گذاری مطرح‌شده در آن آسیب خواهد زد؟ گفت: بله این طرح قرار بود جلوی چنین اتفاقاتی اعم از تخریب یا قلع‌وقمع باغات و محدوده‌های طبیعی را بگیرد، البته پیش از این طرح نیز آن محدوده به‌عنوان منطقه گردشگری مصوب و محدوده‌هایش مشخص شده بود؛ اما حال با وقوع تخلفاتی در این محدوده، مطمئناً روی سرمایه‌گذاری در دامنه شمالی الوند اثر می‌گذارد.
با این تفاسیر طرح مطالعاتی دامنه شمالی الوند به کجا رسید؟ آیا ضوابط این طرح به‌نحوی است که بتوان امید به فردای بهتر و نجات دامنه شمالی الوند داشت؟ یا نه، طرح مطالعاتی مربوطه تنها یک طرح تشریفاتی است که قرار نیست کاری به از بین بردن زیرساخت‌های گردشگری و سرمایه گذاری در این محدوده داشته باشد؟
بر این اساس گفت‌وگویی با علی مالمیر، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان ترتیب داده شد تا نظرات این مقام مسئول را در این خصوص جویا شویم:
طرح دامنه شمالی الوند، چارچوبی برای سرمایه گذاری بود و نه طرحی برای حفاظت
علی مالمیر در گفت‌وگو با قلم ضمن بیان اینکه مطالعات دامنه شمالی الوند در کارگروه امور زیربنایی استانداری همدان و کارگروه تخصصی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان مطرح و مصوب شده است، عنوان کرد: طی این مطالعات ضوابط گردشگری متمرکز در پردیس‌ها و مناطق نمونه گردشگری و ضوابط سرمایه‌گذاری انفرادی در پهنه دامنه شمالی الوند مطالعه و در کارگروه‌های مذکور مصوب شد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان ادامه داد: از آنجا که طرح جامع شهری همدان نیز هم‌زمان با طرح مطالعاتی پهنه و دامنه شمالی الوند در همدان درحال اجرا بود، مشاور طرح مطالعاتی دامنه شمالی الوند که از دانشگاه بوعلی‌سینا همدان بود، با مشاور طرح جامع شهری همدان نیز ارتباط گرفت.
وی با تأکید بر آنکه براساس این اقدامات در طرح جامع شهری همدان طرح مصوب دامنه شمالی الوند مبنای عمل قرار گرفت، عنوان کرد: بدین‌ترتیب ضوابطی که در طرح مطالعاتی دامنه شمالی الوند مدنظر قرار گرفته است، بایستی در مسیر سرمایه‌گذاری مدنظر قرار گرفته و اجرایی شوند.
مدیرکل میراث فرهنگی استان همدان در پاسخ به آنکه آیا ضوابطی در طرح ساماندهی دامنه شمالی الوند برای جلوگیری از پیشروی تخریب باغات در دامنه کوهستان وجود دارد یا خیر؟ گفت: طرح ساماندهی دامنه شمالی الوند حفاظتی نبوده که اداره کل میراث فرهنگی استان به دنبال نظارت بر اجرای آن باشد.
مالمیر در این راستا ادامه داد: این طرح در جهت تعیین ضوابط سرمایه‌گذاری در پیش گرفته شد؛ بدین‌سان طرحی حفاظتی نبود که اگر رودخانه یا فضای سبزی در دامنه شمالی الوند آسیب ببیند، ما بر آن نظارتی داشته باشیم.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان با تأکید بر اینکه طرح ساماندهی دامنه شمالی الوند چارچوبی برای سرمایه‌گذاری بود و نه طرحی برای حفاظت از این محدوده، خاطرنشان کرد: بدین‌ترتیب هر دستگاهی که بخواهد مجوزی برای طرح سرمایه‌گذاری در دامنه شمالی الوند صادر کند، باید ضوابط طرح ساماندهی دامنه شمالی الوند را درنظر بگیرد و آن ضابطه‌ها را رعایت کند.
وی درخصوص تخریب باغات در دامنه شمالی الوند نیز مطرح کرد: ساخت‌وسازها در قالب خانه‌باغ‌ها، طرح سرمایه‌گذاری محسوب نمی‌شوند؛ بدین‌سان این ساخت‌وسازها نیاز به بررسی در قالب طرح‌های سرمایه‌گذاری با ضوابط طرح مطالعاتی ندارند.
مالمیر تصریح کرد: درصورتی که قرار باشد رستورانی در این محدوده ایجاد شود، بایستی مجوزها گرفته شود و یک طرح سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود؛ بدین‌سان ملزم به رعایت ضوابط طرح ساماندهی و مطالعاتی دامنه شمالی الوند است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان در بخش پایانی این گفت‌وگو تأکید کرد: این ضوابط، ضوابط ما نیست، در کارگروه امور زیربنایی استان همدان مصوب شده و بایستی در طرح‌های سرمایه‌گذاری دامنه شمالی الوند اجرایی شوند.
در روزگاری که مادام تأکید داریم که از طرح‌های سرمایه‌گذاری در شهر همدان حمایت می‌شود و فرش قرمز برای آن‌ها پهن کرده‌ایم و ضوابط سرمایه‌گذاری در دامنه شمالی الوند را تدوین و مصوب کرده‌ایم، اما به‌راستی باید دید با تخریب یک به یک باغات و فضای طبیعی این محدوده، آیا چیزی از الوند باقی می‌ماند که به سرمایه‌گذاری فکر کنیم؟ به‌راستی منتظریم که این ظرفیت‌ها از بین بروند و سپس به دنبال نوشدارو باشیم؟
نکته قابل تأمل این است که پروژه مطالعاتی ساماندهی دامنه شمالی الوند نه‌تنها در جهت معرفی ضوابط سرمایه‌گذاری اجرایی شده است، بلکه قرار بر این بوده که در کنار ایجاد ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری در این محدوده، حفاظت از بسترهای سرمایه‌گذاری در دامنه شمالی الوند را نیز در پیش بگیرد، اما گویی بخش دوم این موضوع به قهقرا رفته است!
تخلفات صورت‌گرفته در این مسیر با نام‌های مختلف رنگ و بوی دیگری به خود می‌گیرند و درنهایت ما می‌مانیم و باغاتی که به‌مرور از بین رفته است! حال باید دید وظیفه ممانعت از این اتفاقات که برعهده شهرداری همدان و سازمان جهاد کشاورزی است، چگونه اجرایی می‌شود؟ آیا توانسته‌ایم پیشگیرانه در این مسیر گام برداریم و با شناسایی به‌موقع تخلف از قانون، با فرد خاطی به‌جد برخورد کنیم یا خیر در این مسیر به دنبال آن هستیم که دست روی دست بگذاریم و وقتی کار از کار گذشت، به دنبال نوشدارویی پس از مرگ طبیعت باشیم؟
