روزنامه اعتماد نوشت: «تاکنون هرگز تا این اندازه به رسیدن به یک توافق خوب نزدیک نبوده‌ایم.» وزیر خارجه ایران
«مذاکرات وین در آستانه عبور از خط پایان است.» رییس هیات مذاکره‌کننده روسیه
«پس از ۱۰ ماه مذاکره در وین، ما به پایان نزدیک می‌شویم.» معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا
همه خود را برای اعلام پایان ماراتن ۱۰ ماهه مذاکرات احیای برجام در پایتخت اتریش آماده می‌کنند. در شرایطی که کشورهای درگیر در مذاکرات وین در سایه تحولات شرق اوکراین دلمشغولی دیگری هم پیدا کرده‌اند، انتظار می‌رود که وضعیت رایزنی‌ها در وین تا روز جمعه (شش اسفند ماه) مشخص شود؛ هر چند که مقام‌های رسمی هفت کشور حاضر در وین روزه سکوت گرفته‌اند، سخنان حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه، در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی سی‌ان‌ان نمایی از چالش‌های باقی‌مانده را به تصویر کشید که یک مورد با گزارش روز سه‌شنبه وال‌استریت ژرونال نیز همپوشانی داشت. وزیر خارجه ایران در بخش اعظم این گفت‌وگو موضع چند ماه اخیر ایران را تکرار و تاکید کرده که ایران ابتکار و انعطاف لازم و کافی را در مذاکرات نشان داده و اکنون نوبت طرف غربی این مذاکرات به خصوص ایالات متحده است. امیرعبداللهیان در این باره به کریستین امانپور گفت: «چندین موضوع باقی مانده است که جزو خطوط قرمز ما هستند. ما هنوز در موضوع تضمین نتوانسته‌ایم یک ابتکار عملی و قابل اعتماد را از طرف امریکایی دریافت کنیم. ما معتقد هستیم که تمامی موضوعات چه در حوزه هسته‌ای و چه در حوزه رفع تحریم‌ها باید به صورت یک بسته حل و فصل شوند. در بازگشت همه طرف‌ها به برجام، این امر پذیرفته نیست که ما هم نظام سخت راستی‌آزمایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را بپذیریم و از دیگر سو به طور همزمان برخی موضوعات ما در دستور کار شورای حکام آژانس قرار داشته باشد. ما در سال ۲۰۱۵ تمامی موضوعات پادمانی را طی یک توافقنامه سیاسی با طرف‌های مقابل حل و فصل کردیم و الان نیز می‌توانیم همان مدل را اجرا کنیم و من این موضوع را در گفت‌وگو با وزیر خارجه آلمان به ایشان نیز اعلام کردم.»
این بخش از سخنان وزیر خارجه ایران درباره اصرار تهران برای مختومه‌شدن همزمان پرونده اختلاف‌های ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره فعالیت‌های هسته‌ای در گذشته و تبدیل‌شدن این مساله به یکی از چند مورد معدود باقی‌مانده در مذاکرات وین با بخش‌هایی از گزارش وال‌استریت ژورنال همخوانی داشت. این رسانه امریکایی شامگاه دوشنبه نوشت: «ایران می‌خواهد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تحقیقاتی را که در سال ۲۰۱۸ درباره مواد هسته‌ای کشف‌شده در تهران آغاز کرده بود، رها کرده یا به‌زودی مختومه کند. تحقیقات بر فعالیت‌های نظامی هسته‌ای متمرکز است و بسیاری از دولت‌های غربی معتقدند ایران در گذشته این کار را انجام داده و این تحقیقات می‌تواند روشن کند که ایران تا چه حد به توانایی‌های لازم برای ساخت سلاح نزدیک شده است. بنی گانتز، وزیر دفاع رژیم اسراییل روز یکشنبه از ایالات متحده و شرکای آن خواست تا اطمینان حاصل کنند که تحقیقات ادامه یابد. او همچنین از آنها خواست مطمئن شوند که در صورت احیای برجام، بازرسان آژانس دسترسی وسیعی برای پیگیری هرگونه فعالیت ایران داشته باشند.
وال‌استریت ژورنال از اختلاف درباره دامنه تحریم‌ها به عنوان یکی از گره‌های بازنشده در وین نام برده و در این باره می‌نویسد: «یکی از مهم‌ترین مسائل حل نشده این است که چه تعداد از تحریم‌های ایالات متحده ازجمله تحریم‌های دفتر رهبری ایران و سپاه پاسداران باید لغو شود.»
بر اساس گزارش بیست و دوم وزارت امور خارجه دولت دوازدهم به مجلس شورای اسلامی درباره وضعیت مذاکرات وین در پایان دولت پیشین، ایالات متحده با خارج‌کردن نام سپاه از لیست گروه‌های تروریستی موافقت کرده بود. با این وجود با توجه به آن که در آن مقطع توافق نهایی نشده بود، عملا آن چه درباره آن توافق شده بود نیز مشمول قاعده تا درباره همه چیز توافق نشود، درباره هیچ چیز توافق نشده است، شد.
دور جدید مذاکرات مستقیم و غیر مستقیم میان ایران، ۱+۴ و ایالات متحده از روزهای ابتدایی آذر ماه آغاز شده اما به شکل فشرده تاکنون در قالب دو دور ادامه پیدا کرده است. ایالات متحده و سه کشور اروپایی حاضر در برجام ادعا می‌کنند که با توجه به رشد کمی و کیفی برنامه هسته‌ای ایران آن چه آنها با عنوان گریز هسته‌ای از آن یاد می‌کنند و به معنای زمان مورد نیاز برای دستیابی یک کشور به بمب اتم است، کاهش پیدا کرده لذا فرصت چندانی برای به نتیجه رسیدن مذاکرات وجود ندارد. پیش از این طرف‌های غربی علی‌رغم مخالفت ایران، نیمه فوریه را به عنوان ضرب‌الاجل پایان مذاکرات اعلام کرده بودند؛ ضرب‌الاجلی که ایران از آن با عنوان ساختگی یاد کرده و اصرار دارد که اگر طرف امریکایی ابتکار و انعطاف لازم را نشان بدهد همین امروز حصول توافق ممکن خواهد بود. با نزدیک‌شدن به پایان ماه فوریه به نظر می‌رسد که طرف غربی مصرانه‌تر از پیش بر فوریت مذاکرات تمرکز کرده است.
در بخشی از گزارش وال‌استریت آمده است: مقامات امریکایی و اروپایی اعلام کرده‌اند که به دلیل پیشرفت در فعالیت‌های هسته‌ای ایران، خواهان توافق تا پایان فوریه هستند. دیپلمات‌های غربی هشدار داده‌اند که اگر توافقی در دسترس نباشد، می‌توانند در روزهای آینده میز مذاکره را ترک کنند. افراد درگیر در مذاکرات می‌گویند احیای توافق به چندین ماه برای آماده‌شدن کامل نیاز دارد؛ چرا که دولت بایدن باید تحریم‌های سنگین اعمال‌شده علیه ایران پس از خروج امریکا از برجام توسط دولت ترامپ را لغو کند. همچنین ایران باید چندین تن اورانیوم غنی‌شده را کاهش دهد یا آنها را به خارج از کشور بفرستد و صدها سانتریفیوژ پیشرفته را از سایت‌های هسته‌ای خود برچیند. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز باید فیلم‌ها و سایر فعالیت‌های نظارتی هسته‌ای خود را که در ۱۲ ماه گذشته به آنها دسترسی نداشته است، تجزیه و تحلیل کند.
مذاکرات در وین در حالی به دلیل تصادم خطوط قرمز ایران و امریکا با روندی بسیار کند پیش می‌رود که در داخل ایالات متحده صداهای مخالف احیای برجام هر روز بلندتر از قبل می‌شود. روز گذشته سایت هیل نزدیک به کنگره این کشور در گزارشی درباره وضعیت مذاکرات در وین تاکید کرد که واشنگتن نباید با تمدید مداوم مذاکرات وین موافقت کند. در ابتدای این گزارش آمده است: چهار ماه پیش دولت جو بایدن در هشداری واضح به ایران اعلام کرد که زمان در حال از دست رفتن است و پنجره دیپلماسی برای احیای برجام تا ابد نیمه باز باقی نمی‌ماند. اگر چهار ماه از این هشدار نگذشته بود شاید می‌توانستیم آن را هشداری محکم و قوی بخوانیم. همزمان اگر دولت بایدن هشت هفته پیش اعلام نکرده بود که توافق باید در چند هفته پیش رو حاصل شود، این اظهار نظر را هم می‌توانستیم محکم بخوانیم. در شش ماهه گذشته، دیپلمات‌های امریکایی بارها و بارها این تهدیدهای توخالی را با اشاره به از دست رفتن زمان تکرار کرده‌اند و این در حالی بوده که در این بازه زمانی مواضع تهران پشت میز مذاکره سختگیرانه‌تر شده و برنامه هسته‌ای ایران هم با سرعت ادامه پیدا کرده است. در حال حاضر مجددا مقام‌های امریکایی از پایان ماه فوریه به عنوان ضرب‌الاجل سخن می‌گویند و باید گفت که اگر از این نقطه زمانی هم بدون واکنش عبور کنیم دیگر ایران می‌تواند ما را به بلوف‌زدن متهم کند. تداوم این وضعیت واشنگتن را بر سر یک دو راهی قرار خواهد داد: یا باید شاهد تبدیل‌شدن ایران به یک قدرت هسته‌ای باشد یا به توافقی تن دهد که در آن میزان ستانده‌های امریکا کمتر از داده‌های آن خواهد بود. هر کدام از این دو سناریو که رخ بدهد دیگر نمی‌توان از محدودشدن برنامه هسته‌ای ایران که هدف اعلامی دولت جو بایدن هم هست، یاد کرد. مقام‌های امریکایی از رییس‌جمهور تا تیم مشاوران امنیت ملی او باید دست از سخن گفتن با عناوینی چون منابع آگاه با خبرنگاران بردارند و رسما اعلام کنند که ایران تنها تا پایان ماه فوریه برای بازگشت به برجام فرصت دارد.
با این وجود در این سوی میدان، طرف ایرانی هم احتمال شکست مذاکرات را از روی میز کنار نگذاشته است و وزیر خارجه ایران در بخشی از گفت‌وگو با سی‌ان‌ان در این باره می‌گوید: «گمان می‌کنیم اگر در این شرایط حساس مذاکرات در وین، امریکا و طرف‌های غربی، واقع‌بینانه عمل نکنند، به طور قطع مسئول شکست احتمالی مذاکرات خواهند بود.»
به نظر می‌رسد که با محدودشدن اختلاف‌ها میان ایران و ایالات متحده به دو تا سه مورد مشخص، زمان تصمیمگیری برای تهران و واشنگتن فرارسیده است. مقام‌های ایرانی از جمله سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه، تاکید دارند که پیشرفت‌های صورت‌گرفته در وین قابل توجه بوده است لذا به نظر می‌رسد که ایران ضمن حفظ موضع اصولی برای رسیدن به توافق خوب، با در نظر گرفتن تحولات حاشیه‌ای که یکی از آنها مساله اوکراین و دیگری تاثیر حصول توافق بر مذاکرات ایران با عربستان و همچنین طرح‌های تهران برای تقویت رابطه اقتصادی با کشورهای همجوار و منطقه است، تصمیم نهایی را با در نظر داشتن منافع ملی بگیرد.»
انتهای پیام
