عشایر کشور جامعه‌ای مولد بوده، به استناد آمار حدود دو‌درصد جمعیت کشور را شامل می‌شوند، با دارا بودن بالغ‌بر ۲۴ میلیون واحد دامی (۲۸درصد دام سبک و چهار درصد دام سنگین کشور) بیش از ۲۰درصد گوشت قرمز را تولید کرده و نقش بارزی در سایر تولیدات دامی نیز دارند. حدود ۴۸/۱ میلیون مترمربع صنایع‌دستی کشور را با همه ارزش‌های تاریخی و فرهنگی که این صنایع دارند، تولید کرده و همچنین حدود ۳۸درصد مراتع خوب کشور را در اختیار دارند و در عرصه‌ای حدود ۵۹درصد مساحت کشور، پراکنده هستند.
ازسویی عشایر در زمینه تأمین امنیت کشور، نقش مهمی را ایفا می‌کنند. در سند راهبردی سه‌ساله استان همدان از جاذبه توریستی در جامعه عشایری و فرصت ایجاد مشاغل به‌واسطه آن، به‌عنوان یکی از مزیت‌ها و قابلیت‌های شهرستان نهاوند یاد شده است. همچنین از احیای گردشگری در مناطق عشایری، انرژی نو(پنل خورشیدی) برای تولید برق سامانه‌های عرفی(نیروگاه بادی گردنه اسدآباد)، توسعه و تأمین خدمات در سامانه‌های عرفی عشایر، احیا و گسترش تولیدات لبنی آن‌ها، مدیریت تغذیه و ارتقای جایگاه دام عشایر نیز با عنوان یک اقدام اولویت‌دار و محرک توسعه شهرستان اسدآباد، نام برده شده است.
اما گویی همچنان قرار است صدای گلایه‌های عشایر همدان را بشنویم و برایمان از عدم حمایت‌ها و دیده‌نشدن‌ها ازسوی مسئولان مربوطه سخن بگویند! این در حالی است که برنامه راهبردی ساماندهی عشایر، در افق چشم‌انداز ۱۴۰۴ برای همه استان‌ها تهیه و به تصویب شورای برنامه‌ریزی و توسعه رسیده، به‌نوعی که بتوان در مسیر حمایت از توسعه و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق عشایری قدمی برداشت. در این راستا پیش‌تر درخصوص دستان خالی عشایر همدان از تسهیلات عشایری قلم زده‌ایم و این‌بار، باید دید فراورده‌های دامی و لبنی و البته کشاورزی عشایر همدان در کدام سو قرار گرفته‌اند؟ آیا از آن‌ها حمایتی می‌شود یا چون ارائه تسهیلات عشایری، این مورد نیز به فراموشی سپرده شده است؟
بدین ترتیب برآن شدیم تا گفت‌وگویی با محمدرضا رحمتی؛ رئیس تشکل عشایر استان همدان و حمید ترک؛ نایب‌رئیس عشایر و نماینده عشایر استان همدان ترتیب دهیم تا از وضعیت عشایر استان آگاه شده و البته از میزان و نحوه حمایت‌ها از فراورده‌های دامی و کشاورزی آن‌ها مطلع شویم که در ادامه متن این گفت‌وگوها را می‌خوانید:
برخلاف سایر استان‌ها، بازاری برای عرضه محصولاتمان نداریم
رئیس تشکل عشایر استان همدان در گفت‌وگو با خبرنگار ما با بیان اینکه از محصولات و فراورده‌های دامی و کشاورزی عشایر استان همدان هیچ حمایتی نمی‌شود، گفت: قرار بود که بازاری در تمامی مراکز استان‌هایی که عشایر دارند، برپا شود و در این زمینه امور عشایری استان‌ها متولی شود و جای مناسب آن را درنظر بگیرد تا فراورده‌ها و محصولات عشایری در آنجا به‌صورت مستقیم ارائه و به فروش برسد.
محمدرضا رحمتی با تاکیدبر اینکه استان همدان در این زمینه هیچ کاری نکرده است، خاطرنشان کرد: در حال حاضر شاهدیم که این بازار در استان‌های کرمانشاه، ایلام، خرم‌آباد، چهارمحال و بختیاری، اصفهان، شیراز و… ایجاد شده و تنها استانی که در این زمینه هیچ کاری نکرده، همدان است.
وی با اشاره به اینکه عشایر همدان در زمینه تولید کشک، روغن، محصولات جاجیم، دوک‌ریسی و نمدبافی فعال هستند، ضمن گلایه‌مندی تصریح کرد: هم‌اکنون عشایر لرستان نمدبافی را به‌خوبی به انجام می‌رسانند، اما در استان همدان در گذشته نمدبافی در سرکان داشته‌ایم، اما الان هیچ‌کدام این فعالیت‌ها وجود ندارد.
هیچ برنامه‌ای در این زمینه وجود نداشته، حال آنکه عشایر در زمینه گیاهان دارویی بسیار کاربلد بوده و گیاهانی که در کوهستان الوند می‌روید را به‌خوبی می‌شناسند، اما هیچ‌وقت از این پتانسیل‌ها استفاده نشده است.
رحمتی در پاسخ به اینکه آیا عشایر در استان همدان در زمینه کشت گیاهان دارویی وارد کار شده‌اند، آموزشی دیده یا محصولات آن‌ها در این زمینه خریداری می‌شود؟ گفت: خیر؛ هیچ برنامه‌ای در این زمینه وجود نداشته، حال آنکه عشایر در زمینه گیاهان دارویی بسیار کاربلد بوده و گیاهانی که در کوهستان الوند می‌روید را به‌خوبی می‌شناسند، اما هیچ‌وقت از این پتانسیل‌ها استفاده نشده است.
رئیس تشکل عشایر استان همدان در بخش پایانی صحبت‌های خود در این زمینه تشریح کرد: نه‌تنها گیاهان دارویی از عشایر همدان خریداری نشده یا مکانی برای فروش آن‌ها نداریم، بلکه حتی یک عطاری هم به آن‌ها معرفی نشده که بتوانند گیاهان دارویی چیده‌شده را در جایی به فروش برسانند!
نه کمکی برای ارتقای کیفیت محصولات دامی و کشاورزی و نه حمایتی برای فروش تولیدات
در ادامه نایب‌رئیس عشایر استان همدان نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما عنوان کرد: نه برای ارتقای کیفیت محصولات دامی و کشاورزی از عشایر همدان کمکی می‌شود و نه اینکه بتوانند تولیدات خود را با قیمت و به‌نحو مناسبی به فروش برسانند.
حمید ترک در این زمینه تشریح کرد: حمایتی از سمت دولت در این زمینه، اگر هم وجود داشته باشد، به‌نحوی است که قیمت‌های پایینی را برای محصولات و تولیدات دامی و کشاورزی عشایر درنظر می‌گیرند و عشایر نیز با این منوال، حاضر نیستند با آن قیمت‌ها فرآورده‌های خود را در اختیار دولتی‌ها قرار دهند.
وی با اشاره به اینکه از سمت دولت هیچ‌گونه کمک و اطمینانی نداریم، گفت: اما در بخش خصوصی ازسوی تعاونی‌هایی که زیرمجموعه جهادکشاورزی هستند، شاهد این هستیم که علوفه‌های مصنوعی در اختیار عشایر قرار می‌گیرد.
درصورتی که در خرید فراورده‌های تولیدی عشایر به‌ویژه محصولات دامی و لبنی بتوان از عشایر حمایت کرد، می‌توان تنظیم بازار را شاهد بود، اما همچنان شاهدیم که محصولات عشایر از آن‌ها با قیمت‌های پایین طلب می‌شود و همین امر موجب می‌شود که عشایر نیز وارد همکاری با حوزه‌های دولتی نشوند.
نماینده عشایر استان همدان خاطرنشان کرد: درصورتی که در خرید فراورده‌های تولیدی عشایر به‌ویژه محصولات دامی و لبنی بتوان از عشایر حمایت کرد، می‌توان تنظیم بازار را شاهد بود، اما همچنان شاهدیم که محصولات عشایر از آن‌ها با قیمت‌های پایین طلب می‌شود و همین امر موجب می‌شود که عشایر نیز وارد همکاری با حوزه‌های دولتی نشوند.
ترک درخصوص وجود نمایشگاه یا غرفه‌های عرضه محصولات و تولیدات عشایر نیز مطرح کرد: غرفه‌هایی که در اختیار عشایر قرار می‌گیرد، به‌سبب نامناسب بودن فضا، امکان فروش محصولات فسادپذیر همچون شیر و گوشت را ندارد. بدین‌سان اگر هم عشایر بخواهند در این نمایشگاه‌ها غرفه‌ای داشته باشند، فقط باید صنایع‌دستی خود را به فروش برسانند و نمی‌توانند فرآورده‌های دامی خود را در آنجا عرضه کنند.
وی با اشاره به اینکه سال گذشته شاهد تولید ۲۵درصد فراورده‌های دامی کشور توسط عشایر بودیم، خاطرنشان کرد: درصورتی که از عشایر حمایت شود، می‌توان در مسیر تنظیم بازار وارد کار شد.
نایب‌رئیس عشایر استان همدان در بخش پایانی این گفت‌وگو درخصوص آموزش تولید گیاهان دارویی یا خرید این نوع از نباتات برداشت‌شده ازسوی عشایر نیز مطرح کرد: در این زمینه پیشنهاداتی ارائه شده، اما هنوز هیچ اتفاقی در این مسیر نیفتاده است.
با این تفاسیر گویی فرآورده‌های دامی و کشاورزی عشایر همدان زیر تیغ بی‌توجهی قرار گرفته‌اند، در حالیکه عشایر همدان، باید به‌عنوان نیروهای مولد شناخته شوند، چراکه با تولید سالانه هزاران تُن گوشت قرمز، لبنیات، گیاهان دارویی و صنایع‌دستی موردنیاز می‌توانند نقش مهمی در تحقق اقتصاد مقاومتی و در عین حال جهش تولید داشته باشند.
سند راهبردی ساماندهی عشایر مشخص می‌کند که متناسب با ویژگی‌های اجتماعی، اقتصادی و ظرفیت‌های منابع محیطی قلمروهای عشایری در هر استان، باید چه شیوه‌ای (کوچ یا اسکان) و با چه مکانیزمی در ساماندهی آن‌ها درنظر گرفته شود و درواقع مناسب‌ترین راه‌ها را برای زندگی عشایر نشان دهد، اما در استان همدان گویی نه‌تنها تسهیلات ارائه‌شده به عشایر در گیروبند ضمانت‌های بانکی مانده، بلکه حتی بازارچه‌ای مناسب برای عرضه و فروش محصولات دامی و کشاورزی عشایر ترتیب داده نشده است.
ازسویی عشایر نسبت به گیاهان دارویی آشنایی بسیار خوبی دارند و می‌توان به‌منظور از بین نرفتن پوشش این گیاهان در کوهستان‌ها و دشت‌های همدان، به آن‌ها آموزش داده شود که هنگام چیدن یک گیاه برای جلوگیری از انقراض آن، باید به چه نحوی آن را چید یا می‌توان گیاهان دارویی را از آن‌ها خرید و این امر، می‌تواند منبع درآمدی برای عشایر باشد.
نباید فراموش کرد، عشایر در زمینه امنیت تا چه‌حد می‌توانند نقش‌آفرین باشند و توجه به محصولات دامی و پروتئینی آن‌ها تا چه حد می‌تواند در تنظیم بازار نقش داشته باشد
به‌راستی که نباید فراموش کرد، عشایر در زمینه امنیت تا چه‌حد می‌توانند نقش‌آفرین باشند و توجه به محصولات دامی و پروتئینی آن‌ها تا چه حد می‌تواند در تنظیم بازار نقش داشته باشد. به‌راستی که درصورت حمایت‌های مناسب از عشایر، آن‌ها نسبت به تولید بیشتر محصولاتشان ترغیب خواهند شد و می‌توان در مسیر اقتصادی مقاومتی و البته جهش تولید، قدم‌های بسیار مناسبی برداشت. اما با این تفاسیر، این بار چندم است که گلایه‌های عشایر همدان از امور عشایری استان را شاهدیم، اما اتفاق مثبت و مناسبی را در ادامه آن نمی‌بینیم. امید است در این زمینه مسئولان دستگاه‌های مرتبط ازجمله معاون امور اقتصادی استانداری همدان و مسئولان ذی‌ربط در سازمان جهادکشاورزی و به‌ویژه استاندار همدان و فرمانداران شهرستان‌های مختلف همدان پای کار بیایند تا مشکلات مستدام عشایر را بشنوند و گامی در این مسیر بردارند و نگذارند تولیدات عشایر همدان، فراموش‌شده‌ای در سال جهش تولید و خود عشایر نیز زیر تیغ بی‌توجهی‌ها رها شوند.
