مهرداد خدیر در عصر ایران نوشت: «کاهش فاحش قیمت نفت به خاطر شیوع ویروس کرونا و کم شدن تقاضا مهم‌ترین خبر اقتصادی این روزهای دنیاست. آب البته از سر ایرانِ تحریم شده گذشته؛ چرا که روزانه کمتر از ۵۰۰ هزار بشکه نفت خام صادر می‌کنیم و پیشاپیش با کمبود درآمد روبه‌رو شده بودیم تا از این کاهش فاحش مانند کشورهای دیگر تولیدکننده و صادرکننده شوکه نشویم.
اتفاق جالب تر که برای خیلی ها باور نکردنی و پرسش برانگیز است اما صفر شدن یا منفی شدن قیمت نفت در آمریکاست.
داستان آمریکا از این قرار است که «در بورس کالا نفت را برای سه ماه دیگر پیش‌فروش می‌کنند و تا آن زمان، خریدار می‌تواند نفتی را که خریده و سررسید تحویل آن سه ماه دیگر است در بورس بفروشد و چنانچه تا سررسید نفروخته باشد هنگام سررسید باید کالایی را که خریده تحویل بگیرد.»
حالا اما چه اتفاقی افتاده؟ تقاضا و مصرف نفت به خاطر شیوع کرونا به شدت کاهش پیدا کرده و به همین خاطر انبارها همچنان پُر است و در نتیجه کسی که نفت را با پیش‌فرض مصرف عادی قبلی و مثلا با سررسید سوم اردیبهشت خریده ناگزیر است به هر قیمت بفروشد. چون انبار او جا ندارد و نمی خواهد متحمل هزینه انبارداری هم بشود.
با این حال معیار جهانی نفت، قیمت نفت آمریکا نیست بلکه دو قیمت دیگر است: اولی قیمت اوپک که ۳۰ تا ۴۰ درصد تولید نفت را در جهان در اختیار دارد و بیشتر دنبال حفظ سهم خود از تولید است تا قیمتگذاری و البته با میزان تولید بر قیمت هم اثر می گذارد و تازگی‌ها با خارج از اوپک مانند روسیه نیز هماهنگ شده است. دومی «برنت» یا «نفت سبک دریای شمال» است که قیمت آن هنگام تحریر این مطلب ۲۰ به دلار رسیده است. (قیمت اوپک و برنت معمولاًبه هم نزدیک اند.)
نفت آمریکا که به WTI شهرت دارد داستان جدایی دارد.( WTI سرواژۀ «وست تگزاس اینترمیدیت» است.)
نکتۀ قابل توجه این است که «برنت» به ذخایر جهانی و کشتی ها دسترسی دارد ولی ذخایر نفت آمریکا پر شده است.
با این حساب، قیمت نفت آمریکا ربطی به ایران ندارد. قیمت نفت ایران متأثر از برنت و اوپک است و نزدیک به قیمت اوپک. مشکل ایران البته در وهلۀ نخست تحریم ها و کاهش فاحش تولید است و بعد قیمت ۲۰ دلاری.
این یادداشت تا اینجا دو نکته را متذکر شد: اول این که صفر شدن قیمت نفت آمریکا به معنی مفت شدن نفت در همه جای دنیا نیست و در خود آمریکا هم باز برای سه ماه دیگر تا ۳۰ دلار قیمت خورده ولی در حال حاضر به خاطر پر شدن انبارها ترجیح داده اند نفت پیش خرید قبلی را اصطلاحا «رد کنند» تا هزینۀ انبارداری ندهند.
ثانیا معیار جهانی نفت برنت و اوپک است نه نفت آمریکا که با ظهور نفت شیل دیگر منحصر به WTIهم نیست.
به این بهانه اما جای یادآوری چند نکتۀ دیگر هم هست:
۱. ۷ سال پیش، در اردیبهشت ۱۳۹۲ و قبل از روی کار آمدن حسن روحانی و حل و فصل موقت مناقشۀ اتمی، دکتر محسن رنانی متن کتابی را که ۵ سال قبل از آن و در سال ۱۳۸۷ با عنوان «اقتصاد سیاسی مناقشۀ اتمی ایران» نوشته بود در فضای اینترنت منتشر کرد. او در آن نوشته و در واقع هشدار داده بود: «هدف غرب از بالا نگاه داشتن قیمت سوخت های فسیلی، ایجاد انگیزه برای بخش های مختلف اقتصادهای غربی به منظور کاهش وابستگی به سوخت های فسیلی و افزایش تولید انرژی های تجدیدپذیر است.»
۲. در اسفند همان سال و خود دکتر محسن رنانی در میزگرد «ماهنامۀ چشم انداز ایران» گفت: «این کتاب مربوط به ۵ سال قبل بود و قیمت نفت را ۱۰۰ دلار آوردم. حالا اما ۹۰ دلار می دانم و هر سال ۱۰ دلار پایین می آیم؛ چرا که هزینه های استفاده از انرژی های نو سال به سال کمتر می شود.»
۷ سال پس از آن ۷۰ دلار پایین آمده یعنی همان سالی ۱۰ دلار کم شده و حالا به ۲۰ دلار رسیده و در واقع پیش بینی دکتر رنانی تحقق یافته است. هر چند که پیش بینی او مبتنی بر «کاهش هزینه های استفاده از انرژی های نو» بود و علت اصلی کاهش در حال حاضر شیوع بیماری کروناست که طبعاً در پیش بینی او منظور نشده بود.
۳. دو سال قبل از آن و در دی ماه ۱۳۹۰ رستم قاسمی، وزیر نفت دولت محمود احمدی‌نژاد به مجلۀ «آسمان» گفته بود: «اگر ایران، تحریم شود، نفت به ۲۰۰ دلار می رسد!» ۸ سال و سه ماه پس از آن می بینیم که ایران اگرچه در تحریم کامل است اما به جای نفت ۲۰۰ دلاری شاهد نفت ۲۰ دلاری هستیم!
۴. خود آقای احمدی نژاد البته در تیر ۱۳۸۷ گفته بود «امکان ندارد نفت زیر ۱۰۰ دلار بیاید.»
درست است که اُفت قیمت نفت در آمریکا موقت است ولی با واقعیت نفت ۲۰ تا ۳۰ دلاری باید کنار بیاییم و رؤیای نفت ۱۰۰ دلاری را کنار بگذاریم و تازه این در شرایط عادی است نه وضعیت فروش نفت ایران که گرفتار تحریم های شدید است.»
انتهای پیام
