به اعتقاد کمیل طیبی اقتصاددان امروز با تشدید انتظارات در بازار ارزی، تقاضا برای خرید ارز بیشتر شده که در این شرایط حضور واسطه گران و دلالان تشدید شده است که در این فضا بانک مرکزی باید با ورود به بازار، عرضه ارز داشته باشد تا جلو عطش ارزی را بگیرد، البته این سیاست درستی نیست، چراکه موجب تقویت پایه پولی کشور می شود. اما باید دید راهکار کنترل جهش ارزی در شرایط کنونی چیست و آیا بانک مرکزی می تواند سیاستی درست برای کنترل نرخ تورم اعمال کند.
آنچه در ادامه می خوانید گفتگوی ایسنا با این استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان است.
*آیا دولت در این شرایط می تواند افزایش نرخ ارز را متوقف کند؟
عمده ترین مساله برای افزایش نرخ ارز (دلار و یورو) انتظارات تقاضایی است که در بازار ارز ایجاد شده که موجب نقش پررنگ دلالان و واسطه ها شده و از سوی دیگر بازار ارز را به بازار دارایی ها نزدیک کرده است. باید توجه داشت زمانی که رشد بازار دارایی بیشتر باشد، افراد برای تبدیل پول خود به دارایی های با ارزش و حفظ دارایی های خود هجوم می آورند.
*اما دلیل افزایش انتظارات ارزی در بازار چیست؟
متاسفانه امروز کشور با کمبود منابع ارزی ناشی از کاهش صادرات نفتی و غیرنفتی (افت ۵۰ درصدی نسبت به سه ماهه اخیر)، تداوم شیوع ویروس کرونا و آثار ناشی از آن، کاهش سرمایه گذاری و ظرفیت های اقتصادی مواجه است که این موجب ایجاد انتظارات شده و نگرانی هایی را بابت افزایش قیمت ارز در آینده در بازار ایجاد کرده است و این سبب هجوم و تقاضای بالای مردم به سمت بازار ارز شده است. از سوی دیگر با توجه به غالب شدن این مسائل، سیاست گذاری و تلاش های بانک مرکزی برای کنترل شرایط باید پررنگ تر شود، چراکه وقتی منابع ارزی برای تعادل بازار در اختیار نباشد، عرضه، پاسخگوی تقاضاها نخواهد بود، در این شرایط طبیعتا هدایت بازار ارز از کنترل بانک مرکزی نیز خارج می شود. اگرچه بخشنامه هایی مبنی بر بازگرداندن ارز از سوی صادرکنندگان وجود دارد. اما به نظر می رسد با وجود اطمینان بانک مرکزی نسبت به اینکه کمبود منابع ارزی نداریم، اما امروز شاهد سیاست های انقباضی بر بازار ارز هستیم
از سوی دیگر در بازار دارایی ها همچون طلا به دلیل افزایش قیمت جهانی اونس، تقاضا برای دلار جهت تامین طلا نیز بیشتر می شود، همچنین امروز اقتصاد کشور درگیر افزایش نرخ تورم بوده که این تورم نیز بر قیمت زمین، مسکن، کالا، لوازم خانگی و … اثرگذار است.
* آیا با وجود این گمانه زنی ها، می توان فنر ارز را کنترل کرد؟
به اعتقاد من، این پیش بینی ها همان انتظارات بازار ارز است، چراکه انتظارات در بازارهای مالی کشور تقویت و با ایجاد بار روانی، تقاضا برای خرید ارز را افزایش داده است. متاسفانه امروز با تشدید انتظارات در بازار ارز، تقاضا برای خرید ارز بیشتر شده و در این شرایط حضور واسطه گران و دلالان تشدید شده است که در این فضا بانک مرکزی باید با ورود به بازار، عرضه ارز داشته باشد تا جلو عطش ارزی را بگیرد، البته این سیاست درستی نیست، چراکه موجب تقویت پایه پولی کشور می شود. متاسفانه امروز بازار ارز و سکه در کشور دچار دور تسلسل شده و اگر ارز عرضه کنیم، شرایط خنثی می شود، از سوی دیگر بازارهای دیگر تقویت می شود، بنابراین تا زمانی که اقدامات ریشه ای در کشور صورت نگیرد و منابع ارزی از مسیر درست همچون آزادسازی تجارت، از بین رفتن تنش های سیاسی، شکل گیری ارتباط اقتصاد ایران با اقتصاد جهانی و …. صورت نگیرد، این مسائل همچنان در اقتصاد کشور وجود خواهد داشت و با توجه مشکلات اساسی اقتصادی کشور، به نظر می رسد با بخشنامه و یا بازارهای کوچک تجاری، چالش های موجود به صورت ریشه ای برطرف نخواهد شد.
*به اعتقاد بسیاری از اقتصاددانان، اقتصاد بیمار ایران نیاز به جراحی اساسی دارد. اما آیا بخشنامه های موجود، درمانگر اقتصاد بیمار ایران است؟
بانک مرکزی به دنبال حل مشکلات اقتصاد کشور است، اما باید در سیاست کلان کشور چشم انداز روشنی مطرح کنیم تا بتوانیم به آرام شدن اوضاع اقتصادی کمک کنیم؛ به عنوان مثال اگر تاکید بر تقویت تولید داریم، نیازمند افزایش انگیزه، سرمایه گذاری و بالابردن ظرفیت تولید هستیم، از سوی دیگر رونق در تجارت یکی از ضروریات اقتصاد است که این خود به ابزارهایی نیاز دارد. به عنوان مثال برای افزایش سرمایه گذاری باید شرایط حمایت واقعی از سرمایه گذاری فراهم شود تا سرمایه گذار و صادرکننده دچار انحراف از منابع نشود و ارتباط قوی تری با تولیدکننده شکل گیرد و به طور کلی باید موانع سد راه تولید و سرمایه گذاری را از بین ببریم.
*متاسفانه در شرایط فعلی کشور درگیر تورم بالایی است، به اعتقاد شما چطور می توان تورم موجود را مهار کرد؟
بانک مرکزی با هدفگذاری تورمی، سیاست های انقباضی را برنامه ریزی کرده است، اما امروز کاهش نرخ تورم نیازمند فرهنگسازی و از بین بردن زمینه های رکود است، از سوی دیگر نقدینگی کشور را باید در مسیر درست قرار دهیم. متاسفانه امروز نقدینگی کشور در مسیر نادرست دلالی قرار دارد، در حالیکه باید زمینه سازی درستی در اقتصاد صورت گیرد تا سرمایه گذاری در کشور جهت دار شود. باید توجه داشت که امروز سرمایه گذاری نیازمند نقدینگی و منابع مالی است و برای کنترل تورم، باید نقدینگی موجود را به سمت بازارهای مولد هدایت کنیم، بنابراین اتخاذ هر گونه سیاست های جزئی برای اقتصاد کشور، کارساز نخواهد بود. اما وقتی بانک مرکزی سیاست هدفگذاری کنترل تورم را در پیش گیرد، تنها استقلال بانک مرکزی به عنوان عاملی مهم می تواند تورم را کنترل کند، در این شرایط باید قوانینی تدوین شود که دولت و ارگان های مختلف حامی آن باشند و بخش خصوصی نیز بتواند جایگاه خود را در بهره بردن از استقلال بانک مرکزی پیدا کند.
*اما برخی معتقدند که بانک مرکزی با هدایت نقدینگی های سرگردان به سمت بازار ارز و بازارسازی، خود عامل جهش ارزی اخیر است.
این موضوع که بگوییم دولت با گرانی ارز به دنبال جبران کسری بودجه است، نادرست است و به طور قطع این سیاست راه حل درستی برای دولت نیست، چراکه افزایش نرخ ارز موجب افزایش هزینه ها می شود و حتی هزینه های دولت را بالا می برد در این شرایط کسری بودجه زیاد و زیادتر می شود.
*در این شرایط پیش بینی شما از نرخ تورم تا پایان سال چیست؟
با توجه به اینکه در شرایط عدم قطعیت و ریسک بالا در اقتصاد هستیم، بنابراین انتظارات تورمی در کشور رو به افزایش است، با این وجود امیدواریم دچار رشد تورم بالا و تجربه های بدتری نشویم و با ایجاد استقلال بانک مرکزی، سیاست های موثری برای کنترل وضع موجود اتخاذ شود، با این وجود رسیدن نرخ تورم کشور حتی به A درصد نیز قابل پیش بینی درستی نیست.
انتهای پیام
