کافی است ۱۰۰ کیلومتر از شهر زنجان به سمت جنوب‌غربی برانید تا به شهر پر رمز و راز ماهنشان برسید، شهری که داستان‌های جن و پری هنوز هم در آن بوی تازگی دارد. پیش از آنکه به ماهنشان برسید، در سه‌راه بیجار بعد از پلیس‌راه دندی در کیلومتر ۹۰، فقط با کمی فاصله از شهر دندی، به جایی می‌رسید که تاثیر زیادی بر اقتصاد استان زنجان دارد.
بخش عمده سبد صادراتی استان زنجان در این واحد صنعتی – معدنی تولید می‌شود و این در حالی است که فعالیت این واحد تاثیر بسیار بالایی نیز در نوع و ترکیب عمده کالاهای وارداتی به استان دارد و سهم اشتغال مستقیم و غیرمستقیم چشم‌گیری را در کارنامه خود ثبت کرده است.
شرکت کالسیمین نامی است که از سال ۱۳۴۳ تحت شماره ۹۵۷۳ در اداره ثبت شرکت‌های تهران به‌صورت شرکت سهامی خاص و با سرمایه ۵۰ میلیون ریال به ثبت رسید. در تاریخ ۳۰ شهریور ۱۳۷۰ مرکز اصلی شرکت از تهران به زنجان تغییر و تحت شماره ۱۷۶۲ در اداره ثبت شرکت‌های زنجان به ثبت رسید. نوع شخصیت حقوقی شرکت طبق مصوبه مجمع عمومی فوق‌العاده مورخ ۱۶ فروردین ۱۳۷۶ از سهامی خاص به سهامی عام تغییر یافته است و حال ۳ سال است که این شرکت به بخش خصوصی واگذار شده است.
شرکت کالسیمین و شرکت‌های زیرمجموعه آن با عناوین تولید روی بندرعباس، ذوب و احیاء روی قشم، اسیدسازان زنجان، کاتالیست پارسیان، اندیشهمحوران، خود زیرمجموعه هلدینگ توسعه معادن روی ایران فعالیت می‌کند و این در حالی است که کارخانه روی زنجان، کارخانه روی دندی و مجتمع تغلیظ سرب و روی انگوران به‌عنوان بخش‌های مختلف شرکت کالسیمین در زنجان و دندی در حال فعالیت است.
مدیر مجتمع سرب و روی انگوران در رابطه با این مجتمع، می‌گوید: مجموعه کالسیمین، بزرگترین مجموعه تولیدکننده سرب و روی در خاورمیانه است و در عین حال کامل‌ترین مجتمع است که وجود واحد تغلیظ، کارخانه بازیافت و تولید شمش روی این مجموعه را به کامل‌ترین مجتمع تولید شمش روی تبدیل کرده است.
عماد آب‌خشک، با بیان اینکه تامین خوراک مورد نیاز این صنعت، مشکلی است که سبب فعالیت واحدهای مختلف این صنعت پایین‌تر از ظرفیت اسمی شده است، ادامه می‌دهد: امسال به خاطر شرایط بیماری کرونا و بسته شدن مرزها تامین خاک مورد نیاز با مشکل مواجه شده به طوریکه سهمیه‌ای برای ۹۰ روز کاری شرکت توسط معدن انگوران تخصیص داده می‌شود، کفاف ۱۵ روز فعالیت را می‌دهد و این در حالی است که کالسیمین دندی با وجود تحریم مستقیم وزارت خزانه‌داری آمریکا، مشکل بسته شدن مرزها و … با مشکلات بزرگی برای فروش شمش روی مواجه شده است.
وی می‌افزاید: از ابتدای سال‌جاری تاکنون نه تنها فعالیت شرکت کالسیمین با مشکل مواجه نشده بلکه در حال حاضر با ۹۵ درصد ظرفیت اسمی خود کار می‌کند و مجموع دو کارخانه آن، روزانه بین ۱۰۲ تا ۱۰۳ تن تولید روی دارد. سال گذشته پیش‌بینی می‌شد که شرکت امسال با محدودیتهایی مواجه شود؛ به همین دلیل پروژه‌های بهبود را در اولویت قرار داد که از جمله آن می‌توان به افتتاح و بهره‌برداری پروژه SO، راه‌اندازی پروژه BZS یا تولید کنسانتره روی از باطله یا پسماند، ساخت مخزن ۳۰۰۰ تنی اسید، بازسازی واحد الکترولیز، ساخت غبارگیر، احداث سد باطله و … با مجموع سرمایه‌گذاری ۴۸.۷ میلیارد تومان، اشاره کرد.
این مسئول با بیان اینکه ذخیره اکسیده معدن انگوران به قسمت انتهایی رسیده و سولفوره اکسیده است، تصریح می‌کند: در گذشته کالسیمین قابلیت استفاده از این مواد اولیه را نداشت که در این راستا پروژه SO راه‌اندازی شد که ظرفیت اسمی آن ۱۶۵ هزار تن خوراک در سال است که با افتتاح آن در حال حاضر با بزرگترین مقیاس ممکن کشور، شرکت کالسیمین می‌تواند همه انواع خاک سرب و روی شامل خاک‌های اکسیده، سولفوره، کربنات و یا اکسید سولفوره را فرآوری کند و در حال حاضر کنسانتره تولیدی در این بخش به شرکت ذوب روی بافق ارسال می‌شود.
آب‌خشک یادآور می‌شود: برای پروژه SO، در سه مرحله ۵۸ هزار تن کنسانتره سولفوره و اکسیده خریداری شده که تاکنون ۳۷۰۰۰ تن آن در خط تولید مصرف و به کنسانتره روی سولفوره، روی اکسیده و کنسانتره سرب شده است. بر اساس برآوردها سودآوری این پروژه ۴۵۳ میلیارد تومان به‌صورت سالانه تخمین زده شد که این عدد با توجه به قیمت جهانی شمش روی و دلار است که با توجه به اتفاقات اخیر امکان افزایش ۴۰ درصدی آن وجود دارد.
شمش روی چگونه تولید می‌شود؟
خاک روی با عیارهای مختلف با راپ‌وی از معدن انگوران و یا از سایر محل‌های خریداری شده به شرکت کالسیمین می‌رسد و کنسانتره حاوی فلز روی در محل و یا سالن‌های مخصوص خاک دپو می‌شود؛ به‌طوری که در بانک ذخیره‌سازی خاک با توجه به عیار و نوعش ذخیره می‌شود . پس از انجام فرآیندی برای خردایش، پس از مرحله سنگ‌شکنی کنسانتره کاملا به خاک تبدیل می‌شود.
کان‌سنگ اکسیده روی با عیار ۴۵ تا ۵۵ درصد در تانک لیچینگ با اسید سولفوریک تحت فرآیند لیچینگ قرار می‌گیرد. باطله حاصل از لیچینگ از بخش پایین تانک خارج شده و محلول سولفات‌روی حاصل به داخل تانک خنثی‌سازی سرریز می‌شود. محلول حاصل ازتانک لیچینگ به داخل تانک خنثی‌سازی سرریز وبه منظور خنثی‌سازی اسیدسولفوریک اضافی، شیرآهک اضافه می‌شود.
برای ترسیب عناصر مزاحم pH تا مقدار ۴ شده و از خوردگی پمپ‌ها وسایر تجهیزات کارخانه می‌شود. محتوی تانک خنثی‌سازی برای فیلتراسیون و به دست آوردن محلول شفاف حاوی سولفات روی، توسط پمپ به فیلتر پرس انتقال داده می‌شود . محلول پس از فیلتر شدن به تانک ذخیره‌سازی انتقال داده می‌شود محلول روی پیش از ورود به سلول‌های الکترولیز، باید از ناخالصی‌هایی همچون کبالت،کادمیوم و نیکل تصفیه شود.
پس از مرحله الکترولیز ورق روی لولید شده وارد کوره‌های ریخته‌گری ذوب سپس در قالب‌های مشخصی ریخته شده و پس از سرد شدن شمش روی آماده است.
کالسیمین کجاست؟
مدیرعامل شرکت کالسیمین در رابطه با وضعیت شرکت، اظهار می‌کند: شرکت کالسیمین به‌عنوان بزرگترین تولیدکننده شمش روی به ظرفیت اسمی سالیانه ۳۴ هزار و ۵۰۰ تن یک شرکت سهامی عام و دارای جایگاه سوم در رتبه سهامداری در بین شرکت‌های بورسی کشور است که در زمان واگذاری روزانه ۳۴ تن شمش روی تولید می‌کرد ولی پس از واگذاری شرکت کالسیمین روزانه ۱۰۲ تا ۱۰۳ تن شمش روی تولید می‌کند.
فرشاد صبری با اشاره به اینکه شرکت کالسیمین یک شرکت سهامی و بورسی است که صورت‌های مالی، گزارش عملکرد، تولید و خرید و فروش ماهیانه و صادرات آن برروی سایت کدال بورس انتشار یافته و برای عموم سهامداران قابل رویت است، ادامه می‌دهد: حال اگر مشکلی در بهره‌وری و موجودیت شرکت پیش بیاید می‌بایست شرکت به سهامداران پاسخگو باشد که به خاطر این موضوع و اهمیت بالای آن خیلی از کمبودها، بی‌نظمی‌ها و مشکلات را بررسی و با برنامه‌ریزی دقیق توانسته با ریتم مناسبی به تولید ادامه داده و استحصال سود سالیانه و تقسیم سود به سهامداران در مجامع سالهای پس از واگذاری خود گواه این امر است.
شایعات درست نیست، واقعیت بر اساس مدارک قابل اثبات است
وی با اشاره به شایعه اخراج ۳۰۰ کارگر شرکت، می‌گوید: در زمان واگذاری شرکت کالسیمین دارای ۱۲۰۰ نفر پرسنل بوده است که هم اکنون پس از گذشت ۳ سال از واگذاری در این مدت تنها تعداد ۱۴ نفر از پرسنل شرکت آن هم به دلیل عدم رضایت سرپرستان و مدیران واحدها و مشکلاتی از قبیل بی‌نظمی، رعایت نکردن دستورالعمل‌های صادره، رعایت نکردن موارد و موازین و شئونات اخلاقی در محل کار و…….. قرارداد این افراد تمدید نشده است که با پرداخت همه حق و حقوق تسویه حساب انجام شده و استفاده از کلمه اخراج درست نیست، بلکه قرارداد این افراد پس از پایان مدت مقرر، تمدید نشده است.
این مسئول می‌افزاید: عنوان این مطلب که ۳۰۰ نفر از کارگران مجموعه به بهانه تعدیل نیرو اخراج شده‌اند از اساس کذب محض و خلاف واقعیت بوده و این در حالی است که شرکت طی این مدت و در سال گذشته تعداد ۱۶ نفر و در سال ۹۹ تعداد ۳۷ نفر نسبت به جذب نیرو و جایگزینی بازنشستگان و تعداد ۱۴ نفر عدم تمدید قرارداد اقدام کرده است.
مدیرعامل شرکت کالسیمین با اشاره به روند رو به رشد صادرات این شرکت در سه سال اخیر، تصریح می‌کند: شرکت کالسیمین و شرکت‌های زیر مجموعه (تولید روی بندرعباس، ذوب و احیاء روی قشم، اسیدسازان زنجان، کاتالیست پارسیان، اندیشه محوران) پس از واگذاری مورد تحریم مستقیم آمریکا و وزارت خزانه‌داری آن قرار گرفته که علیرغم تحریم‌های ظالمانه و مستقیم رئیس‌جمهور آمریکا توانسته نسبت به تولید و صادرات شمش اقدام و ضمن بازگشت ارز، همه تعهدات ارزی خود و شرکت‌های زیر مجموعه را در بانک مرکزی و بازچرخانی آن به انجام رساند.
وی یادآور می‌شود: علیرغم کمبود خاک به عنوان ماده اولیه و تخصیص نیافتن سهمیه‌ها از سوی شرکت تهیه و تولید مواد معدنی از معدن انگوران و گذشت ۶ ماه از سال با اجرای طرح‌های توسعه‌ای و زیربنایی جدید و ده‌ها پروژه بهبود کیفیت دیگر علاوه‌بر ظرفیت اسمی کارخانه با ایجاد ارزش افزوده در واحد SO قابلیت تولید سالیانه ۲۳ هزار و ۸۰۰ تن شمش روی از محل کنسانتره اکسیده، ۱۶ هزار تن شمش روی از محل کنسانتره روی سولفوره و ۱۱۷۵ تن شمش سرب از محل کنسانتره سرب را فراهم شده که در حال حاضر پروژه‌ها راه‌اندازی و مشغول به فعالیت است.
صبری در این شرایط تحریمی، شرکت کالسیمین را نمونه‌ای بارز از ایجاد و حفظ اشتغال، اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل و در نهایت جهش تولید در صنعت سرب و روی کشور عنوان می‌کند.
روی؛ روی خوش اقتصاد زنجان
استان زنجان با داشتن معادن متعددی در بخش روی و واحدهای فرآوری روی در استان از منظری به قطب سرب و روی در کشور تبدیل شده است که علاوه بر اشتغال‌زایی بالایی که این صنعت در استان ایجاد کرده، سبب افزایش تجارت خارجی استان در این حوزه شده است و نیز سرمایه‌گذاران و تجاری را نیز از خارج از استان جذب کرده و حال به اهرمی قوی در حوزه اقتصاد و اشتغال استان مبدل شده است.
زنجان امروز به لطف ذخایر معدنی سرب و روی توانسته به اقتصاد خود سر و سامانی دهد، اما این نعمت برای اقتصاد زنجان خالی از هزینه هم نبوده است. تهدیدات زیست‌محیطی و تبدیل شدن زنجان به اقتصاد تک‌محصولی بدون توسعه مناسب در سایر بخش‌های صنعتی و وابستگی به بخش معدن آسیب‌های بالقوه و بالفعل اقتصاد زنجان از دارا بودن این نعمت بوده است.
فعالیت‌های وابسته به صنعت سرب و روی چه از بخش معدن و معدن‌کاری گرفته تا فرآوری، واردات و صادرات ماده اولیه و محصول نهایی که شمش است، سبب سرمایه‌گذاری‌های بسیاری چه در سطح خرد و چه در سطح کلان در استان شده که این سرمایه‌گذاری‌ها اشتغال را به همراه دارد و استان می‌تواند با برنامه‌ریزی در مسیر توسعه این بخش آن هم به صورت اصولی و با رعایت مسائل زیست‌محیطی تا زمانی که بازارهای جهانی کششی برای این کالاهای مهم و استراتژیک استان را داشته باشد،فلز روی را به روی خوش اقتصاد استان تبدیل کنند.
