گروه سیاسی: اگرچه بسیاری از کارشناسان معتقدند ما از ظرفیت‌های اقتصادی سوریه و صادرات کالا و خدمات فنی مهندسی به این کشور جا مانده ایم، اما رئیس کمیته روابط خارجی مجلس، علت آن را قصور نمی‌داند.
مهر، از نیمه‌های سال ۹۳، بشار اسد رئیس جمهور سوریه به مقامات ارشد کشورمان پیشنهاد سرمایه گذاری ایران در بازسازی خرابی‌ها و زیرساخت‌های کشورش را با همکاری بخش خصوصی ایران ارائه داد؛ در همان زمان اعلام شد اسد با توجه به حمایت ایران از مردم سوریه در برابر تجاوز تروریست‌ها و دشمنان مقاومت، ایرانی‌ها را برای بازسازی این کشور ارجح می‌داند؛ پیشنهادی که با استقبال مقامات جمهوری اسلامی ایران روبه رو شد.
از آنجا که پیشنهاد ارائه شده، در میانه‌های بحران سوریه بود، اجرای آن با کمی تأخیر آغاز و همان سال کمیته‌ای تشکیل شد تا نسبت به نحوه سرمایه گذاری ها در سوریه و همچنین نیازها، ظرفیت‌ها و چگونگی توانمندسازی بخش خصوصی علاقه مند به سرمایه گذاری در این کشور، بررسی کارشناسی لازم را انجام دهد.
اردیبهشت ماه سال ۹۷ وزیر سابق راه و شهرسازی به نمایندگی از دولت ایران برای دیدار با مقامات سوریه و بررسی نحوه مشارکت در بازسازی این کشور به سوریه سفر و با بشار اسد رئیس جمهور و عماد خمیس نخست وزیر سابق سوریه دیدار کرد؛ در این دیدارها بر همکاری ایران و سوریه در خصوص ساخت مسکن، حمل و نقل و زیرساخت‌های آن، گمرک، روابط بانکی و بیمه‌ای، توسعه مناطق آزاد، بازسازی شهرک‌های صنعتی سوری و… تأکید و این موارد مورد موافقت قرار گرفت.
دی ماه سال ۹۷ نیز همایشی با حضور محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی در اتاق بازرگانی با عنوان مشارکت بخش خصوصی در بازسازی سوریه برگزار شد که اسلامی در آن نشست از سفر یک هیأت بلندپایه ایرانی به دمشق و دیدار با فعالان بخش خصوصی این کشور و همچنین مقامات دولتی سوریه خبر داد.
سفر این هیئت سیاسی-اقتصادی، بهمن ماه ۹۷ به ریاست اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور انجام شد که در آن سند مهم همکاری‌های بلندمدت و راهبردی ایران و سوریه به امضا رسید. با این حال تا کنون هیچیک از بندهای توافقات مهم مقامات سیاسی دو کشور، جنبه اقتصادی نگرفته است.
ایرج رهبر رئیس انجمن انبوه سازان استان تهران نیز که در سفر جهانگیری به سوریه، هیئت ایرانی را همراهی می‌کرد، اسفند ۹۷ و چند روز پس از انجام این سفر در نشست خبری گرامیداشت روز مهندس با بیان اینکه عمده تلاش ما در افزایش صدور خدمات فنی مهندسی به کشورهای همسایه است و باید این روند تقویت شود، گفت: اخیراً در سفری که همراه با اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور و محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی به سوریه داشتیم، تفاهمنامه هایی امضا شد مبنی بر اینکه انبوه سازان ایرانی شهرک ۲۰۰ هزار واحدی در دمشق احداث کنند.
وی در چند روز اخیر درباره اینکه ماجرای ساخت ۲۰۰ هزار واحد مسکونی که در سفر بهمن ماه ۹۷ همراه با معاون اول رئیس جمهور به دمشق در خصوص آن توافق شد، به کجا رسید؟ اظهار داشت: پس از آن سفر هیچ اتفاقی نیفتاد و هیچ اقدامی از طرف انبوه سازان در سوریه صورت نگرفت.
رهبر گفت: اینکه نهادهای دیگر کاری کرده باشند، اطلاعی ندارم اما از طرف انبوه سازان هیچ اقدامی برای بازسازی سوریه صورت نگرفت ما دائماً جلساتی با نمایندگان اتاق بازرگانی داریم و پیگیری می‌کنیم، اما مسئولان دستگاه دیپلماسی دنبال کار نیستند.وی به برخی مشکلات در این زمینه از جمله صدور ضمانت نامه‌های بانکی، انتقال مصالح ساختمانی، نیروی انسانی، مراودات مالی و… اشاره و اظهار کرد: رفع این دست مشکلات از دست ما خارج است و باید دولتمردان، بانک مرکزی، وزارت امور خارجه و امثال اینها باید کاری کنند تا راه برای سرمایه گذاری بخش خصوصی باز شود؛ اگر این مشکلات حل شود، ما از خدایمان هست که به آنجا برویم و کار کنیم؛ اما زور یک شهروند معمولی نمی‌رسد که در آنجا با دولت سوریه بخواهد رو در رو شود؛ حتی اتاق بازرگانی هم زورش نمی‌رسد؛ باید بانک مرکزی ورود کرده و اجازه صدور ضمانت نامه بانکی را بدهد و امکان مراودات مالی و نقل و انتقالات پول حل شود.
علی رغم سفرهای متعدد دیگر مقامات ایرانی در سطوح مختلف عالی رتبه و میانی به دمشق و همچنین چند سفر همتایان سوری آنها به تهران، برخی کارشناسان معتقدند آنگونه که شایسته است، ایرانی‌ها نتوانسته‌اند بازار تا حدودی جذاب و آماده سوریه را در اختیار بگیرند.از سال ۸۸ تا ۹۸، بیشترین میزان تجارت ایران و سوریه در سال ۸۹ با ۵۱۶ میلیون دلار رقم خورد؛ این در حالی است که در سال ۹۷ و علی رغم افزایش تلاش‌های دو کشور برای بهره مندی از ظرفیت‌های یکدیگر، کمترین حجم تجارت ایران و سوریه انجام شد و به رقم ۹۹ میلیون دلار رسید هرچند که این میزان تجارت خارجی در سال ۹۸ رشد نسبتاً مناسب‌تری داشت و به رقم ۱۶۲ میلیون دلار رسید.مجموع صادرات ایران به سوریه در یک دهه (۸۸ تا ۹۸) حدود ۲.۵ میلیارد دلار بود؛ اما ترکیه‌ای ها تنها در سال ۲۰۱۸ توانستند یک میلیارد و ۳۵۰ میلیون دلار به سوریه انواع کالا صادر کنند.بر اساس آخرین آمار اعلام‌شده از سوی بخش عربی و آفریقایی سازمان توسعه تجارت در ۷ ماهه نخست امسال صادرات ایران به سوریه تنها ۷۳ میلیون دلار و واردات از سوریه نیز ۱۰ میلیون دلار بوده است.
این در حالی است که حتی برخی از کشورهایی که از ابتدای بحران تاکنون با دولت و ملت سوریه وارد جنگ شده‌اند، صادرات بسیار گسترده‌تری به بازارهای این کشور دارند.
به‌عنوان نمونه ترکیه که نه تنها در زمان بحران سوریه، ازجبهه النصره حمایت می‌کرد، بلکه در حال حاضر نیز در ادلب سوریه مستقر بوده و بخشی از خاک این کشور را در اشغال دارد، در سال ۲۰۱۹ از مجموع واردات ۶ میلیارد دلاری سوریه، سهمی بالغ بر ۱.۷ میلیارد دلار را به خود اختصاص است.عجیب‌تر اینکه مجموع صادرات ۷ ماهه ایران به سوریه، ۷۳ میلیون دلار بود اما صادرات تنها ماه سپتامبر (شهریور امسال) ترکیه به سوریه، بیش از ۱۰۰ میلیون دلار بوده است! در سال ۲۰۱۸ سه کشور امارات، چین و ترکیه صادراتی به ترتیب بین ۱.۱ تا ۱.۳ میلیارد دلار به سوریه داشته‌اند.برخی کارشناسان عدم تحقق وعده ساخت خط آهن شلمچه-بصره-لاذقیه را به عنوان یکی از اصلی ترین مشکلات صادرکنندگان ایرانی به سوریه می‌دانند که سبب شده تا ترکیه به واسطه داشتن مرزهای مشترک با سوریه، بخش مهمی از بازار این کشور را در اختیار بگیرد، اما برخی کارشناسان نیز می‌گویند سوری‌ها پیشنهاد مدیریت و بهره برداری از بندر لاذقیه بزرگترین بندر این کشور در مدیترانه را به ایرانی‌ها ارائه داده بودند اما با استقبال دستگاه‌های ذی ربط مواجه نشده است. موضوعی که می‌توانست سهم بزرگی در کسب بازارهای سوریه برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی داشته باشد.
عباس گلرو رئیس کمیته روابط خارجی مجلس هم اظهار داشت: در طی ۴۰ سال روابط سیاسی که با سوریه داشتیم، طبیعتاً سعی شده که روابط اقتصادی هم شکل بگیرد و گسترش پیدا کند؛ ما قبل از بحران سوریه، پروژه‌های مهمی در این کشور اجرا کردیم که مهمترین آن، احداث کارخانجات خودروسازی، شیشه سازی و تأسیس نیروگاه‌های برق در این کشور بود؛ هر چند که روابط اقتصادی ما، همتراز با روابط سیاسی نبود اما همکاری اقتصادی رو به رشد بود.وی افزود: در خلال بحران سوریه، جمهوری اسلامی ایران به عنوان متحد اول سوریه در کنار مردم این کشور برای مقابله با تروریست‌ها و متجاوزان قرار گرفت؛ در خلال بحران، پروژه‌های اقتصادی مهمی با سوریه برای بازسازی این کشور تعریف شد و در دیدارهایی که با بشار اسد رئیس جمهور سوریه انجام شد، وی تأکید داشت که باید روابط اقتصادی دو کشور ارتقا یابد؛ ما هم معتقد بودیم، با توجه به ظرفیت‌های اقتصادی ایران و سوریه، سطح فعلی مناسبات اقتصادی، کافی نیست و باید افزایش یابد.
نایب رئیس گروه دوستی پارلمانی ایران و سوریه ادامه داد: در پی این جلسات، کمیته ۳ نفره ای برای ارتقای مناسبات اقتصادی ایران و سوریه شکل گرفت که بنده هم به نمایندگی از وزارت امور خارجه، در آن کمیته عضویت داشتم و جلسات متعددی با همتایان سوری برای ارتقای سطح روابط اقتصادی دو کشور برگزار کردیم؛ کار کارشناسی دقیقی برای تقویت روابط اقتصادی انجام شد که نتیجه آن، تعریف و طراحی پروژه‌های مختلف توسعه‌ای و زیرساختی در سوریه بود.
مهر، از نیمه‌های سال ۹۳، بشار اسد رئیس جمهور سوریه به مقامات ارشد کشورمان پیشنهاد سرمایه گذاری ایران در بازسازی خرابی‌ها و زیرساخت‌های کشورش را با همکاری بخش خصوصی ایران ارائه داد؛ در همان زمان اعلام شد اسد با توجه به حمایت ایران از مردم سوریه در برابر تجاوز تروریست‌ها و دشمنان مقاومت، ایرانی‌ها را برای بازسازی این کشور ارجح می‌داند؛ پیشنهادی که با استقبال مقامات جمهوری اسلامی ایران روبه رو شد.
از آنجا که پیشنهاد ارائه شده، در میانه‌های بحران سوریه بود، اجرای آن با کمی تأخیر آغاز و همان سال کمیته‌ای تشکیل شد تا نسبت به نحوه سرمایه گذاری ها در سوریه و همچنین نیازها، ظرفیت‌ها و چگونگی توانمندسازی بخش خصوصی علاقه مند به سرمایه گذاری در این کشور، بررسی کارشناسی لازم را انجام دهد.
اردیبهشت ماه سال ۹۷ وزیر سابق راه و شهرسازی به نمایندگی از دولت ایران برای دیدار با مقامات سوریه و بررسی نحوه مشارکت در بازسازی این کشور به سوریه سفر و با بشار اسد رئیس جمهور و عماد خمیس نخست وزیر سابق سوریه دیدار کرد؛ در این دیدارها بر همکاری ایران و سوریه در خصوص ساخت مسکن، حمل و نقل و زیرساخت‌های آن، گمرک، روابط بانکی و بیمه‌ای، توسعه مناطق آزاد، بازسازی شهرک‌های صنعتی سوری و… تأکید و این موارد مورد موافقت قرار گرفت.
دی ماه سال ۹۷ نیز همایشی با حضور محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی در اتاق بازرگانی با عنوان مشارکت بخش خصوصی در بازسازی سوریه برگزار شد که اسلامی در آن نشست از سفر یک هیأت بلندپایه ایرانی به دمشق و دیدار با فعالان بخش خصوصی این کشور و همچنین مقامات دولتی سوریه خبر داد.
سفر این هیئت سیاسی-اقتصادی، بهمن ماه ۹۷ به ریاست اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور انجام شد که در آن سند مهم همکاری‌های بلندمدت و راهبردی ایران و سوریه به امضا رسید. با این حال تا کنون هیچیک از بندهای توافقات مهم مقامات سیاسی دو کشور، جنبه اقتصادی نگرفته است.
ایرج رهبر رئیس انجمن انبوه سازان استان تهران نیز که در سفر جهانگیری به سوریه، هیئت ایرانی را همراهی می‌کرد، اسفند ۹۷ و چند روز پس از انجام این سفر در نشست خبری گرامیداشت روز مهندس با بیان اینکه عمده تلاش ما در افزایش صدور خدمات فنی مهندسی به کشورهای همسایه است و باید این روند تقویت شود، گفت: اخیراً در سفری که همراه با اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور و محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی به سوریه داشتیم، تفاهمنامه هایی امضا شد مبنی بر اینکه انبوه سازان ایرانی شهرک ۲۰۰ هزار واحدی در دمشق احداث کنند.
وی در چند روز اخیر درباره اینکه ماجرای ساخت ۲۰۰ هزار واحد مسکونی که در سفر بهمن ماه ۹۷ همراه با معاون اول رئیس جمهور به دمشق در خصوص آن توافق شد، به کجا رسید؟ اظهار داشت: پس از آن سفر هیچ اتفاقی نیفتاد و هیچ اقدامی از طرف انبوه سازان در سوریه صورت نگرفت.
رهبر گفت: اینکه نهادهای دیگر کاری کرده باشند، اطلاعی ندارم اما از طرف انبوه سازان هیچ اقدامی برای بازسازی سوریه صورت نگرفت ما دائماً جلساتی با نمایندگان اتاق بازرگانی داریم و پیگیری می‌کنیم، اما مسئولان دستگاه دیپلماسی دنبال کار نیستند.وی به برخی مشکلات در این زمینه از جمله صدور ضمانت نامه‌های بانکی، انتقال مصالح ساختمانی، نیروی انسانی، مراودات مالی و… اشاره و اظهار کرد: رفع این دست مشکلات از دست ما خارج است و باید دولتمردان، بانک مرکزی، وزارت امور خارجه و امثال اینها باید کاری کنند تا راه برای سرمایه گذاری بخش خصوصی باز شود؛ اگر این مشکلات حل شود، ما از خدایمان هست که به آنجا برویم و کار کنیم؛ اما زور یک شهروند معمولی نمی‌رسد که در آنجا با دولت سوریه بخواهد رو در رو شود؛ حتی اتاق بازرگانی هم زورش نمی‌رسد؛ باید بانک مرکزی ورود کرده و اجازه صدور ضمانت نامه بانکی را بدهد و امکان مراودات مالی و نقل و انتقالات پول حل شود.
علی رغم سفرهای متعدد دیگر مقامات ایرانی در سطوح مختلف عالی رتبه و میانی به دمشق و همچنین چند سفر همتایان سوری آنها به تهران، برخی کارشناسان معتقدند آنگونه که شایسته است، ایرانی‌ها نتوانسته‌اند بازار تا حدودی جذاب و آماده سوریه را در اختیار بگیرند.از سال ۸۸ تا ۹۸، بیشترین میزان تجارت ایران و سوریه در سال ۸۹ با ۵۱۶ میلیون دلار رقم خورد؛ این در حالی است که در سال ۹۷ و علی رغم افزایش تلاش‌های دو کشور برای بهره مندی از ظرفیت‌های یکدیگر، کمترین حجم تجارت ایران و سوریه انجام شد و به رقم ۹۹ میلیون دلار رسید هرچند که این میزان تجارت خارجی در سال ۹۸ رشد نسبتاً مناسب‌تری داشت و به رقم ۱۶۲ میلیون دلار رسید.مجموع صادرات ایران به سوریه در یک دهه (۸۸ تا ۹۸) حدود ۲.۵ میلیارد دلار بود؛ اما ترکیه‌ای ها تنها در سال ۲۰۱۸ توانستند یک میلیارد و ۳۵۰ میلیون دلار به سوریه انواع کالا صادر کنند.بر اساس آخرین آمار اعلام‌شده از سوی بخش عربی و آفریقایی سازمان توسعه تجارت در ۷ ماهه نخست امسال صادرات ایران به سوریه تنها ۷۳ میلیون دلار و واردات از سوریه نیز ۱۰ میلیون دلار بوده است.
این در حالی است که حتی برخی از کشورهایی که از ابتدای بحران تاکنون با دولت و ملت سوریه وارد جنگ شده‌اند، صادرات بسیار گسترده‌تری به بازارهای این کشور دارند.
به‌عنوان نمونه ترکیه که نه تنها در زمان بحران سوریه، ازجبهه النصره حمایت می‌کرد، بلکه در حال حاضر نیز در ادلب سوریه مستقر بوده و بخشی از خاک این کشور را در اشغال دارد، در سال ۲۰۱۹ از مجموع واردات ۶ میلیارد دلاری سوریه، سهمی بالغ بر ۱.۷ میلیارد دلار را به خود اختصاص است.عجیب‌تر اینکه مجموع صادرات ۷ ماهه ایران به سوریه، ۷۳ میلیون دلار بود اما صادرات تنها ماه سپتامبر (شهریور امسال) ترکیه به سوریه، بیش از ۱۰۰ میلیون دلار بوده است! در سال ۲۰۱۸ سه کشور امارات، چین و ترکیه صادراتی به ترتیب بین ۱.۱ تا ۱.۳ میلیارد دلار به سوریه داشته‌اند.برخی کارشناسان عدم تحقق وعده ساخت خط آهن شلمچه-بصره-لاذقیه را به عنوان یکی از اصلی ترین مشکلات صادرکنندگان ایرانی به سوریه می‌دانند که سبب شده تا ترکیه به واسطه داشتن مرزهای مشترک با سوریه، بخش مهمی از بازار این کشور را در اختیار بگیرد، اما برخی کارشناسان نیز می‌گویند سوری‌ها پیشنهاد مدیریت و بهره برداری از بندر لاذقیه بزرگترین بندر این کشور در مدیترانه را به ایرانی‌ها ارائه داده بودند اما با استقبال دستگاه‌های ذی ربط مواجه نشده است. موضوعی که می‌توانست سهم بزرگی در کسب بازارهای سوریه برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی داشته باشد.
عباس گلرو رئیس کمیته روابط خارجی مجلس هم اظهار داشت: در طی ۴۰ سال روابط سیاسی که با سوریه داشتیم، طبیعتاً سعی شده که روابط اقتصادی هم شکل بگیرد و گسترش پیدا کند؛ ما قبل از بحران سوریه، پروژه‌های مهمی در این کشور اجرا کردیم که مهمترین آن، احداث کارخانجات خودروسازی، شیشه سازی و تأسیس نیروگاه‌های برق در این کشور بود؛ هر چند که روابط اقتصادی ما، همتراز با روابط سیاسی نبود اما همکاری اقتصادی رو به رشد بود.وی افزود: در خلال بحران سوریه، جمهوری اسلامی ایران به عنوان متحد اول سوریه در کنار مردم این کشور برای مقابله با تروریست‌ها و متجاوزان قرار گرفت؛ در خلال بحران، پروژه‌های اقتصادی مهمی با سوریه برای بازسازی این کشور تعریف شد و در دیدارهایی که با بشار اسد رئیس جمهور سوریه انجام شد، وی تأکید داشت که باید روابط اقتصادی دو کشور ارتقا یابد؛ ما هم معتقد بودیم، با توجه به ظرفیت‌های اقتصادی ایران و سوریه، سطح فعلی مناسبات اقتصادی، کافی نیست و باید افزایش یابد.
نایب رئیس گروه دوستی پارلمانی ایران و سوریه ادامه داد: در پی این جلسات، کمیته ۳ نفره ای برای ارتقای مناسبات اقتصادی ایران و سوریه شکل گرفت که بنده هم به نمایندگی از وزارت امور خارجه، در آن کمیته عضویت داشتم و جلسات متعددی با همتایان سوری برای ارتقای سطح روابط اقتصادی دو کشور برگزار کردیم؛ کار کارشناسی دقیقی برای تقویت روابط اقتصادی انجام شد که نتیجه آن، تعریف و طراحی پروژه‌های مختلف توسعه‌ای و زیرساختی در سوریه بود.
