قلم از همدان؛ شکیبا کولیوند: ملایر یکی از شهرستان‌های تاریخی استان همدان است؛ ازجمله مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری و باستانی شهرستان ملایر، می‌توان به یخدان میرفتاح، آتشکده و قلعه باستانی نوشیجان، مسجد عاشورا، شهر زیرزمینی سامن، خانه لطفعلی‌خان، مقبره باباحسین، بازار ملایر، برج سامن، خانه قدیمی منصوری، قلعه سلیمان خان پور، دژ گوراب، تپه سیاه‌چقا، باغ تاریخی سیفیه، زیستگاه حیات وحش لشکردر، تالاب فصلی آق‌گل، کاروانسرای میرفتاح و کاروانسرای شیخ‌الملوکی اشاره کرد.
دراین‌بین اوایل تابستان ۱۳۹۵ بود که مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان بیان کرد: ارگ تاریخی نوشیجان به دلایل منحصربه‌فرد تاریخی و باستانی به‌عنوان یکی از آثار معرفی‌شده به فهرست جهانی یونسکو خواهد بود.
شهریورماه سال گذشته بود که علی مالمیر، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان با اشاره به وجود سایت‌های متعدد تاریخی و طبیعی در استان همدان، گفت: هگمتانه، غار علیصدر و معابد کشف‌شده از دوران مادها و نوشیجان از اولویتهای اصلی ثبت جهانی گردشگری در همدان هستند.
از سویی در سند راهبردی و عملیاتی سه‌ساله استان همدان وجود جاذبه‌های گردشگری و تاریخی نظیر ارگ تاریخی نوشیجان با قابلیت ثبت در فهرست آثار جهانی جزء عمده‌ترین مزیت‌ها و توانمندی‌های شهرستان ملایر ذکر شده است و در فهرست اقدامات اولویت‌دار و محرک توسعه شهرستان ملایر، تکمیل زیرساخت‌های میراث فرهنگی و گردشگری به‌منظور توسعه این صنعت در شهرستان ملایر و جذب توریست‌ها عنوان شده که در مطرح کردن این موضوع بازهم توسعه زیرساخت تپه نوشیجان و لزوم ثبت جهانی تپه نوشیجان ذکر شده؛ اما به‌راستی حال چه برنامه‌ریزی‌ای برای این توسعه و البته ورود ارگ تاریخی نوشیجان به فهرست جهانی درپیش گرفته شده است؟
شهریورماه سال گذشته بود که خاکسار، معاون گردشگری میراث فرهنگی استان همدان با بیان اینکه معبد نوشیجان به‌عنوان تنها معبد سالم باقی‌مانده از دوره مادها برای ثبت جهانی پرونده دارد، گفت: البته معابد دوره ماد را به‌صورت زنجیره‌ای می‌توانیم ثبت کنیم، اما معبد نوشیجان به‌تنهایی هم ظرفیت ثبت جهانی دارد.
در امتداد این موضوع می‌بینیم که معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان مطرح کرده است: نوشیجان مربوط به عصر آهن است که توسط سازنده‌هایش پُر شده بود و تپه حاجی‌خان و چند مورد دیگر نیز به همین منوال هستند؛ اما نیاز است تا عرصه و حریم و ضوابط آن‌ها مشخص شود تا شاهد دخل و تصرفی در آن‌ها نباشیم.
سیده‌مریم مختاری‌موسوی ادامه داد: در این صورت است که می‌توان این میراث فرهنگی را در زمینه ثبت زنجیره‌ای وارد کار کرد، اما تاکنون پروژه‌ای برای عرصه و حریم تپه حاجی‌خان انجام نشده است.
اما به‌راستی تاکنون چه قدم‌ها و برنامه‌هایی برای ثبت جهانی نوشیجان و ورود به عرصه ثبت جهانی معابد دوران ماد همدان برداشته شده است؟ راه‌های تسهیل این روند ثبت جهانی چیست و نوشیجان این‌روزها چه وضعیتی پیدا کرده است؟
در این راستا گفت‌وگویی با رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان ملایر ترتیب داده شد که در ادامه آن را می‌خوانید:
ابراهیم جلیلی در گفت‌وگو با خبرنگار ما ضمن بیان اینکه از سنوات قبل بحث ثبت جهانی نوشیجان مطرح بوده است، عنوان کرد: در این راستا در سال ۱۳۹۶ اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان قراردادی با معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه بوعلی‌سینا منعقد کرد.
وی با بیان اینکه در راستای این امر گزارشی در جهت ارسال به یونسکو تهیه شد، خاطرنشان کرد: در سال ۱۳۹۷ این گزارش ارسال شد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان ملایر ادامه داد: در راستای این گزارش که برای وزارتخانه و دفتر حفظ و احیای بناها، محوطه‌ها و بافت‌های تاریخی وزارتخانه ارسال شده بود، معاونت میراث فرهنگی وزارت به همراه مسئول مربوطه از آثار تاریخی نوشیجان بازدید کردند.
جلیلی با بیان آنکه در راستای این بازدید نظری درخصوص ثبت جهانی نوشیجان مطرح شد، تشریح کرد: در این بازدید مطرح شد که مانند شورای راهبردی و کمیته‌هایی که برای پرونده‌های مجموعه باغ‌های ایرانی یا قنات‌های کشور درنظر گرفته می‌شود، برای نیایشگاه‌های مادی نیز ترتیب داده شود.
این مقام مسئول با اشاره به آنکه در خلال این روند مطرح شد که با روش مذکور شانس بیشتری برای ثبت جهانی نوشیجان به‌وجود می‌آید، خاطرنشان کرد: ارگ نوشیجان به‌عنوان نخستین نیایشگاه دوران ماد در این مجموعه مدنظر قرار گرفته شد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان ملایر ادامه داد: با این روند قرار شد شاهد ثبت زنجیره‌ای آثاری مشابه نوشیجان شویم.
جلیلی ضمن مطرح کردن این موضوع، از آثاری مربوط به قوم ماد در همدان یاد کرد و گفت: ازجمله این آثار علاوه‌بر نوشیجان می‌توان به آثاری در فامنین، ملایر و بخشی از قهاوند نام برد که درصورت مطرح کردن این آثار در فهرست ثبت زنجیره‌ای، ثبت جهانی این آثار شانس بیشتری خواهند داشت.
این مقام مسئول در پاسخ به آنکه چه اقداماتی موجب تسهیل روند ثبت زنجیره‌ای این آثار خواهد شد؟ گفت: بایستی اعتباراتی برای کاوش و مطالعات مربوطه درنظر گرفته شود تا بتوان پرونده را تهیه کرد.
جلیلی با اشاره به اینکه در روز شنبه هفته گذشته طی گفت‌وگویی با مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان بر اولویت ثبت نوشیجان تأکید شد، خاطرنشان کرد: در این راستا اولویت ثبت جهانی نوشیجان برنامه‌ای مهم است و با این روند نه‌تنها تمرکز گردشگری از شهر همدان برداشته شده و به شهرهای دیگر استان هم توجه می‌شود، بلکه ماندگاری سفر در استان همدان نیز افزایش خواهد یافت.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ملایر در این راستا از ظرفیت‌های گردشگری این شهرستان چون شهر جهانی مبل و منبت و غیره یاد کرد و افزود: واحد باستان‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی در سطح استان همدان با بررسی همه آثاری که قابلیت ثبت زنجیره‌ای دارند، می‌تواند اعتبارات مورد نیاز برای این طرح را عنوان کند.
جلیلی با بیان اینکه در سال جاری اعتبارمان در بحث کاوش بسیار کم بوده، در پاسخ به اینکه وضعیت شهرک صنعتی شوشاب در جوار نوشیجان چگونه است؟ گفت: در زمانی که نقشه عرصه و حریم نوشیجان مشخص شده است، یعنی در سال ۱۳۹۵، مشخص شد که بخشی از شهرک صنعتی شوشاب در عرصه حریم نوشیجان قرار دارد.
وی در این زمینه ادامه داد: بدین‌ترتیب پیشنهاد شد که به‌منظور عدم لطمه به دید و منظر آثار تاریخی نوشیجان حصار سبزی برای این شهرک ایجاد شود، اما تاکنون شرکت شهرک‌های صنعتی همدان در این خصوص اقدامی انجام نداده است.
این مقام مسئول با تصریح بر اینکه از زمانی که عرصه و حریم آثار تاریخی نوشیجان مشخص شده است، هیچ ساخت‌وسازی در این محدوده صورت نگرفته است، اظهار کرد: مشکل دیگری در این راستا وجود دارد و آن اینکه خاک منطقه شوره‌زار است و تنها درختان خاصی در آن می‌روید؛ بدین‌ترتیب می‌توان درختان سنجد، اقاقیا، پسته و غیره را به‌عنوان حصار گیاهی و سبز این شهرک درنظر گرفت، اما زمان عمل‌آوری و برداشت این درختان نیز طولانی است.
جلیلی با بیان اینکه محدوده نوشیجان حدود سال ۱۳۴۶ کاوش شده است، مطرح کرد: در آن سال‌ها متأسفانه عرصه این اثر تاریخی انجام نشده و به سبب این عدم مشخص شدن عرصه و حریم، شهرک صنعتی شوشاب در این محدوده ایجاد شده است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان ملایر در بخش پایانی این گفت‌وگو با تأکید بر آنکه از زمانی که عرصه و حریم نوشیجان تعیین شده ضوابط آن رعایت و کنترل‌ها صورت گرفته است، اضافه کرد: در زمان‌هایی که اقداماتی برای این شهرک نیاز است، با ما برای آن اقدامات هماهنگی‌ها صورت می‌گیرد.
قدیمی‌ترین نیایشگاه دوران ماد این‌روزها چشم‌انتظار ثبت زنجیره‌ای معابد و ورود به عرصه جهانی شدن است، موضوعی که می‌تواند با خود نام همدان را در فهرست آثار جهانی مطرح و زمینه‌های گردشگری را علاوه‌بر ملایر، برای استان همدان به ارمغان آورد.
اما به‌راستی بدنه گردشگری که این‌روزها با وضعیت شیوع ویروس کرونا ماه‌ها است ضربه دیده، نیازمند یک احیا بوده و شاید قدم گذاشتن در مسیر ثبت جهانی و ورود به عرصه ساماندهی زیرساخت‌های گردشگری بتواند ارمغان روزهای خوب برای گردشگری استان همدان باشد. استان همدان پایتخت تاریخ و تمدن ایران‌زمین است و پس از نزدیک به ۱۱ ماه خاموشی، چراغ گردشگری آن باید زمینه را برای احیای گردشگری مهیا کند و شاید برنامه‌ریزی‌ها و قدم گذاشتن در مسیر ثبت زنجیره‌ای معابد این استان بتواند جبران بخشی از خسارت‌های گردشگری برای فعالین این عرصه شده و موجب ماندگاری نام همدان به بلندای تاریخ شود.
قلم از همدان گزارش می دهد؛
نوشیجان چشم‌انتظار ثبت زنجیره‌ای معابد
همدان- قدیمی‌ترین نیایشگاه دوران ماد این‌روزها چشم‌انتظار ثبت زنجیره‌ای معابد و ورود به عرصه جهانی شدن است، موضوعی که می‌تواند با خود نام همدان را در فهرست آثار جهانی مطرح کند و زمینه‌های گردشگری را علاوه‌بر ملایر، برای استان همدان به ارمغان آورد.
