گروه سیاسی: اخیرا، محمد جواد ظریف در نشریه آمریکایی «فارین افرز» مقاله‌ای درباره مذاکرات بین ایران و آمریکا نوشته است. عنوان اصلی مقاله این است: «راه صلح از نظر ایران چه شکلی است؟». ظریف در این مقاله نوشته: «پزشکیان آماده است که از پارادایم‌های کهنه دست بردارد و به دنبال همکاری با کشورهای همسایه و تقویت روابط ایران با متحدانش است، اما او خواستار تعاملی سازنده با غرب نیز هست. دولت پزشکیان برای مدیریت تنش با آمریکای ترامپ آماده است و رئیس‌جمهور ایران امیدوار است که مذاکراتی درباره توافق هسته‌ای و به شکل بالقوه درباره مسایل دیگر انجام شود. فرارو، با توجه به این که اخیرا مجید تخت روانچی در ژنو با طرف غربی مذاکره کرده است، انتظار‌ها برای مشخص شدن نتیجه مذاکرات افزایش یافته است. ابراهیم رضایی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی اخیرا در این باره گفته است: «تخت‌روانچی هدف از این گفت‌و‌گو‌ها را صیانت از دستاورد‌های انقلاب اسلامی اعلام کرد و تاکید داشت که ما مذاکره نکردیم، صرفا گفت‌و‌گو و تبادل نظر کردیم؛ در ژنو مذاکره نکردیم، چون متنی نداشتیم و متنی نبود که بخواهیم بر سر آن در واقع مذاکره‌ای انجام دهیم. بعد از خروج ترامپ از برجام، اروپایی‌ها به تعهدات خودشان عمل نکردند و ما تلاش داشتیم که اول چارچوب کار را در گفت‌و‌گو‌ها مشخص کنیم و با مذاکره خیلی فاصله داریم.»
با توجه به این شرایط پرسش‌هایی درباره آینده مذاکرات و میزان آمادگی ایران و طرف غربی به ویژه ایالات متحده مطرح است. جلال ساداتیان، دیپلمات پیشین ایران در انگلستان و کارشناس ارشد سیاست خارجی در گفت‌و‌گو با فرارو به بررسی و تحلیل این موضوعات پرداخته است:
جلال ساداتیان به فرارو گفت: «طبیعتا آغاز مذاکرات بدون اطلاع و اجازه رهبری میسر نبوده و نیست. دولت آقای پزشکیان هم از ابتدا اعلام کرد به دنبال توازن در حوزه سیاست خارجی است و اکنون نیز به این نتیجه رسیده است که بدون دستیابی به توافق و لغو تحریم‌های بین المللی، نمی‌توان جایگاه مناسبی در مناسبات بین المللی داشت و چه بسا جایگاه ایران بدتر شود و حتی مشکلات منطقه‌ای نیز افزون خواهد شد؛ بنابراین آقای پزشکیان در شرایطی قرار دارد که باید و حتما به سراغ مذاکرات می‌رفت. ایران در توسعه روابط باید چند نکته را مدنظر داشته باشد، از جمله؛ ایجاد ارتباط با کشور‌هایی که هم در روابط بین الملل، هم در عرصه اقتصادی، از شرایط ایده آلی برخوردارند. درواقع ما برای دستیابی به تغییر در وضعیت کشور نه فقط با چین و روسیه، بلکه با غرب نیز، به روابطی گسترده نیاز داریم. حقیقت این است که حتی اگر بخواهیم با کره و ژاپن نیز روابط اقتصادی داشته باشیم، باز هم چوب امریکا بالای سر این کشور‌ها است و نمی‌گذارد این روابط شکل بگیرد یا به درستی پیش برود؛ بنابراین ما نه فقط برای ایجاد ارتباط با غرب، بلکه حتی برای تقوقیت روابط با شرق نیز به توسعه روابط با اتحادیه اروپا و توافق با امریکا نیاز داریم.»
وی افزود: «سفر آقای تخت روانچی به ژنو گرچه خوب بود، اما به اعتقاد من شبیه به یک «مذاکره برای مذاکره» بود. در واقع گویی تیم ایران رفته بود تا مقدمات شروع یک مذاکره را شکل دهد، هر چند که به نظر می‌رسد چندان جدی وارد بخش محتوا نشده‌اند. با همه این‌ها ما همچنان مشکلاتمان با آژانس را حل نکرده‌ایم و با وجود این که آقای گروسی پس از سفر آخر خود به ایران، ظاهرا گزارش منفی جدیدی علیه ایران نداده است، اما باز هم شورای حکام، بر اساس اظهارات تروئیکای اروپا علیه ایران تصمیم گیری کرد. از این رو مذاکرات ایران جنبه‌های تخصصی متعددی دارد که هر یک به تنهایی، مشمول پیچیدگی‌هایی است و تیمی که مذاکره کننده است، از مصالح نظام و نظر رهبری تا ایرادات طرف غربی و درخواست‌های آنان را باید مدنظر قرار دهد. در این میان برخی مسائل مثل خواست‌های طرف غربی و خواست و مصالح ملی کشور، تضاد‌هایی دارد یا همخوان نیست. برای مثال در بحث میزان اورانیوم غنی سازی شده یا بحث سانتریفیوژ‌ها سطح تنش‌ها کم نیست. با همه این‌ها ایران هیچوقت به تنش‌ها دامن نزده و همواره از یک سطح استاندارد برای تبعیت از درخواست‌های آژانس استفاده کرده است. عدم اجازه به حضور بازرسان یا خاموش کردن دوربین‌ها در برخی مقاطع نیز پاسخی به لجاجت‌هایی بوده که ابتدا از سوی تروئیکا آغاز شده است.»
دیپلمات پیشین ایران در انگلستان در ادامه گفت: «واقعیت این است که برجام دیگر تمام شده است، حتی اگر قرار باشد استخوان بندی و ظاهر برجام حفظ شود، اما محتوا و بطن آن کاملا فاسد شده و از بین رفته است. غروب برجام هم نزدیک است؛ بنابراین دور جدید مذاکرات به معنای واقعی جدید است. ضمن این که برخی جزئیات جدید نیز به مذاکرات افزوده شده که قبلا وجود نداشت. با توجه به شرایط منطقه‌ای، بحث برد موشکی ایران و بحث مسائل منطقه‌ای نیز، قطعا در دستور کار طرفین قرار دارد؛ بنابراین کار تیم مذاکره کننده بسیار سخت است. افزون بر این ها، سخنانی که آقای ظریف مطرح کرده‌اند نشان دهنده آمادگی ایران در برقراری ارتباط به شکل شفاف است. ما با صداقت کامل و با شفافیت کامل به برجام متعهد بودیم، در حالی که اروپایی‌ها مطلقا اینطور نبودند. در طول سال‌های پس از لغو برجام مشکلات و مصائبی بین ما و غرب رخ داد که نوعی از بی اعتمادی دامنه دار را بین ما شکل داده است. آقای ظریف هم به خوبی از این مسائل آگاه است. آقای ظریف از مشکلات ماجرای پهپاد و اوکراین و مشکلات ما با آلمان هم آگاه است.»وی افزود: «اما چرا آقای ظریف به واشنگتن اشاره کرده است؟ چون از دو طرف معادله، اکنون ایران در شرایط آمادگی مذاکره قرار دارد و این موضوع را بار‌ها نیز اعلام کرده است. طرف دیگر، یعنی آمریکایی‌ها منتظر ورود ترامپ به کاخ سفید هستند. اکنون شرایط به نحوی پیش رفته که حتی چین و روسیه هم نمی‌توانند اقدامی انجام دهند و همه چیز به طرف غربی مرتبط است. در حال حاضر ما همزمان زیر فشار آمریکا هستیم و هم به لحاظ منطقه‌ای و اقتصادی تحت فشار قرار داریم. اخیرا رئیس مجلس، آقای قالیباف به مشکلاتی از حمله فروش نفت و مشکل صندوق‌های بازنشستگی اشاره کرده است، اتفاقا همین موضوعات نشان می‌دهد ما چه میزان مشکلات حل نشده اقتصادی داریم که باید حل شود. این هم بماند که اخیرا در مجلس بر حضور آقای ظریف در تیم دولت نقد وارد می‌شود.»
با توجه به این شرایط پرسش‌هایی درباره آینده مذاکرات و میزان آمادگی ایران و طرف غربی به ویژه ایالات متحده مطرح است. جلال ساداتیان، دیپلمات پیشین ایران در انگلستان و کارشناس ارشد سیاست خارجی در گفت‌و‌گو با فرارو به بررسی و تحلیل این موضوعات پرداخته است:
جلال ساداتیان به فرارو گفت: «طبیعتا آغاز مذاکرات بدون اطلاع و اجازه رهبری میسر نبوده و نیست. دولت آقای پزشکیان هم از ابتدا اعلام کرد به دنبال توازن در حوزه سیاست خارجی است و اکنون نیز به این نتیجه رسیده است که بدون دستیابی به توافق و لغو تحریم‌های بین المللی، نمی‌توان جایگاه مناسبی در مناسبات بین المللی داشت و چه بسا جایگاه ایران بدتر شود و حتی مشکلات منطقه‌ای نیز افزون خواهد شد؛ بنابراین آقای پزشکیان در شرایطی قرار دارد که باید و حتما به سراغ مذاکرات می‌رفت. ایران در توسعه روابط باید چند نکته را مدنظر داشته باشد، از جمله؛ ایجاد ارتباط با کشور‌هایی که هم در روابط بین الملل، هم در عرصه اقتصادی، از شرایط ایده آلی برخوردارند. درواقع ما برای دستیابی به تغییر در وضعیت کشور نه فقط با چین و روسیه، بلکه با غرب نیز، به روابطی گسترده نیاز داریم. حقیقت این است که حتی اگر بخواهیم با کره و ژاپن نیز روابط اقتصادی داشته باشیم، باز هم چوب امریکا بالای سر این کشور‌ها است و نمی‌گذارد این روابط شکل بگیرد یا به درستی پیش برود؛ بنابراین ما نه فقط برای ایجاد ارتباط با غرب، بلکه حتی برای تقوقیت روابط با شرق نیز به توسعه روابط با اتحادیه اروپا و توافق با امریکا نیاز داریم.»
وی افزود: «سفر آقای تخت روانچی به ژنو گرچه خوب بود، اما به اعتقاد من شبیه به یک «مذاکره برای مذاکره» بود. در واقع گویی تیم ایران رفته بود تا مقدمات شروع یک مذاکره را شکل دهد، هر چند که به نظر می‌رسد چندان جدی وارد بخش محتوا نشده‌اند. با همه این‌ها ما همچنان مشکلاتمان با آژانس را حل نکرده‌ایم و با وجود این که آقای گروسی پس از سفر آخر خود به ایران، ظاهرا گزارش منفی جدیدی علیه ایران نداده است، اما باز هم شورای حکام، بر اساس اظهارات تروئیکای اروپا علیه ایران تصمیم گیری کرد. از این رو مذاکرات ایران جنبه‌های تخصصی متعددی دارد که هر یک به تنهایی، مشمول پیچیدگی‌هایی است و تیمی که مذاکره کننده است، از مصالح نظام و نظر رهبری تا ایرادات طرف غربی و درخواست‌های آنان را باید مدنظر قرار دهد. در این میان برخی مسائل مثل خواست‌های طرف غربی و خواست و مصالح ملی کشور، تضاد‌هایی دارد یا همخوان نیست. برای مثال در بحث میزان اورانیوم غنی سازی شده یا بحث سانتریفیوژ‌ها سطح تنش‌ها کم نیست. با همه این‌ها ایران هیچوقت به تنش‌ها دامن نزده و همواره از یک سطح استاندارد برای تبعیت از درخواست‌های آژانس استفاده کرده است. عدم اجازه به حضور بازرسان یا خاموش کردن دوربین‌ها در برخی مقاطع نیز پاسخی به لجاجت‌هایی بوده که ابتدا از سوی تروئیکا آغاز شده است.»
دیپلمات پیشین ایران در انگلستان در ادامه گفت: «واقعیت این است که برجام دیگر تمام شده است، حتی اگر قرار باشد استخوان بندی و ظاهر برجام حفظ شود، اما محتوا و بطن آن کاملا فاسد شده و از بین رفته است. غروب برجام هم نزدیک است؛ بنابراین دور جدید مذاکرات به معنای واقعی جدید است. ضمن این که برخی جزئیات جدید نیز به مذاکرات افزوده شده که قبلا وجود نداشت. با توجه به شرایط منطقه‌ای، بحث برد موشکی ایران و بحث مسائل منطقه‌ای نیز، قطعا در دستور کار طرفین قرار دارد؛ بنابراین کار تیم مذاکره کننده بسیار سخت است. افزون بر این ها، سخنانی که آقای ظریف مطرح کرده‌اند نشان دهنده آمادگی ایران در برقراری ارتباط به شکل شفاف است. ما با صداقت کامل و با شفافیت کامل به برجام متعهد بودیم، در حالی که اروپایی‌ها مطلقا اینطور نبودند. در طول سال‌های پس از لغو برجام مشکلات و مصائبی بین ما و غرب رخ داد که نوعی از بی اعتمادی دامنه دار را بین ما شکل داده است. آقای ظریف هم به خوبی از این مسائل آگاه است. آقای ظریف از مشکلات ماجرای پهپاد و اوکراین و مشکلات ما با آلمان هم آگاه است.»وی افزود: «اما چرا آقای ظریف به واشنگتن اشاره کرده است؟ چون از دو طرف معادله، اکنون ایران در شرایط آمادگی مذاکره قرار دارد و این موضوع را بار‌ها نیز اعلام کرده است. طرف دیگر، یعنی آمریکایی‌ها منتظر ورود ترامپ به کاخ سفید هستند. اکنون شرایط به نحوی پیش رفته که حتی چین و روسیه هم نمی‌توانند اقدامی انجام دهند و همه چیز به طرف غربی مرتبط است. در حال حاضر ما همزمان زیر فشار آمریکا هستیم و هم به لحاظ منطقه‌ای و اقتصادی تحت فشار قرار داریم. اخیرا رئیس مجلس، آقای قالیباف به مشکلاتی از حمله فروش نفت و مشکل صندوق‌های بازنشستگی اشاره کرده است، اتفاقا همین موضوعات نشان می‌دهد ما چه میزان مشکلات حل نشده اقتصادی داریم که باید حل شود. این هم بماند که اخیرا در مجلس بر حضور آقای ظریف در تیم دولت نقد وارد می‌شود.»
