فرماندهی جنگ، خدمت یا خیانت؟
«همایش فرماندهی جنگ، خدمت یا خیانت؟» عصر هفتم مهرماه و در پایان هفته دفاع مقدس در قالب سه میزگرد با حضور کارشناسان و برخی فرماندهان و راویان جنگ تحمیلی برگزار شد.
در این همایش که با همکاری انجمن اندیشه و قلم و خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد، ابتدا دکتر حسین علایی و دکتر حسین الله کرم در میزگردی با عنوان «استراتژی نظامی ایران برای پیروزی در جنگ و فتح بغداد» با مدیریت «یدالله ایزدی» پژوهشگر و راوی دفاع مقدس به بحث و گفت و گو پرداختند. در ادامه، میزگرد «خاتمه جنگ، خدمت یا خیانت؟» با حضور «کامران غضنفری» و «جعفر شیرعلی نیا» با مدیریت «محمد رحمانی» برگزار شد و در پایان، حجت الاسلام «محمد پروازی» و مهندس «محسن هاشمی رفسنجانی» در میزگردی با مدیریت «مجید مختاری» پژوهشگر و راوی دفاع مقدس به نقد و بررسی فرماندهی آیت الله هاشمی رفسنجانی در دوران جنگ ۸ ساله پرداختند.
در این برنامه سردار حسین الله کرم و کامران غضنفری در مناظرات، از لزوم محاکمه هاشمی رفسنجانی به عنوان فرمانده جنگ برای پذیرش قطعنامه سخن گفتند و این اقدام را خیانت تلقی کردند، اما حسین علایی از فرماندهان دفاع مقدس و جعفر شیرعلی نیا از پژوهشگران این حوزه، پذیرش آتش بس را ضرورتی انکارناپذیر و موجب جلوگیری از تلفات سنگین عنوان کردند.
استراتژی ایران برای پیروزی در جنگ چه بود؟
پنل نخست با عنوان «استراتژی ایران برای پیروزی در جنگ» به تغییر راهبردهای جمهوری اسلامی در دفاع مقدس اختصاص داشت.
دراین پنل، یدالله ایزدی از راویان دفاع مقدس با طرح این پرسش که آیا ما در جنگ استراتژی داشتیم؟، تغییرات سیاست های ایران در جنگ را به بحث گذاشت و افزود: آیا اصولا ما به دنبال پیروزی کامل در جنگ و تصرف عراق بودیم و اگر بودیم، این هدف اصولا امکان داشت؟
دکتر علایی بعنوان سخنران نخست این پنل، سه هدف استراتژی اصلی امام در جنگ را این گونه بر شمرد: نخست معرفی مجاوز، دوم آزادسازی اراضی اشغال شده ایران و سوم تنبیه متجاوز و زمینه سازی برای قیام مردم عراق علیه صدام.
علایی تصریح کرد: امام هیچ گاه از تصرف عراق و فتح بغداد سخن نگفت و حتی با ورود به خاک عراق هم بارها مخالفت کرد. محسن رضایی بعنوان فرمانده کل سپاه قبل از فتح خرمشهر بارها از امام خواهش کرد اجازه عبور از مرز و ورود به خاک عراق را بدهند، اما امام نپذیرفت و سرانجام در جلسه با فرماندهان نظامی پس از آزادی خرمشهر، با اصرارها و دلایل مرحوم تیمسار ظهیرنژاد سکوت کردند و در جلسه دوم با دلایل و اصرارهای فرمانده سپاه، پذیرفتند از مرز عبور کنیم اما باز هم اجازه تصرف شهرهای عراق را ندادند.
الله کرم: هاشمی برای پذیرش قطعنامه باید محاکمه می شد
دکتر الله کرم، استراتژی ایران در جنگ را به سه مقطع تدافعی در دوره بنی صدر، تهاجمی از نیمه سال ۱۳۶۰ تا ابتدای سال ۱۳۶۷ و تدافعی از بهار ۱۳۶۷ تا آتش بس تقسیم کرد و افزود: ما در مقطع تهاجمی، امکان پیروزی در جنگ و فتح بغداد را داشتیم، اما آقای هاشمی و فرماندهان ارشد این کار را نکردند، چون به دنبال یک پیروزی بودند، آقای هاشمی ۲۵۰ گردان درست کرد چون می خواست بصره را بگیرد، اما اگر ۵۰۰ گردان درست می کرد، می توانستیم بغداد را بگیریم، آقای هاشمی برای پذیرش قطعنامه باید محاکمه می شد چون ما پس از پذیرش قطعنامه، ۲۵ هزار اسیر دادیم.
در این بخش یدالله ایزدی از روایان جنگ با اشاره به آمارهای الله کرم، گفت بیشترین اسیری که ما در جنگ دادیم، ۱۷ هزار اسیر، آن هم قبل از پذیرش قطعنامه است و پس از پذیرش قطعنامه بیشترین اسیری که دادیم، ۵۰۰ اسیر بود و این موضوع در آمارها و اسناد مرکز تحقیقات سپاه مستند است.
علایی: در دیپلماسی جنگ انفعال داشتیم
دکتر علایی در پاسخ به دکتر الله کرم گفت: اینها حرف های بدون پشتوانه است که می زنید؛ اگر آقای هاشمی جنگ را تمام نمی کرد، ما دوباره خرمشهر را از دست می دادیم، چه کسی جلوی فرماندهان سپاه را برای فتح بغداد گرفته بود؟ وقتی محسن رضایی به امام نامه می نویسد که ما ۱۵۰۰ گردان لازم داریم، اصلا ما ۱۵۰۰ فرمانده گردان داشتیم؟ تازه تضمینی نمی دهد که با ۱۵۰۰ گردان هم پیروز شود، ما برای پایان جنگ نیاز به استراتژی داشتیم و استراتژی آقای هاشمی یک پیروزی ممکن بود؛ اما نیروهای نظامی نتوانستند این پیروزی را در عملیاتهای بدر و رمضان و خیبر به دست بیاورند؛ مهمترین پیروزی ما والفجر هشت بود که موجب تدوین قطعنامه ۵۹۸ شد، اما ما در دیپلماسی انفعال داشتیم و به جای این که خودمان در نگارش قطعنامه نقش ایفا کنیم، دیگران آن را نوشتند و آقای ولایتی باید در این زمینه پاسخگو باشد، اگر ما در دیپلماسی ابتکار و قدرت داشتیم، جنگ می توانست یکی دو سال زودتر و با دستاوردهای بهتری به پایان برسد؛ اما ما کاری نکردیم تا قدرتهای غربی خودشان قطعنامه ۵۹۸ را بنویسند.
الله کرم در پاسخ گفت: اشکال فرماندهی آقای هاشمی، این بود که می خواست با جنگ کلاسیک بجنگد؛ در حالی که ما نیاز به جنگ انقلابی و نامتقارن داشتیم و اگر انقلابی می جنگیدیم، پیروز می شدیم.
علایی در پاسخ گفت: سپاه مدعی جنگ انقلابی بود و این عملیاتها هم به وسیله سپاه انجام شد، ما که در سال ۶۵، چهل هزار شهید دادیم، غیرانقلابی جنگیدیم؟ چرا برای مسائل سیاسی و دشمنی که با آقای هاشمی دارید، تاریخ را تحریف می کنید؟ حالا که چند سال است آقای هاشمی فوت کرده است؛ مهمترین دستاورد ما در جنگ، تثبیت قرارداد الجزایر بود که آن هم آقای هاشمی بدون گلوله و از طریق دیپلماسی توانست در دوران ریاست جمهوری خودش به دست بیاورد، ۳۰ سال از آن موقع گذشته و بعد از آقای هاشمی هیچ کس نتوانسته کاری در این باره بکند، شما که مدعی هستید دولت عراق دوست و شریکتان است و عراق در اختیار شماست، بروید قرارداد الجزایر را اجرایی کنید، اروندرود را لایروبی کنید که بخش مهمی از مشکلات مردم خوزستان حل شود، غرامت را از عراق بگیرید، چه کسی جلویتان را گرفته است؟
پایان جنگ، خدمت یا خیانت؟
در پنل دوم مناظره ای بین کامران غضنفری، نویسنده کتاب راز قطعنامه و جعفر شیرعلی نیا از پژوهشگران دفاع مقدس برگزار شد.
محمد رحمانی مدیر این پنل از نویسنده «راز قطعنامه» درباره اظهارات منسوب به رهبری در نفی این کتاب پرسش کرد که غضنفری در پاسخ گفت: آقای محسن رضایی سال ۱۳۹۳ ادعا کرد در دیدار با رهبری درباره این کتاب سوال کرده و ایشان گفته اند در حاشیه کتاب نوشته اند این مطالب خلاف است و حقیقت ندارد، من بارها به آقای محسن رضایی نامه نوشتم و تقاضای مناظره و بیان مطالب خلاف را کردم اما ایشان جواب ندادند، اگر رهبری مخالف این کتاب بود، آیا موسسه کیهان و آقای شریعتمداری آن را ۱۷ بار و ۷۰ هزار نسخه چاپ می کردند و تذکر نمی گرفتند؟
وی اظهار کرد: درباره پذیرش قطعنامه، جلسه ای بین مسئولان و امام برگزار می شود و آقای هاشمی به امام نامه مسئولان نظامی و دولتی را می دهد و می گوید که باید قطعنامه را بپذیریم و امام در پاسخ می گوید اگر می خواهید قطعنامه را بپذیرید، من کنار می روم و خودتان بپذیرید، یعنی امام تا روز ۲۳ تیر۱۳۶۷ هم با پذیرش قطعنامه مخالف بودند.
شیرعلی نیا در نقد صحبت های نویسنده و ادعاهای کتاب راز قطعنامه گفت: اصولا این نوع ادعاها، پشتوانه علمی و پژوهشی ندارد وحتی با اصول اخلاقی سازگار نیست؛ مثلا ایشان به کتاب من رفرنس می دهد، در حالیک ه مطلبی که ادعا می کند در کتابم نیست.
شیرعلی نیا با اشاره به نمونه هایی از ادعاهای مطرح شده توسط غضنفری در مورد جاسوس بودن مسئولان مهم کشور نظیر بهزاد نبوی یا ملاقات حسن روحانی با مسئولان اسرائیلی گفت: ما این ادعاها را دنبال کردیم و دیدیم به منابع خارجی ارجاع شده است، منابع خارجی را با زحمت پیدا کردیم و دیدیم نه تنها منابع معتبری نیستند، بلکه درجه دو هم نیستند. یک جا، یک نشریه ای در پیوست خود مطلبی را بدون سند نوشته که از این مطالب در دنیای مطبوعات جهانی زیاد است و قابل استناد نیست، اما ایشان آن مطلب را به عنوان یک فکت و واقعیت نقل کرده که این روش علمی نیست.
وی ادامه داد: مثلا ایشان در مورد جاسوسی آقای بهزاد نبوی، مدعی شده در سال ۱۳۶۰ این موضوع لو رفته و مسئولان می دانستند، خوب چرا با ایشان برخورد نشده و هیچ وقت هم به این اتهام رسیدگی نشده؟، ایشان به خاطرات آقای هاشمی استناد می کند، در حالیکه اصلا در خاطرات آقای هاشمی چنین مطلبی نیست و تحریف کرده اند.
این پژوهشگر گفت: مساله دیگر این است که ما با این کار، ولایت فقیه را بی اعتبار می کنیم و افراد می پرسند: این چه امام و رهبری می شوند که دورشان پر از جاسوس و خائن است و براساس حرف های آن افراد خائن تصمیم می گیرند؟
مدیر پنل از کامران غضنفری سوال کرد: شما که چاپ کتابتان توسط موسسه کیهان را دلیل بر عدم مخالفت رهبری با محتوای کتاب می دانید، چطور حکم امام به آقای هاشمی به عنوان فرمانده جنگ یا امضای ریاست جمهوری آقای روحانی را دلیل جاسوس و خائن ندانستن این افراد توسط امام و رهبری نمی دانید؟
غضنفری در پاسخ گفت: من مدعی درستی همه مطالبم نیستم و ممکن است رهبری بخشی از آن را هم خلاف بدانند، اما معتقدم امام آقای هاشمی را مدیریت می کرد و نقطه ضعف های ایشان را پوشش می داد، امام به دنبال تصرف عراق بود و کسانی که جام زهر را به امام دادند، خائن هستند.
شیرعلی نیا در بخشی از این میزگرد گفت: ما همیشه تصمیمات را در زمان مناسب خود نمی گیریم و آنقدر تعلل می کنیم که هزینه و خسارت سنگینی بپردازیم و بعد واقعیت را قبول کنیم، در موضوع قطعنامه هم اگر آن را در همان تیر ماه سال ۱۳۶۶ و بعد از تصویب آن پذیرفته بودیم، بسیاری از خسارت ها وتلفات را نمی دادیم اما زمانی که در جبهه ها شکست خوردیم و دستاوردهایمان را از دست دادیم، مجبور شدیم واقعیت را بپذیریم، کسانی که شعار پیروزی در جنگ می دادند خودشان گفتند که با این نیروها و امکانات نمی توانیم پیروز شویم.
غضنفری در پاسخ گفت: نامه هایی که به امام نوشته شده، واقعیت نداشته، هم نیرو بوده، هم پول و امکانات و هم مردم آماده جنگ بودند، اما مسئولان نمی خواستند بجنگند و امام پس از استقبال مردم از جبهه ها در مرصاد گفته بودند اگر می دانستم مردم این طور در صحنه هستند، قطعنامه را نمی پذیرفتم.
شیرعلی نیا در پاسخ گفت: چطور شما این همه سند رسمی و مدرک را انکار می کنید و به یک حرف بدون سند استناد می کنید؟ نامه های مسئولان درباره قطعنامه و دو پاسخ عمومی و خصوصی امام به آنها موجود است و در آن همه حقایق ذکر شده است.
مختاری: تحریفات زیاد این روزها درباره جنگ
مجید مختاری، در این نشست با بیان اینکه وقتی به موضوعی تقدس دهیم، امکان نقد آن از بین می رود، گفت: با تحریفات زیاد این روزها درباره جنگ، اول باید اثبات کنیم آقای هاشمی فرمانده جنگ بوده و بعد تصمیماتش را به نقد بکشیم.
وی با اشاره به مقاطع مختلف فرماندهی جنگ گفت: در ابتدا بنی صدر فرماندهی کل قوا را بر عهده داشت که تا زمان عزل وی از ریاست جمهوری ادامه داشت. بعد از او امام به تیمسار فلاحی حکم جانشینی فرماندهی کل قوا می دهند که بسیار کوتاه بود و در سقوط هواپیما شهید می شود.
مختاری ادامه داد: از دوره آغاز استراتژی آزادسازی سرزمینی که همزمان با فرماندهی محسن رضایی در سپاه و صیاد شیرازی در ارتش است، تا زمان عملیات خیبر ما فرمانده عالی در جنگ نداریم و فرماندهان نظامی کار را پیش می برند. در حالی که در طول جنگ های بزرگ دنیا هیچ گاه فرماندهی بر عهده فرماندهان نظامی نبوده و نوعا یکی از مقامات عالی رتبه کشور فرماندهی جنگ را داشته است. این موضوع مثلا باعث شد در مقطع حمله اسراییل به جنوب لبنان فرماندهان نظامی لشکر ۲۷ حضرت رسول را به لبنان اعزام کنند، اما با مخالفت امام، بر می گردند.
این پژوهشگر دفاع مقدس گفت: بعد از فتح خرمشهر، ما پیروزی نظامی نداشتیم و دچار بن بست نظامی شدیم و قبل از عملیات خیبر، آقای هاشمی با حکم امام وارد صحنه شده و ابتدا به حل اختلاف ارتش و سپاه پرداخته و بعد فرماندهی جنگ را به عهده می گیرد و تلاش می کند جنگ را به تصمیم اساسی برساند.
وی با اشاره به ۴ شرط (مثل پایان تجاوز، آزادی اسرا ) برای پایان جنگ گفت: حتی بعد از موضوع لبنان شرط پنجمی میگذاریم که عراق اجازه انتقال نیروهای ما برای جنگ با اسرائیل را بدهد. ورود آقای هاشمی به فرماندهی برای به نتیجه رساندن هدفگذاری جنگ است و اشاره می کند که می خواهم با یک عملیات اساسی جنگ را پایان دهم. در حالی که بعد از فتح خرمشهر جنگ برای جنگ بود و با یک هدف روشن انجام نمی شد.
در جنگ با چهار دوره هاشمی روبرو هستیم
در ادامه حجت‌الاسلام پروازی با اشاره به تلاش برای حذف نقش مرحوم هاشمی از فرماندهی در تاریخ رسمی جنگ گفت: این رویکرد با اتهام خیانت یا کم رنگ کردن نقش هاشمی پیش می رود، اما موفق نمی شود، چون جبهه و جنگ اتفاقی مردمی بوده که ۲۰ میلیون نفر در آن مستقیم و غیرمستقیم در آن حضور داشته و آن را از نزدیک لمس کرده اند.
وی با بیان اینکه قبل از فتح خرمشهر هیچ گروهی به فکر صلح برای پایان جنگ نبود، افزود: اما بعد از آن در شورای عالی دفاع مورد بحث قرار گرفت و خروج دشمن، غرامت جنگی، رسیدگی به جنایات حزب بعث، بازگشت آوارگان عراقی، آزادی مردم عراق و.. مطرح شد. حتی مرحوم سید احمد خمینی در نامه ای به امام، به نگاه پایان جنگ بعد از فتح خرمشهر اشاره می کند. این در حالی بود که عراق بعد از فتح خرمشهر از برخی نقاط عقب نشینی و برای میانجیگری اعلام آمادگی می کند.
پروازی با تقسیم رویکرد هاشمی رفسنجانی به ۴ مقطع، گفت: هاشمی اول مستند به دریافت ها از نظر مسوولان کشور، جنگ همه جانبه برای تنبیه متجاوز را دنبال می کرد. از سال ۶۲ هاشمی دوم بحث پایان جنگ را با امام مطرح می کند و امام حکم فرماندهی به او می دهند. در این مقطع او دنبال یک پیروزی برای پایان دادن به جنگ است، اما در میدان و دیپلماسی تنهاست، هم عملیات بدر شکست می خورد و هم دیپلماسی ما منفعل است. بعداز موفقیت والفجر ۸، آمریکا به بهانه آزادی گروگان ها، به ایران نزدیک می شود و هاشمی در ماجرای مک فارلین از این استقبال می کند، اما لو دادن آن توسط سید مهدی هاشمی باعث عصبانیت آمریکا و رفتن به سمت عراق می شود.
به گفته پروازی، اثبات توانمندی ایران در عملیات کربلای ۵، باعث بحث سران آمریکا و شوروی برای پایان جنگ، بدون پیروزی طرفین می شود و سال ۶۶ هاشمی سوم برای پایان جنگ وارد می شود. وقتی وزیر خارجه می گوید قطعنامه مورد قبول ما نیست، هاشمی می گوید آن را نه رد کنید و نه قبول و مذاکره کنید، تا بعدا تصمیم بگیریم و با اینکه وزارت خارجه در زمان مذاکرات ۵۹۸، حضور در شورای امنیت را تحریم کرد، به سمت قبول قطعنامه ای می رود که مدافع زیادی در ایران نداشته است.
وی در پاسخ به این سوال که چرا امام همزمان با پیگیری مذاکرات از سوی مسوولان، می گفتند جنگ جز با سقوط صدام پایان نمی یابد؟ گفت: مردم نباید دلسرد می شدند و امام برای وحدت مردم و قوت جبهه این موارد را مطرح می کردند.
برخی به جای افتخار به پیروزی، صحبت از خیانت می کنند
در این نشست محسن هاشمی با اشاره به نقش شرایط در نظرات مسوولان جمهوری اسلامی در مقاطع مختلف گفت: مسئولان همواره به فکر کشور و مردم و جان هایی بودند که از دست می رود و هیچ یک از کسانی که در مدیریت جنگ ایران و عراق فعال بودند، به خیانت نمی اندیشیدند.
رئیس پیشین شورای شهر تهران با اشاره به مقاطع مختلف جنگ اظهار داشت: هر وقت می دیدند ایران کار جدی انجام می داد، قطعنامه هایی بدون درنظر گرفتن منافع ایران صادر می شد. اما بعد از فتح فاو قطعنامه ۵۸۸ و سپس ۵۹۸ مطرح شد که شرایط بهتری برای ایران داشت و غرامت و تنبیه متجاوز هم در آن می آید. این رویدادها بسیار کوتاه و البته معنی دار در خاطرات آقای هاشمی آمده است.
وی تاکید کرد: امام تنها از یک نقطه گزارش نمی گرفتند و از فرماندهان و مسئولان مختلف اطلاعات می‌گرفتند و تنها با صحبت آقای هاشمی تصمیم نمی گرفتند. مقام معظم رهبری هم که دقیق از موارد مطلع بودند، سال ۶۹ نشان فتح را به آقای هاشمی دادند. البته ایشان می خواستند نشان را زودتر بدهند که آقای هاشمی گفت صبر کنید آزادگان آزاد شوند. لذا ادعای خیانت مسئولان جنگ، با رویکرد رهبر انقلاب کاملا در تضاد است.
هاشمی گفت: با قبول قطعنامه صدام به پشت مرزها برگشت، اسرا آزاد شدند و غیر از تنبیه متجاوز که با رفتار بعدی خود صدام محقق شد، تنها موضوع غرامت مانده که الان مسکوت است. اما با این که ایران بدون دادن یک وجب خاکش به اکثر اهداف رسیده، برخی به جای افتخار به این پیروزی و توضیح آن برای جامعه، با شعارهای توخالی و ادعاهای تحریف شده صحبت از خیانت می کنند.
فرزند آیت الله هاشمی در پاسخ به این سوال که چه میزان از روزنوشت های پدرش در کتابهای خاطرات سانسور شده، گفت: تلاش شده این کتاب ها با حداقل حذف منتشر شود و بیش از ۹۹ درصد موارد آمده و مواردی که نیامده ناشی از مصالح امنیتی بوده که همچنان پابرجا است.
