محمد مشهدی نوش آبادی، اظهار کرد: مسجد امام علی(ع) نوشآباد یکی از یادگارهای مهم دوره سلجوقی در منطقه فرهنگی کاشان است که محراب آن از نوع محراب گچی و نفیس شبیه به محراب مسجدهای میان ده قمصر و کوچه میر نطنز است.
وی افزود: علی سجادی، نویسنده کتاب سیر تحول محراب در ایران، این محراب را با توجه به سبک هنری و مقایسه با انواع دیگر محرابها، متعلق به نیمه اول قرن ششم هجری می داند که بر این اساس میتوان گفت این محراب همزمان با منار مسجد جامع نوشآباد ساخته شده است.
این پژوهشگر تاریخ و تمدن، تصریح کرد: بخش زیادی از مسجد امام علی(ع) نوش آباد حدود نیم قرن پیش بر اثر بی توجهی و برای ایجاد درگاه ورودی به بخش جنوبی مسجد، تخریب شد و تنها قسمت های بالایی آن باقی مانده است که بخشی از طرحها و نقش های متنوع گل و بوته و اژدر و کتیبههای چندگانه آن دیده می شود.
این عضو هیت علمی دانشگاه کاشان گفت: بر بالای این محراب به خط دیوانی عبارت «لا اله الا الله» و «محمد رسول الله» گچبری شده است و دور تا دور محراب بخشی از سوره هود در میان نقوش گل و بوته به چشم می خورد.
مشهدی نوشآبادی افزود: مسجد امام علی، دارای دو شبستان زیرین و فوقانی همراه با ماذنه است. شبستان تحتانی جهت نماز در ایام سرد سال و ایوان و شبستان فوقانی جهت ایام تابستان بنا شده که امروز کمتر از آن استفاده میشود و ماذنه آجری با تزئینات آجر ساده و لعابدار بر بلندای آن خودنمایی میکند.
وی اظهار کرد: محراب مسجد که جانب جنوب و جلو مسجد قرار داشته به علت تغییرهای زیاد، اکنون در شمال و عقب مسجد قرار دارد. در واقع کوچه شمالی در قدیم جزو شبستان مسجد بوده و جزو موقوفات مسجد به حساب میآید.
این پژوهشگر تاریخ و تمدن، تصریح کرد: توسعه مسجد به جانب جنوب بوده و عمده شبستان تحتانی در عصر قاجار به جنوب مسجد افزوده شده که محراب سلجوقی در پشت آن قرار گرفته است و کتیبه سنگی از سال ۱۰۰۳ هجری که بر گرد آن صلوات کبیره نوشته شده بر ساخت محرابی از دوره صفوی دلالت میکند، اما اثری از آن محراب نیست.
وی با اشاره به کتاب راهنمای آثار تاریخی کاشان، تاکید کرد: علی شریف در این کتاب به منبر چوبی مسجد امام علی(ع) نوشآباد اشاره کرده که از سده هفتم هجری بوده، اما از این منبر هیچ اثری بر جای نمانده است.
نویسنده کتاب تصوف ایرانی و عزاداری عاشورا، گفت: در مقابل این مسجد، یک درخت گز وجود دارد که مردم بر آن دخیل میبندند و در کنار آن آش نذر میکردند که نشانهای از باور مردم به قداست عناصر طبیعی است. گفته میشود بذر این درخت را سیل آورده و گیاهان سیل آورده، نوعی موهبت الهی تلقی شده و ایجاد قداست میکند.
مشهدی نوش آبادی تصریح کرد: سازه فلزی با سقف شیروانی نامتجانسی نیز در سالهای اخیر بر حیات جنوبی مسجد افزوده شده است که آسیب زیادی بر منظر این اثر ۹۰۰ ساله وارد کرده است که باید فکری به حال آن بشود.