حسام الدین شیخی – روزنامه نگار: از #گاهنامه امروز آن هم به تاریخ ۱۷ شهریور به سال ۱۲۸۵؛ زمانی است که مظفرالدین‌شاه قاجار پس از تأیید مشروطه، عین‌الدوله را از رئیس‌الوزرایی برکنار کرد و بر نظامنامهٔ انتخابات (صنفی) هم مهر زد. «نظام‌نامه انتخابات مجلس شورای ملّی» یکی از اسنادی است که متعاقب امضای سند مشروطه توسط مظفّرالدّین شاه تدوین شد تا پروژه پارلمانتاریسم را در ایران تکمیل نماید. نهضت مشروطه ایران از مهم‌ترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران محسوب می‌شود و بدون شک تأثیر آن درحقوق، به ویژه حقوق عمومی، نمایان است چرا که در حکومت قاجاریه مردم هیچ حقی در تعیین سرنوشت خود و مملکت نداشته اند. در نهایت، فرآیند جنبش مشروطه چنین بود که نهاد سلطنت، خویشتن را در انحطاط دیده و با خواست مشارکت سیاسی مردم در قالب پارلمان موافقت نمود. از این روی، پارلمان بزرگترین دستاورد مشروطیت بود، اگرچه به لحاظ سیاسی بعدها با چالش‌های سهمگینی مواجه شد؛ امّا مفهوم قانونگذاری وارد ایران شده بود و لنگ لنگان موجودیت خویش را تثبیت می‌نمود. قانونگذاری در ایران خالق مفاهیمی چون مشارکت سیاسی، پاسخگویی مسئولین و تنظیم امور عمومی شد و از همه مهم‌تر مفهوم «حق» را وارد ادبیاتِ حقوقی ایران نمود که تا آن زمان در حکومت های قاجار چیزی به نام “حق و حقوق” برای مردم در نظر گرفته نشده بود! و اما شاهزاده عبدالمجید میرزا که بود؟ او نوهٔ فتح‌علی‌شاه معروف به عین‌الدوله، صدراعظم دورهٔ مظفرالدین‌شاه و از مخالفان سرسخت مشروطیت ایران بود. جالب است بدانید که مخالفت های او تنها با این برکناری برطرف نشد! او پس از مرگ مظفرالدین‌شاه اقدامات بسیاری را در جهت مخالفت با مشروطیت انجام داد؛ حسن مستوفی‌الممالک معروف به «آقا»، دولتمرد ایرانی و پنج دوره نخست‌وزیر ایران (رئیس‌الوزراء) در دورهٔ قاجار؛ عین‌الدوله را بار دیگر وارد کارهای دولتی کرد و در ترمیم کابینه خود در هشتم آبان ۱۲۸۹ وزارت داخله را به او سپزد اما او پس از مدت کوتاهی کنار رفت. بار دیگر که مستوفی الممالک در پنجم ربیع الثانی ۱۳۳۳ (اول اسفند ۱۲۹۳) نخست وزیر شد، عین الدوله را وزیرداخله کرد اما عمر دولت مستوفی به بیست روز هم نکشید. عین الدوله در دورهٔ پادشاهی احمدشاه دو بار و هر بار برای مدت کوتاهی نخست وزیر شد، بار اول پس از استعفای مشیرالدوله در ششم اردیبهشت ۱۲۹۴ که در پانزدهم تیر همان سال، دولت او بر سر اغتشاشات کرمانشاه به استیضاح کشیده شد. عین الدوله و اعضای دولتش جلسه استیضاح را به حالت قهر ترک کردند و استعفا دادند. بار دوم در سال ۱۲۹۶ که عمر دولتش به دو ماه هم نکشید. خلاصه اینکه علی رغم عملکرد او در زمان مشروطه و سنگ اندازی‌های او، عین الدوله در دوران قحطی در ایران از کمک به مردم ستمدیده خودداری نکرد و بسیاری از املاک خود را در راستای کمک به مردم در گرو تاجران و بازاریان قرار داد.
پ.ن:
۱۷ شهریور ماه به سال ۱۳۵۷ نیز تظاهرات مردم علیه محمدرضا شاه پهلوی بود که جمعه سیاه نام گرفت. به این علت که تعداد کشته‌شدگان ۸۸ نفر اعلام شده بود که ۶۴ نفر آن‌ها در میدان ژاله کشته شدند. دعوت کنندهٔ اصلی راهپیمایی روز هفده شهریور یک روحانی مبارز به نام یحیی نوری بود.
