پایگاه خبری و تحلیلی قلم – گروه استان‌ها – شکیبا کولیوند: طی چندسال اخیر همواره دغدغه‌هایی را درخصوص اشتغال دانش‌آموختگان رشته‌های کشاورزی و تعداد بالای فارغ‌التحصیلان را در این رشته‌ها می‌شنویم. در آذرماه ۱۳۹۵ بود که معاون آموزشی وزیر علوم مطرح کرد: قرار است رشته‌های دانشگاهی فاقد جذابیت برای بازار کار، از چرخه آموزش عالی حذف شوند. وزارت علوم طرحی را در دستور کار خود قرار داده که براساس آن، می‌خواهد ارزش افزوده مشاغل مختلف را در استان‌ها تهیه کند تا سیاست ارائه مجوز در رشته‌های دانشگاهی را متناسب با نیاز آن استان ارائه دهد.
شریعتی‌نیاسری در این زمینه گفت: تعداد قابل‌توجهی از دانش‌آموختگان وارد شغل‌های مرتبط با رشته خود نمی‌شوند، اگرچه آموزش عالی متولی و مسئول ایجاد شغل نیست، ولی در بازار شغل بی‌تأثیر نبوده و به اندازه تأثیرگذاری که دارد، در حال بازنگری سیاست‌های خود است.
وی در این راستا به موضوع اشباع برخی از رشته‌ها و نحوه برنامه‌ریزی دانشگاه‌ها در پذیرش دانشجو اشاره کرد و افزود: طرحی را در دست تدوین داریم که براساس آن، رشته‌هایی که بازار کار آن‌ها اشباع شده، از اولویت خارج می‌شوند. این فهرست درحال تدوین است، اما هنوز به تأیید نهایی نرسیده و علاوه بر آن برخی از دانشگاه‌ها که در سطح پایین‌تری قرار دارند، اگر بخواهند رشته‌های اشباع شده را درخواست کنند، به آن‌ها مجوز نمی‌دهیم.
همان سال بود که عنوان شد: رشته محیط زیست با ۴۹.۱ درصد و کشاورزی، جنگل‌داری و شیلات با ۲۲ درصد، بیشترین بیکاران فارغ‌التحصیل دانشگاهی را به خود اختصاص داده‌اند.
در سال ۹۶ نیز مطرح شد که فارغ‌التحصیلان حوزه کشاورزی، با مشکل بیکاری روبه‌رو بوده و تنها سه‌درصد از آن‌ها، موفق به کسب‌وکار در این زمینه شده‌اند و رئیس نظام‌مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی کشور نیز در این‌باره گفت: متأسفانه حدود ۷۰ درصد از فارغ‌التحصیلان کشاورزی بیکار هستند.
احمد کبیری با اشاره به اینکه ۱۷درصد در بخش دولتی و ۱۳درصد در بخش غیردولتی فعالیت می‌کنند، تصریح کرد: بسیاری از جوانان این رشته تحصیلی، علاقه‌مند به کار و فعالیت زیادی در کشور هستند که این لشکر فارغ‌التحصیلان را باید جذب عرصه‌های کار و تولید کنیم.
از سویی براساس نتایج طرح آمارگیری نیروی کار در پاییز سال ۱۳۹۷، بخش کشاورزی با ۱۷.۲درصد کم‌ترین میزان اشتغال را پس از دو بخش خدمات و صنعت، به خود اختصاص داده و در همین سال بود که مجدداً مطرح شد، تنها سه‌درصد افرادی که در بخش کشاورزی تولیدکننده هستند، تحصیلات دانشگاهی دارند.
اما باید پذیرفت که این آمارها جای تأمل دارد و لازم است قدمی در این مسیر برداشته شود. به‌راستی چرا این روزها از یک‌سو جای خالی متخصصان کشاورزی در رشته‌های مختلف احساس می‌شود، اما از سویی دیگر با خیل عظیمی از دکتر و مهندسان بیکار در همین رشته‌ها روبه‌رو هستیم؟ آیا در این بین ایراد کار به فارغ‌التحصیلان و دانشجویان این رشته‌ها باز می‌گردد یا مهارت‌های لازم به آن‌ها آموخته نشده و زمینه‌های اشتغال‌پذیری و مهارت‌آموزی برای آن‌ها لنگ می‌زند که با چنین روندی روبه‌رو شده‌ایم؟
با این تفاسیر در این راستا بر آن شدیم تا گفت‌وگویی را با احمد یعقوبی‌فرانی؛ استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینای همدان و ابوالقاسم سوزنچی به عنوان یک کشاورز پیشکسوت همدانی ترتیب دهیم که در ادامه متن آن را می‌خوانید:
با نگاهی کارآفرینانه بنگریم
احمد یعقوبی‌فرانی در گفت‌وگو با خبرنگار ما درخصوص دانش‌آموختگان کشاورزی و فرصت‌های کارآفرینی آن‌ها بیان کرد: بخش کشاورزی و تولید مواد غذایی، یکی از بخش‌های اقتصادی است که ظرفیت‌های زیادی برای کارآفرینی دارد و با فراهم کردن شرایط و زمینه‌های مناسب، می‌توان کارآفرینان زیادی را به این بخش هدایت کرد. در این بین فارغ‌التصیلان کشاورزی، گروهی هستند که با برخورداری از دانش و اطلاعات علمی مرتبط با فعالیت‌های این بخش، ظرفیت بالایی برای ورود به عرصه تولید و فراوری محصولات کشاورزی و مشاغل مرتبط با آن را دارند و طبیعتاً دوره‌های تحصیلی دانشگاهی، نقش مهمی در افزایش تمایل و توانمندی آن‌ها برای کارآفرینی دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینای همدان ادامه داد: یکی از موضوعاتی که همواره دغدغه ذهنی دانشجویان و دانش‌آموختگان کشاورزی بوده، زمینه‌ها و ظرفیت‌های مناسب برای کارآفرینی کشاورزی است. به‌طوری که وقتی با دانشجویان در مورد فرصت‌های شغلی و کارآفرینی در بخش کشاورزی صحبت می‌کنیم، عمدتاً در نگاه نخست، ذهن آن‌ها فقط معطوف به تولیدات زراعی، باغی یا ایجاد واحدهای پرورش دام‌وطیور بوده و همین نگرش، بلافاصله موانع زیادی ازجمله نداشتن زمین، آب، سرمایه و سایر امکانات را در ذهن آن‌ها ایجاد می‌کند و این خود، مانعی برای فکر کردن در مورد ادامه مسیر کارآفرینی است.
یعقوبی‌فرانی با بیان این موضوع تصریح کرد: این در حالی است که وقتی به نگاه کارآفرینانه و فرصت‌جویانه، همین بخش تولید محصولات زراعی و باغی را موردتوجه قرار دهیم، در می یابیم فرصت‌های فراوانی در زنجیره تولید تا مصرف محصولات مختلف یا به‌عبارتی از مزرعه تا سفره، وجود دارد که هرکدام از طریق ایجاد ارزشی که در فرایند تولید و عرضه محصولات ایجاد می‌کند (شامل بهبود کیفیت و ماندگاری، کاهش ضایعات، بسته‌بندی فراوری، تنوع‌بخشی براساس ذائقه و نیاز مصرف‌کننده و غیره) می‌تواند فرصت مناسبی برای کارآفرینی در این بخش باشد که با حداقل امکانات، سرمایه و در مواردی با بهره‌گیری از امکانات کشاورزان و تولیدکنندگان، هدایت و مدیریت جریان تولید آن‌ها امکان‌پذیر است.
دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه بوعلی سینای همدان در این راستا به اهمیت موضوع سلامت مواد غذایی و حساسیت جامعه برای مصرف مواد غذایی سالم اشاره کرد و گفت: مبحث کشاورزی ارگانیک و تولید مواد غذایی سالم، یکی از زمینه‌هایی است که می‌تواند فراهم‌کننده فرصت‌های زیادی برای کارآفرینی باشد.
یعقوبی‌فرانی در تشریح این موضوع خاطرنشان کرد: با یک نگاه کارآفرینانه به این موضوع می‌توان دریافت که همین جریان تولید و عرضه محصولات غذایی سالم و ارگانیک، خود دربر دارنده فرصت‌های دیگری، نظیر آموزش و مشاوره به کشاورزان برای اصلاح فرایندهای تولید و مدیریت مزرعه، ارائه خدمات گیاه‌پزشکی و مدیریت صحیح مبارزه با آفات و بیماری‌ها به شیوه‌های مناسب و پایدار، اجرای نظام پایش و کنترل کیفیت محصولات، شبکه‌های جمع‌آوری صحیح و سریع محصولات، کانال‌های حمل و توزیع شبکه‌ای در فروشگاه‌های عرضه سراسر کشور، فعالیت‌های بازاریابی و تبلیغات و در نهایت فرصت‌های صادرات این نوع محصولات است.
وی با تأکید بر اینکه هرکدام از موضوع‌های مطرح شده، می‌تواند فراهم‌کننده فرصت‌های کارآفرینی باشد، افزود: با همین نگرش، می‌توان فرصت‌های کارآفرینی موجود در جریان فراوری اکثر محصولات زراعی، باغی و تولیدات لبنی را شناسایی کرد.
دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه بوعلی سینای همدان در ادامه صحبت‌های خود در این راستا، تصریح کرد: فرصت‌هایی که با تغییرات نوآورانه در شکل و ترکیب محصولات یا فراوری، بسته‌بندی و ایجاد تنوع در طعم، مزه و ترکیبات مواد غذایی، محصولات نوآورانه‌ای را به بازار عرضه کند، هرکدام می‌تواند با رفع نیاز بخشی از بازار یا ایجاد محصولی جدید و متفاوت، به خلق بازاری جدید بیانجامد.
لزوم شناسایی فرصت‌های کارآفرینی کشاورزی با نگاهی تخصصی
یعقوبی‌فرانی با تصریح بر اینکه شناسایی فرصت‌های کارآفرینی کشاورزی را از نگاه تخصصی هریک از رشته‌های کشاورزی در دانشگاه هم می‌توان موردتوجه قرار داد، با بیان یک مثال گفت: در مدیریت منابع آب و شیوه‌های آبیاری مزارع و واحدهای تولیدی، چالش‌های فراوانی وجود دارد که هرکدام از این چالش‌ها، از منظر کارآفرینی، دربردارنده فرصتی است. همین‌طور در مکانیزاسیون کشاورزی و استفاده بهینه از ماشین‌آلات کشاورزی، اصلاح شیوه‌های حفاظت خاک، ژنتیک، نباتات و بیوتکنولوژی فرصت‌های زیادی برای کارآفرینی دانش‌آموختگان این رشته‌ها وجود دارد، بدین ترتیب می‌توان با یک نگاه تخصصی، زمینه‌های کارآفرینی را در آن‌ها یافت.
وی در ادامه اضافه کرد: علاوه بر فرصت‌های ناشناخته و ارزشمند در جریان تولید و فراوری محصولات کشاورزی، محیط روستا در نوع خود دارای فرصت‌های کارآفرینی بسیاری است که هم برای کارآفرینان و هم برای مردم روستا، می‌تواند ارزش‌آفرین باشد که در این زمینه می‌توان به فرصت‌های موجود در خدمات گردشگری روستایی، تولیدات صنایع‌دستی، حفاظت و احیای عرصه‌های طبیعی و غیره اشاره کرد.
دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه بوعلی سینای همدان با بیان اینکه همه این موارد و مثال‌هایی از این دست، می‌تواند فراهم‌کننده فرصت‌های کارآفرینی در بخش کشاورزی و مناطق روستایی باشد و علاوه بر توسعه کارآفرینی، به توسعه روستاها و اقتصاد کشاورزی کمک کند، از زمینه‌های خوداشتغالی و کارآفرینی نیز سخن گفت.
ضرورت قرارگیری دانش کارآفرینی در کنار دانش تخصصی
یعقوبی‌فرانی با بیان اینکه دقت در زمینه‌های خوداشتغالی و کارآفرینی، نشان می‌دهد که یافتن فرصت‌های کارآفرینی در بخش کشاورزی، تنها با اتکا بر دانش تخصصی کشاورزی در زمینه تولیدات زراعی، باغی و دامی یا شیوه‌های نوین آبیاری و غیره امکان‌پذیر نیست، یادآوری کرد: آنچه در کنار این دانش و توانمندی‌های تخصصی اهمیت دارد، همانا دانش و مهارت‌های کارآفرینی است که در کنار دانش علمی و تخصصی کشاورزی، می‌تواند دانش‌آموختگان این بخش را برای ورود به عرصه کارآفرینی آماده و توانمند سازد.
عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا با بیان این موضوع تصریح کرد: این موضوع دقیقاً رسالت دانشگاه‌ها است که علاوه بر دانش تخصصی، مهارت‌ها و توانمندی‌های دیگری را در اختیار دانشجویان خود قرار دهند.
یعقوبی‌فرانی در ادامه صحبت‌های خود، به چالش‌های کارآفرینی پیش‌پای دانش‌آموختگان کشاورزی اشاره کرد و افزود: یکی از چالش‌های کارآفرینی دانش‌آموختگان کشاورزی، توجه ناکافی نظام‌های دانشگاهی به این بعد از دانش و توانمندی یا به‌عبارتی توانمندی‌های کارآفرینانه شامل فرصت‌شناسی و ارزیابی فرصت، خلاقیت و نوآوری، دانش بازار، راه‌اندازی کسب‌وکار و مدیریت آن است.
ارائه دروس با نگاهی کارآفرینانه
وی ضمن ابراز خرسندی از اینکه طی سال‌های گذشته، دانشگاه‌ها به اهمیت آموزش‌های کارآفرینی پی برده‌اند، مطرح کرد: از سویی خوشبختانه شاهدیم که این روزها، درس کارآفرینی برای دانشجویان کارشناسی رشته‌های کشاورزی ارائه می‌شود و همچنین در فرصت‌های متعدد، برنامه‌هایی برای ایجاد و تقویت انگیزه‌های کارآفرینی در دانشجویان اجرا می‌شود.
دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه بوعلی سینای همدان در این خصوص افزود: ولی واقعیت این است که با توجه به وسعت دانش و مهارت‌های مرتبط با راه‌اندازی کسب‌وکار و کارآفرینی، تنها با یک درس یا برگزاری یک همایش، نمی‌توان انتظار ایجاد دانش، نگرش و مهارت‌های مناسب را برای کارآفرینی در دانشجویان داشت، بلکه لازم است تفکر کارآفرینی در سیستم آموزشی غالب شده و کلیه دروس با نگاهی نوآورانه و کارآفرینانه ارائه شود و در هر مبحث آموزشی، بخشی از محتوای درسی به شناخت فرصت‌های نوآورانه حول آن موضوع، اختصاص یابد و برای دانشجویان علاقه‌مند، فرصت‌هایی در قالب تکلیف یا پروژه برای جست‌وجوی بیشتر پیرامون موضوعات جدید و فرصت‌های کارآفرینی مربوطه فراهم شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینای همدان با تأکید بر اینکه طبیعتاً چنین فرصت‌هایی می‌تواند علاقه‌مندی لازم را نیز در دانشجویان در دوره آموزشی فراهم کرده و به‌تدریج مسیر شغلی او را تعیین کند، اظهار کرد: در تکمیل این موضوع و در کنار آموزش‌های کارآفرینی و ارائه دروس با نگاهی کارآفرینانه، لازم است تا ارتباط دانشگاه با محیط بیرون اعم از مزارع و واحدهای تولیدی، واحدهای صنعتی مرتبط با کشاورزی و مناطق روستایی نیز موردتوجه قرار گیرد.
یعقوبی‌فرانی در ادامه تأکید کرد: از این طریق دانشجویان و حتی استادان، به شناخت بیشتری از مسائل، مشکلات مشاغل و محیط پیرامون رسیده و با تغییر نوع نگرش آن‌ها به محیط بیرون، نیازهای جامعه و صاحبان مشاغل، توانمندی دانشجویان را در شناسایی فرصت‌های ارزش‌آفرین افزایش دهند.
راه‌اندازی کلینیک‌های مشاوره و مدیریت کسب‌وکار در داخل دانشکده‌های کشاورزی
وی از راه‌اندازی کلینیک‌های مشاوره سخن گفت و افزود: راه‌اندازی کلینیک‌های مشاوره و مدیریت کسب‌وکار در داخل دانشکده‌های کشاورزی هم، از دیگر راهکارهایی است که می‌تواند در هدایت جریان توسعه کارآفرینی در بخش کشاورزی و مناطق روستایی مؤثر باشد.
دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه بوعلی سینای همدان با بیان اینکه این مهم، شاید یکی از رسالت‌های رشته ترویج و آموزش کشاورزی باشد، خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه در چندسال گذشته در رشته ترویج و آموزش کشاورزی در مقطع کارشناسی‌ارشد، گرایشی با عنوان نوآوری و کارآفرینی راه‌اندازی شده است، می‌توان انتظار داشت که دانش‌آموختگان این رشته، خدمات آموزش و مشاوره کسب‌وکار و کارآفرینی را برای دانشجویان و دانش‌آموختگان کشاورزی ارائه کرده و زمینه‌ساز توسعه برنامه‌های کارآفرینی در این بخش باشند.
نقش مهم دولت و نظام‌های قانونی، حقوقی، مالی و مالیاتی
یعقوبی‌فرانی در پایان این گفت‌وگو با اشاره به اینکه در کنار این نوع نگاه به جریان فرصت‌شناسی و کارآفرینی دانشجویان کشاورزی، نباید از نقش مهم دولت و نظام‌های قانونی، حقوقی، مالی، مالیاتی و غیره در تسهیل شرایط و امکانات برای ورود دانش‌آموختگان به کارآفرینی در بخش کشاورزی و روستایی غافل بود، مطرح کرد: جریان توسعه کارآفرینی، نیازمند یک اکوسیستم مناسب و نظام نهادی موافق و حامی توسعه کارآفرینی دانش‌آموختگان است که این اکوسیستم به‌ویژه در بخش کشاورزی، نیاز به بررسی و آسیب‌شناسی دقیق دارد.
تشکیلات نظام‌مهندسی، فشل است/ عدم وجود دانش کاربردی لازم
در ادامه ابوالقاسم سوزنچی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما با بیان اینکه وزارت کشاورزی در حدود ۱۲ سال پیش، طرحی را با عنوان نظام‌مهندسی کشاورزی تعریف کرد، گفت: این طرح با هدف اعزام فارغ‌التحصیلان رشته کشاورزی را به روستاها اجرایی شد تا علم، فن و تکنولوژی آن‌ها همراه با تجربه روستاییان، در کنار هم قرار گرفته و توسعه کشاورزی را محقق سازد.
این کشاورز پیشکسوت همدانی با بیان این موضوع ادامه داد: در این راستا قرار بود تا ادارات تعیین کنند که چه کسی مدیریت این حوزه را برعهده بگیرد که در سطح استان همدان نیز در آن روزها، یکی از بازنشستگان کاردان مسئولیت را برعهده گرفت.
وی با بیان اینکه پس از دوران مدیریت این شخص، روند به سمت انتخاباتی شدن پیش رفت، گفت: متأسفانه می‌توان انتخابات را مدیریت کرد و همین اتفاق هم افتاد و اکنون این تشکیلات ازنظر بنده، فشل است.
سوزنچی با تصریح بر اینکه باید طی یک اساس‌نامه، مشخص شده باشد که برای تأمین درآمد قانونی این مجموعه باید چه کار کرد؟ مطرح کرد: اما این موضوع در اساس‌نامه دیده نشده بود، بدین ترتیب اختیاراتی را به آن‌ها سپردند.
کشاورز پیشکسوت همدانی با بیان اینکه متأسفانه صدور پروانه دام کوچک و بزرگ را در اختیار آن‌ها قرار دادند تا در قبال پول کارشناسی، هزینه‌هایی را دریافت کرده و بعد آن را به یکی از گروه‌های خودشان معرفی کنند، اضافه کرد: متأسفانه این روند در زمینه گلخانه‌ها و دیگر موارد نیز شکل گرفت.
سوزنچی با تأکید بر اینکه دانش کاربردی لازم متأسفانه در این حوزه وجود نداشت، اضافه کرد: به‌عنوان مثال برای بنده سه نوبت طرح ورمی کمپوست را نوشتند، اما پس از تغییرات بسیار، باز هم با مشکلات حادی روبه‌رو بود!
سوزنچی ادامه داد: در حال حاضر نیز برای مدیریت نظام مهندسی استان شاهدیم که فردی برای مدیرعاملی نظام‌مهندسی همدان انتخاب شده است که استاد تمام‌وقت دانشگاه بوعلی سینا بوده و بنده به این امر اعتراض کردم که نمی‌تواند اینجا باشد، چراکه باید تمام‌وقت در دانشگاه باشد و این موضوع را از طریق بازرسی جهادکشاورزی هم پیگیر شدم چراکه بودن این فرد در این جایگاه قانونی نیست و این خلا به دانشگاه نیز برمی‌گردد، اما این پیگیری‌ها به نتیجه‌ای نرسید.
سیستم دانشگاهی ما، کارمند پرورش می‌دهد
این کشاورزی پیشکسوت همدانی با تصریح بر اینکه براساس آیین‌نامه فائو، توسعه کشاورزی افقی ممنوع شده است و باید عمودی پیش رفت، عنوان کرد: دانش این موضوع در نزد فارغ‌التحصیلان این رشته نیست، از سویی سیستم دانشگاهی ما، کارمند پرورش می‌دهد.
وی با تأکید بر اینکه سیستم آموزشی دانشگاه‌های ما، پشت‌میزنشستن را به دانشگاهیان می‌آموزد، ابراز کرد: برای رشته‌های کشاورزی، فردی می‌تواند وارد چرخه کار و فعالیت شود که کاربلد بوده و تن به کار بدهد.
سوزنچی در این زمینه به بیان نمونه‌هایی در این زمینه پرداخت و گفت: کارخانه‌های خوبی در همدان وجود دارد که در زمینه ماشین‌آلات کشاورزی فعال هستند و حتی صادرات نیز داشته و نیاز به مهندسان کشاورزی در این حوزه دارند، اما این کار پشت‌میزنشینی نیست. بدین‌سان خیلی از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی وارد آن نمی‌شوند یا اطلاعات کافی در این حوزه‌ها ندارند.
سوزنچی در بخش پایانی سخنان خود بیان کرد: بسیاری از فارغ‌التحصیلان رشته کشاورزی در حوزه‌های دام‌وطیور، حتی حاضر نیستند که لباس کار بپوشند و بین دام‌ها بروند، همین امر موجب می‌شود که نتوانند در بازار کار قدم بگذارند.
به‌راستی باید پذیرفت که فارغ‌التحصیلان دانشگاهی ما در دوران تحصیل، آینده‌ای بسیار رویایی را تجسم کرده و همه خود را در آینده یک کارمند و پشت‌میزنشین می‌پندارند، اما چندسالی می‌شود که این‌ها، رویایی بیش نیست و با توجه به زیاد بودن تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و محدودیت جذب نیروی کار در بخش دولتی، بیش از یک دهه است که افزایش جمعیت بیکاران دانشگاهی را شاهد هستیم.
در این بین فارغ‌التحصیلان کشاورزی با توجه به اینکه در هر شهر و استان، این رشته‌های دانشگاهی، دانشجو جذب می‌کنند که همواره رو به افزایش بوده، در حالیکه بازار کار این افراد، نیاز به مهارت‌آموزی و اشتغال‌پذیری دارد.
اینکه آیا نیازهای یک شهر برای بخش کشاورزی تا حدی است که با خیل عظیمی از این دکتر و مهندس‌ها روبه‌رو شود یا خیر؟ جای بررسی دارد، اما در این بین باید گفت که چه میزان تخصص و آموزش در زمینه کشاورزی رشد کند، می‌تواند توسعه را رقم بزند؟ چراکه این آموزش است که دانایی و توانایی را تولید کرده و با این روند به‌ویژه در حوزه کشاورزی، می‌توان در عمران، آبادانی و پیشرفت قدم برداشت، چراکه در نهایت، نه‌تنها صرفه‌جویی در منابع آب‌های زیرزمینی، کاهش کودهای شیمیایی، جلوگیری از آتش‌زدن زمین‌های کشاورزی، رسیدن به طرح کاداستر و یکپارچه‌سازی زمین‌های کشاورزی و بسیاری از این موارد را می‌توان با علم رقم زد، بلکه موضوع امنیت غذایی، چیزی نیست که بتوان آن را فراموش کرد!
ورود همین فارغ‌التحصیلان دانشگاهی (به‌شرط مهارت و تخصص) می‌تواند بسیاری از این اتفاقات خوب را رقم بزند، اما درصورتی که همین دانش‌آموختگان در زمان فارغ‌التحصیلی از دانشگاه‌ها، تنها با کوله‌باری از مقاله و نمره خارج نشده باشند، بلکه با کسب مهارت و تجربه لازم، سر زمین‌های کشاورزی و دامداری‌ها رفته و قدمی در این مسیر برداشته باشند.
از سویی باید روحیه کارآفرینی در دانشگاه‌ها تقویت شود، در دانشگاه‌هایمان شاهدیم که همواره بر دروس تئوری، بیش از دروس عملی تأکید شده و از سوی دیگر بارش افکار و ایجاد یک ذهن خلاق متناسب با رشته تحصیلی شکل نمی‌گیرد و همین موضوع، می‌تواند در کنار جذب دانشگاهیان زیاد در این رشته، وضعیت را سرسام‌آور کند.
از دیرباز موضوع بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی مطرح بوده و امید است تا هم مسئولان و هم اساتید و دانشگاهیان این رشته، در حوزه کسب‌وکارهای کشاورزی و کارآفرینی گامی بردارند و به‌جای بالابردن کمیت دانشجویان این رشته، به مسیر کیفیت‌بخشی در حوزه‌های آموزشی و فارغ‌التحصیلان این رشته روی آورند تا شاهد یک دانش‌آموخته متخصص، علاقه‌مند و با روحیه کارآفرینی و البته ذهنی پویا و خلاق باشیم، نه یک دکتر و مهندس بیکار و بی‌انگیزه که تنها سرمایه‌اش، یک برگه مدرک دانشگاهی است.
