پایگاه خبری- تحلیلی قلم؛ استان ها- شکیبا کولیوند: استفاده از فناوری و تکنولوژی‌های نوین اگرچه در دوران شیوع ویروس کرونا که امکان آموزش‌های حضوری و چهره‌به‌چهره دانش‌آموزان در مدارس ممکن نیست، به کمک دانش‌آموزان، معلمان و والدین آمده است اما به‌راستی با خود دنیای دیگری را پیشروی دانش‌آموزان نهاده که اگر به ابعاد آن توجه نشود، در آینده‌ای نه‌چندان دور مشکل‌ساز خواهد بود.
این تکنولوژی می‌تواند تأثیرات بسیاری بر جسم و روح و روان فرد بگذارد که با آغشته شدن به‌نوعی وابستگی کاذب، رهایی از آن امری دشوار است. اعتیاد به اینترنت که نوعی وابستگی بیش از اندازه و غیرمعمول است، در حال حاضر روندی است که خود فضای آموزشی در دامن دانش‌آموزان نهاده است.
نمی‌خواستم تا وقتی پسرم به دانشگاه می‌رود، برایش تلفن همراه بخرم
خانم ترکمان یکی از والدینی است که مادام از این روند گلایه دارد.
وی در گفتگو با خبرنگار ما با بیان اینکه نمی‌خواستم تا وقتی پسرم به دانشگاه می‌رود، برایش تلفن همراه بخرم. عنوان کرد: متأسفانه شیوع ویروس کرونا ما را به سمت‌وسویی برد که مجبور به خرید تلفن همراه برای فرزندم شدیم و شاهدیم که این پسربچه ۹ ساله شب و روزبه این تلفن همراه وابسته است.
وی با بیان اینکه گویی پسرم آرزوی این را داشته که تلفن همراه داشته باشد، خاطرنشان کرد: این روزها شبکه‌های اجتماعی به‌ویژه اینستاگرام به سنین پایین نیز رسوخ پیدا کرده و پسرم که دوستانش را در این فضاها نمی‌دید، در حال حاضر وارد این فضا نیز شده است و شاهدیم که مداوم از خودش عکس می‌گیرد.
این مادر با اشاره به اینکه سعی می‌کند نظارت‌هایش بر این فضا بالا باشد، تصریح کرد: متأسفانه نه راه پس داریم و نه راه پیش؛ نه می‌تواند بگویم نباید از تلفن همراه استفاده کنی و نه می‌توانم بی‌خیال درس و مشقش شوم.
تلفن همراهی که هر ثانیه همراه دانش‌آموزان است
یکی دیگر از والدین که در هم‌صحبتی با وی، می‌شد تمام دغدغه‌های اعتیاد اینترنتی فرزندش را شمرد و دید و خواند؛ در گفتگو با قلم مطرح کرد: در روزهایی که بحث فضای مجازی و کلاس‌های برخط وجود نداشت، به‌راحتی می‌توانستم به دختر ۱۴ ساله‌ام بگویم که نباید از تلفن همراه استفاده کند.
وی با بیان اینکه روزانه دو ساعت دخترش در فضای مجازی بوده است، گفت: در حال حاضر، به بهانه استفاده از کلاس‌های آنلاین دخترم در طول روز مداوم پای تلفن همراه است و شاید بتوان این ساعت‌ها را به‌صورت تقریبی روزانه ۱۵ ساعت عنوان کرد.
وی با اشاره به اینکه باید فکری برای این وضعیت داشت، مطرح کرد: باید معلمین ساعت‌های خاصی را برای کلاس‌های دانش‌آموزان در نظر بگیرند تا دانش‌آموز به بهانه اینکه ساعات مختلفی از طول روز باید درس‌هایشان را دنبال کنند، مادام در فضای مجازی نباشند و شاهد نباشیم که حتی برای یک حمام رفتن هم، تلفن‌های همراهشان را با خود به همراه دارند.
اما به‌راستی چرا چنین وضعیتی پیشروی والدین و دانش‌آموزان قرار گرفته است؟ آیا نیاز بود پیش ورود به عرصه برنامه شاد و کلاس‌های آنلاین، فکری برای فرهنگ‌سازی استفاده از این تکنولوژی نیز می‌شد؟ آیا اضافه‌شدن تبلت ها و گوشی‌ها و اینترنت به دنیای دانش‌آموزان تنها با دید برداشتن کوله‌بار تعلیم از دوش مدارس حضوری دیده شد یا برنامه‌ریزی‌ای برای عدم اعتیاد دانش‌آموزان به فضای مجازی و اینترنت نیز شده است؟
امکانات و تکنولوژی‌های جدید را می‌توان هم یک تهدید دانست و هم یک فرصت
در این راستا، سیدحسن موسوی چلک؛ جامعه‌شناس، مؤسس اورژانس اجتماعی کشور و رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در گفتگو با قلم در این زمینه مطرح کرد: در وضعیتی که جامعه ما از وضعیت سنتی به صنعتی و جامعه الکترونیک پیش رفت، چند سالی می‌گذرد و هم‌اکنون می‌توان گفت که فضای مجازی نقش بسیار تعیین‌کننده‌ای در زندگی‌مان دارد.
وی با اشاره به اینکه امکانات و تکنولوژی‌های جدید را می‌توان هم یک تهدید دانست و هم یک فرصت، خاطرنشان کرد: اگر از این فضا و تکنولوژی‌های پیش پایمان استفاده درستی نداشته باشیم، یقیناً تبعات منفی آن را شاهد خواهیم بود.
مؤسس اورژانس اجتماعی کشور، استفاده از تلفن همراه را در این شرایط یک فرصت برای دانش‌آموزان دانست و گفت: در نحوه استفاده از این فناوری و تکنولوژی جای بحث وجود دارد بدین‌سان باید روندی را در پیش گرفت که شاهد عوارض کمتری در استفاده از آن برای افراد باشیم.
موسوی چلک ادامه داد: آموزش‌های مجازی با خود سرعت و یکسان‌سازی اطلاعات و انتقال مناسب آموزش را به همراه دارد اما اگر استفاده درست از آن به افراد آموزش داده نشده باشد، تبعات آن را شاهد خواهیم بود.
وی به ارائه بسته‌های اینترنتی شبانه از سوی برخی اپراتورها نیز اشاره کرد و افزود: این وضعیت موجب می‌شود که افراد در ساعات خاصی از شبانه‌روز که زمان خواب و استراحت است از اینترنت استفاده کنند یعنی زمانی که خانواده‌ها از فرزندانشان ممکن است بی‌خبر نیز باشند.
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در پایان سخنان خود به لزوم توجه به‌سلامت اجتماعی دانش‌آموزان نیز تأکید کرد و گفت: بایستی در این مسیر به تهاجم‌های فرهنگی توجه ویژه‌ای داشته باشیم چرا که در فضای مجازی تهدیداتی در این زمینه متوجه جوانان و نوجوانانمان است.
از پیشروی به‌سوی فرهنگ غربی تا تفاوت‌های بین‌نسلی
در ادامه صحبت‌های امان‌الله قرائی مقدم، رفتارشناس و جامعه‌شناس، استاد دانشگاه خوارزمی تهران و نویسنده کتاب‌هایی چون انسان‌شناسی فرهنگی، مبانی جامعه‌شناسی، جامعه‌شناسی آموزش‌وپرورش، هنر اجتماعی و ملی را در گفتگو با خبرنگار ما می‌خوانید:
امان‌الله قرائی مقدم در این راستا با بیان اینکه بر اساس تعریف سازمان ملل هر چیزی که افراد به آن وابسته شده باشند، اعتیاد است، خاطرنشان کرد: این دنیا، دنیای وسایل ارتباطی است و به دلیل سرعت و امکاناتی که این دنیا در اختیار کاربران خود قرار می‌دهد، بسیار هم مورد استقبال است که در صورت استفاده مناسب از آن مفید و در صورت استفاده نامناسب و بی‌برنامه از آن، عواقب زیادی را به همراه خواهد داشت.
وی در تشریح این عواقب به دور شدن افراد به‌ویژه دانش‌آموزان که در سنین حساس هویت هستند، اشاره کرد و گفت: هدایت به سمت فرهنگ غربی، وابستگی به بازی‌ها و سرگرمی‌ها و فیلم‌هایی که ما را از هویت ملی و میهنی‌مان دور می‌سازد و ترویج فرهنگ‌های خاص از جمله مشکلاتی است که فضای مجازی به همراه دارد.
این جامعه‌شناس خاطرنشان کرد: در این بازی‌ها شاهدیم که پرچم کشورهای دیگر مادام در گوشه تصویر وجود دارد و حتی برای ادامه بازی باید زبان آن کشورها را آموخت، لباس‌های آن‌ها را مشاهده کرد و غیره این‌ها نشان می‌دهد که در پیام‌های غیرمستقیم در تلاش‌اند که ما را از داشتن استقلال و هویت و فرهنگمان دور سازند.
قرائی مقدم با اشاره به اینکه در پی شیوع ویروس کرونا شاهدیم که جوانان و نوجوانانمان سرگرمی دیگری ندارند، گفت: تعطیلی باشگاه‌ها، تئاتر و سینما و حتی مدارس و دانشگاه‌ها به وابستگی بیش‌ازپیش جوانان و نوجوانان و حتی کودکانمان به دنیای مجازی و اینترنت منجر می‌شود که این روند حتی تفاوت‌های بین‌نسلی را نیز موجب می‌شود.
نویسنده کتاب جامعه‌شناسی آموزش‌وپرورش در بخش دیگری از این صحبت‌ها، مطرح کرد: اگر همین روند ادامه داشته باشد، حتی می‌توان بیگانگی از فرهنگ ایرانی و سوق یافتن افراد به‌سوی فرار مغزها را شاهد بود، چرا که دانش‌آموزان ما در سنین مناسب با فرهنگ و داشته‌های کشور خود آشنا نمی‌شوند، مادام سرشان در تلفن‌های همراه است و با والدینشان نیز صحبت نمی‌کنند و این روند مداوم آن‌ها را از دنیای واقعی دورتر و دورتر می‌سازد.
این استاد دانشگاه در بخش پایانی صحبت‌های خود با تصریح بر اینکه اگر فرد به اینترنت و تلفن همراه وابسته شود از نظر نظام تعلیم‌وتربیت نیز مفید نیست زیرا فرد در این صورت به اینترنت اعتیاد پیدا خواهد کرد، یادآور شد: استفاده از اینترنت می‌تواند وابستگی آورد و اعتمادبه‌نفس دانش‌آموز را تضعیف و فرد را متکی بار آورد، امری که نیاز است بدان توجه ویژه‌ای شود.
از دانش‌آموزانمان معتادان آنلاین نسازیم
اما به‌راستی زمان آن رسیده که پس از گذشت ۸ ماه از درگیری با شیوع ویروس کرونا و پیشروی به‌سوی مدارس غیرحضوری و برخط فکری برای وابستگی بیش از حد دانش‌آموزان به دنیای مجازی و قدم‌نهادن آن‌ها در فضای مجازی داشته باشیم.
میزان تولید محتوا در دنیای مجازی و شبکه‌های وابسته به آن بسیار سریع اتفاق می‌افتد و نظارتی بر آن وجود ندارد بدین‌سان به‌راحتی می‌تواند در نوجوانی که به دنبال یافتن هویت خود است، تأثیر بگذارد.
در دنیای مجازی به‌ویژه اینستاگرام، روند تأکید بر منتشر کردن عکس است، موضوعی که می‌تواند گره بخورد با بحران نوجوانی و جوانی و دانش‌آموزان را در دام خود بیندازد.
چنانکه پیش‌تر نیز در دغدغه‌های والدین شنیدیم، بسیاری از خانواده‌ها این آسیب‌ها را می‌شناسند و تلاش داشتند تا فرزندشان را از این فضا دور سازند اما گویی این روزها، شیوع ویروس کرونا و رفتن کلاس‌های درس در کنج خانه‌ها، والدین را مجبور به قدم‌نهادن در مسیر دیگری کرد. حتی اگر روی تک‌تک برنامه‌های تلفن همراه نظارتی وجود داشته باشد، برای دردِ وابستگی به تلفن همراه باید چه کرد؟ دردی که خودِ ما در صورت گم‌کردن یا آسیب‌دیدن یا بی شارژی تلفن همراهمان می‌کشیم و مداوم احساس می‌کنیم که چیزی را گم کرده‌ایم، حال آن که شاید برای ساعاتی تلفن همراهمان از ما دور باشد!
به نظر می‌رسد حال که راهی به جز کلاس‌های آنلاین و مجازی برای دانش‌آموزان وجود ندارد، نیاز است که تولید محتوای مناسبی به‌ویژه برای دانش‌آموزان شاهد باشیم تا بتوانیم آن‌ها را با دنیای مجازی آشنا و تبعات استفاده بیش از حد از هر محتوای آن را به آن‌ها گوشزد کنیم و دراین‌بین، از والدین نیز غافل نباشیم.
از سویی، از معلمان زحمتکشمان نیز خواستاریم تا ساعات مشخص و مناسبی را برای تدریس انتخاب کنند چرا که شنیده شده است برخی از کلاس‌های آنلاین در ساعات ۷ تا ۹ شب هم ادامه دارند و این امر موجب می‌شود که دانش‌آموز از صبح تا شب به تلفن همراه چسبیده باشد.
به‌راستی که سلامت اجتماعی این روزهای دانش‌آموزان که باید همراه باشد با سلامت جسمی، روحی و روانی، انسجام، پذیرش، شکوفایی، مشارکت و انطباق اجتماعی آغشته شده است به شیوع ویروس کرونا که در صورت بی‌توجهی به این مهم، این موضوع به سبک زندگی این افراد تبدیل خواهد شد که رهایی از آن ناممکن و آسیب‌های دیگری را در بدنه خانواده‌ها به همراه خواهد داشت.
بیایید از دانش‌آموزانمان معتادان آنلاین نسازیم! چرا که با این روند، آن‌ها را از بدنه خانواده، روابط بین‌نسلی، انتخاب مسیر درست، آشنایی با هویت ایرانی و اسلامی دور می‌سازیم و اگر نظارت‌ها و برنامه‌ریزی‌ها در این مسیر وجود نداشته باشد، شاهدیم که برنامه‌هایی چون «مومو» با آن فضای بسیار ساده‌اش، چگونه می‌تواند در دلِ خانواده‌ها رسوخ کند و آن‌ها را با چالش و حتی فوت فرزندشان درگیر کند. در سایه این مسیر، بسیاری از فرهنگ‌ها و درگیری‌های ذهنی دیگری دانش‌آموزان را تهدید می‌کند که می‌تواند استفاده از برنامه شاد را با تلخ‌کامی روبرو سازد و وابستگی‌های شدید به دنیای مجازی و درگیری بسیار زیاد با فضای مجازی را موجب شود که در آینده رهایی از آن ناممکن خواهد بود.
