گروه سیاسی: روزنامه همدلی نوشت: از سال ۹۶ تقریباً اغلب فعالان سیاسی بر این امر صحه گذاشتند که نگاه جامعه نسبت به دو جناح سیاسی به شدت تغییر کرده است و مولفه‌های اثرگذار مشارکت در انتخابات، یعنی امید به تغییر کم شده است.
اولین موج فشار اقتصادی و معیشتی بر جامعه در سال ۹۷، در پی خروج آمریکا از برجام وارد شد که افزایش ناگهانی قیمت ارز موجب آن شده بود. اما اعتراضات معیشتی مردم، قبل از لغو برجام از دی ماه سال ۹۶ آغاز شده بود و دو سال بعد مجدداً تکرار شده بود. خیلی از کارشناسان اقتصادی می‌گویند، اتفاقا در سال ۹۶، پیش لرزه‌های اعتراضی جامعه در افزایش اعتصابات کارگری مشاهده شده بود، اما مسئولان برای گرفتن این «سیگنال» بی‌توجهی کردند.
حال در شرایطی که حسن روحانی دولت خود را با ۲۴میلیون رای آغاز کرد، یکی از اعتراضی‌ترین دوره‌ها را پشت سر گذاشت. با این‌حال هنوز برای خیلی از نهادها این سوال مطرح است که اصولاً برای امیدواری مردم به انتخابات باید چه کاری انجام دهند؟ محرک اجتماعی برای حضور انتخاباتی مردم پای صندوق رای چیست؟ اما برخی سوالات ریشه‌ای‌تری دارند؛ این‌که چطور می‌توان نارضایتی اجتماعی را کم کرد؟
محمود صادقی، نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی با اشاره به علل نارضایتی اجتماعی در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰، اظهار داشت: «یکی از علل کاهش اعتماد اجتماعی به جریان‌های سیاسی، عمل نکردن به وعده‌های انتخاباتی از سوی کاندیدای منتخب مردم است که در خیلی از موارد فرد برای پیگیری وعده‌های داده شده، اختیارات لازم را ندارد. در اصل این مسئله به این خاطر است که در برخی مسئولیت‌ها تداخل وظایف یا قدرت‌های موازی وجود دارد، یا انسجام مدیریتی کافی دیده نمی‌شود.»
او ادامه داد:«مردم وقتی با موانعی برای پیگیری مطالبات‌شان از سوی نمایندگان روبه‌رو می‌شوند، اعتمادشان را به فرآیند انتخابات از دست می‌دهند. این اتفاق یک شبه نیفتاده است.» این فعال سیاسی اصلاح‌طلب البته معتقد است که مهم‌ترین دلیل نارضایتی اجتماعی در شرایط کنونی وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم است. او تاکید کرد: «بعد از به هم خوردن برجام و بازگشت تحریم‌ها، دخل و خرج مردم با هم نمی‌خواند. کاهش شدید ارزش ریال نسبت به دلار آمریکا، مشکلاتی که در پی شیوع کرونا در حوزه کار و معیشت مردم به وجود آورد، ریشه‌های نارضایتی جامعه را نسبت به جناح‌های سیاسی قوی‌تر کرد. آنها چندان امیدی ندارند که منتخبی بتواند به مطالبات آنها رسیدگی کند. نمونه بارز این مسئله را در انتخابات اسفند سال ۹۸ مشاهده کردیم.»
وی در پاسخ به این پرسش که بعد از انتخابات سال ۹۶ ناگهان چه فاکتور سیاسی و اجتماعی در شروع نارضایتی‌های اجتماعی تاثیر گذاشت، گفت: «در انتخابات سال ۹۲ مردم هنوز امیدی به انتخابات داشتند. مردم بعد از سال ۹۲ تغییراتی را در فضای سیاسی و اقتصادی کشور مشاهده کردند. تورم بالای ۴۰درصد دولت قبلی در سال‌های ۹۴ و ۹۵ کاهش پیدا کرده بود و طبق آمارها به زیر ۱۰درصد هم رسید. رشد اقتصادی به ۶درصد رسیده بود و در یکی از سال‌ها حتی به ۱۲درصد هم رسید.»
صادقی گشایش در روابط بین‌المللی را یکی دیگر از دلایل بالا رفتن اعتماد جامعه دانسته و گفت: «در آن دوره از طریق تصویب برجام و تحرکی که در فضای اقتصادی کشور به وجود آمد، تلقی مردم این بود که رایی که در سال ۹۲ به روحانی دادند موثر بوده است. این دلایل مشوقی شد تا رای ۱۸میلیونی حسن روحانی به ۲۴میلیون افزایش پیدا کند. در بین مردم امیدواری به وجود آمد، اما در دولت بعدی به چند دلیل امید مردم تبدیل به یاس شد.» این فعال سیاسی اصلاح‌طلب خاطرنشان کرد: «کاستی‌هایی که دولت دوم در حوزه داخلی در کنار فشارهای خارجی داشت، موجب شد تا شرایط نسبت به دولت اول حسن روحانی متفاوت باشد. حتی در انتخاب کابینه دوم دست دولت بسته شد و سنگ‌اندازی‌ها بعد از لغو برجام شدت گرفت. با خروج آمریکا از برجام و افزایش تحریم‌های آمریکا که به جنگ اقتصادی تعبیر شده بود، معیشت مردم به شدت تحت تاثیر قرار گرفت.»
صادقی ادامه داد: «افزایش قیمت ارز، بسته شدن کانال‌های مالی بر فعالیت تولیدی و صادرات و واردات تاثیر گذاشت که به تبع آن کاهش رشد اقتصادی کشور و افزایش تورم را شاهد بودیم. کار به جایی رسید که فشار معیشتی بر مردم زیاد شد. برداشت رای‌دهندگان این بود که دولت نمیتواند در حوزه سیاست خارجی و برخی موارد دیگر در راستای شعارهایش عمل کند.»
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب در پاسخ به این پرسش که آیا در انتخابات آتی ممکن است گزینه خاصی بتواند محرک مردم برای حضور در انتخابات باشد، گفت: «بعید نیست گزینه‌هایی بتوانند محرک مردم باشند، اما امید به این‌که آنها شانس و عبور از فیلتر تعیین صلاحیت شورای نگهبان را داشته باشند کم است. این مسئله خود به نوعی جلوی اعتماد مردم به انتخابات را می‌گیرد.»
وی افزود: «در بسیاری از موارد جریان اصلاحات نهایتا از گزینه‌های معتبرش عدول می‌کند و به کاندیداهای رده‌های بعدی، می‌رسد.»
صادقی با اشاره به این‌که رفتار ناصواب مخالفان در مجلس شورای اسلامی می‌تواند محرک مردم برای حضور در انتخابات باشد، تصریح کرد: «شاید مردم بتوانند برای آنکه جلوی آثار زیان‌بار انتخاب اصول‌گرایان در زندگی روزمره خود را بگیرند، در انتخابات شرکت کنند. با این حال واضح است که نظام انتخاباتی باید انعطافپذیری کافی را داشته باشد.»
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب با اشاره به این‌که علت اصلی نارضایتی مردم تبعیض‌ها، فسادهای گسترده و انسداد فضای سیاسی است، بیان کرد: «مردم عملاً در حوزه اقتصادی و معیشتی احساس رهاشدگی می‌کنند. آنها هم در سیاست داخلی و هم در سیاست خارجی این انسداد را احساس می‌کنند. در حوزه‌های فرهنگی نیز محدودیت‌ها همچنان ادامه دارد. نظام قضایی نیز نارضایتی‌‌هایی برانگیخته است. همه این عوامل در آنچه امروز شاهد آن هستیم، نقش داشته است.اگر بخواهیم اعتماد مردم را جلب کنیم باید در هم این حوزه‌ها گشایش‌هایی اتفاق بیفتد که برای جامعه ایجاد امید کند. بحث انتخابات و آزادی‌های سیاسی اهمیت زیادی دارد. این تنها حوزه‌هایی است که مردم نسبت به تغییر شرایط‌شان به آن دل می‌بندند.»
صادقی در پایان تاکید کرد: «مردم به طرز هوشمندانه‌ای اوضاع سیاسی و اجتماعی را رصد می‌کنند و خیلی زود این رصد کردن خود را در نوسانات بازار نشان می‌دهد. به محض اتفاق تعیین‌کننده، واکنش روانی بازارها را شاهد هستیم. این‌که مردم نسبت به سیگنال‌ها و علائم در همه حوزه‌ها حساس هستند، خود را در بازار ارز و طلا و بورس نشان داده است. بنابراین باید رفتارهای سنجیده‌ای از سوی حاکمیت برای افزایش اعتماد عمومی صورت بگیرد.»
اولین موج فشار اقتصادی و معیشتی بر جامعه در سال ۹۷، در پی خروج آمریکا از برجام وارد شد که افزایش ناگهانی قیمت ارز موجب آن شده بود. اما اعتراضات معیشتی مردم، قبل از لغو برجام از دی ماه سال ۹۶ آغاز شده بود و دو سال بعد مجدداً تکرار شده بود. خیلی از کارشناسان اقتصادی می‌گویند، اتفاقا در سال ۹۶، پیش لرزه‌های اعتراضی جامعه در افزایش اعتصابات کارگری مشاهده شده بود، اما مسئولان برای گرفتن این «سیگنال» بی‌توجهی کردند.
حال در شرایطی که حسن روحانی دولت خود را با ۲۴میلیون رای آغاز کرد، یکی از اعتراضی‌ترین دوره‌ها را پشت سر گذاشت. با این‌حال هنوز برای خیلی از نهادها این سوال مطرح است که اصولاً برای امیدواری مردم به انتخابات باید چه کاری انجام دهند؟ محرک اجتماعی برای حضور انتخاباتی مردم پای صندوق رای چیست؟ اما برخی سوالات ریشه‌ای‌تری دارند؛ این‌که چطور می‌توان نارضایتی اجتماعی را کم کرد؟
محمود صادقی، نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی با اشاره به علل نارضایتی اجتماعی در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰، اظهار داشت: «یکی از علل کاهش اعتماد اجتماعی به جریان‌های سیاسی، عمل نکردن به وعده‌های انتخاباتی از سوی کاندیدای منتخب مردم است که در خیلی از موارد فرد برای پیگیری وعده‌های داده شده، اختیارات لازم را ندارد. در اصل این مسئله به این خاطر است که در برخی مسئولیت‌ها تداخل وظایف یا قدرت‌های موازی وجود دارد، یا انسجام مدیریتی کافی دیده نمی‌شود.»
او ادامه داد:«مردم وقتی با موانعی برای پیگیری مطالبات‌شان از سوی نمایندگان روبه‌رو می‌شوند، اعتمادشان را به فرآیند انتخابات از دست می‌دهند. این اتفاق یک شبه نیفتاده است.» این فعال سیاسی اصلاح‌طلب البته معتقد است که مهم‌ترین دلیل نارضایتی اجتماعی در شرایط کنونی وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم است. او تاکید کرد: «بعد از به هم خوردن برجام و بازگشت تحریم‌ها، دخل و خرج مردم با هم نمی‌خواند. کاهش شدید ارزش ریال نسبت به دلار آمریکا، مشکلاتی که در پی شیوع کرونا در حوزه کار و معیشت مردم به وجود آورد، ریشه‌های نارضایتی جامعه را نسبت به جناح‌های سیاسی قوی‌تر کرد. آنها چندان امیدی ندارند که منتخبی بتواند به مطالبات آنها رسیدگی کند. نمونه بارز این مسئله را در انتخابات اسفند سال ۹۸ مشاهده کردیم.»
وی در پاسخ به این پرسش که بعد از انتخابات سال ۹۶ ناگهان چه فاکتور سیاسی و اجتماعی در شروع نارضایتی‌های اجتماعی تاثیر گذاشت، گفت: «در انتخابات سال ۹۲ مردم هنوز امیدی به انتخابات داشتند. مردم بعد از سال ۹۲ تغییراتی را در فضای سیاسی و اقتصادی کشور مشاهده کردند. تورم بالای ۴۰درصد دولت قبلی در سال‌های ۹۴ و ۹۵ کاهش پیدا کرده بود و طبق آمارها به زیر ۱۰درصد هم رسید. رشد اقتصادی به ۶درصد رسیده بود و در یکی از سال‌ها حتی به ۱۲درصد هم رسید.»
صادقی گشایش در روابط بین‌المللی را یکی دیگر از دلایل بالا رفتن اعتماد جامعه دانسته و گفت: «در آن دوره از طریق تصویب برجام و تحرکی که در فضای اقتصادی کشور به وجود آمد، تلقی مردم این بود که رایی که در سال ۹۲ به روحانی دادند موثر بوده است. این دلایل مشوقی شد تا رای ۱۸میلیونی حسن روحانی به ۲۴میلیون افزایش پیدا کند. در بین مردم امیدواری به وجود آمد، اما در دولت بعدی به چند دلیل امید مردم تبدیل به یاس شد.» این فعال سیاسی اصلاح‌طلب خاطرنشان کرد: «کاستی‌هایی که دولت دوم در حوزه داخلی در کنار فشارهای خارجی داشت، موجب شد تا شرایط نسبت به دولت اول حسن روحانی متفاوت باشد. حتی در انتخاب کابینه دوم دست دولت بسته شد و سنگ‌اندازی‌ها بعد از لغو برجام شدت گرفت. با خروج آمریکا از برجام و افزایش تحریم‌های آمریکا که به جنگ اقتصادی تعبیر شده بود، معیشت مردم به شدت تحت تاثیر قرار گرفت.»
صادقی ادامه داد: «افزایش قیمت ارز، بسته شدن کانال‌های مالی بر فعالیت تولیدی و صادرات و واردات تاثیر گذاشت که به تبع آن کاهش رشد اقتصادی کشور و افزایش تورم را شاهد بودیم. کار به جایی رسید که فشار معیشتی بر مردم زیاد شد. برداشت رای‌دهندگان این بود که دولت نمیتواند در حوزه سیاست خارجی و برخی موارد دیگر در راستای شعارهایش عمل کند.»
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب در پاسخ به این پرسش که آیا در انتخابات آتی ممکن است گزینه خاصی بتواند محرک مردم برای حضور در انتخابات باشد، گفت: «بعید نیست گزینه‌هایی بتوانند محرک مردم باشند، اما امید به این‌که آنها شانس و عبور از فیلتر تعیین صلاحیت شورای نگهبان را داشته باشند کم است. این مسئله خود به نوعی جلوی اعتماد مردم به انتخابات را می‌گیرد.»
وی افزود: «در بسیاری از موارد جریان اصلاحات نهایتا از گزینه‌های معتبرش عدول می‌کند و به کاندیداهای رده‌های بعدی، می‌رسد.»
صادقی با اشاره به این‌که رفتار ناصواب مخالفان در مجلس شورای اسلامی می‌تواند محرک مردم برای حضور در انتخابات باشد، تصریح کرد: «شاید مردم بتوانند برای آنکه جلوی آثار زیان‌بار انتخاب اصول‌گرایان در زندگی روزمره خود را بگیرند، در انتخابات شرکت کنند. با این حال واضح است که نظام انتخاباتی باید انعطافپذیری کافی را داشته باشد.»
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب با اشاره به این‌که علت اصلی نارضایتی مردم تبعیض‌ها، فسادهای گسترده و انسداد فضای سیاسی است، بیان کرد: «مردم عملاً در حوزه اقتصادی و معیشتی احساس رهاشدگی می‌کنند. آنها هم در سیاست داخلی و هم در سیاست خارجی این انسداد را احساس می‌کنند. در حوزه‌های فرهنگی نیز محدودیت‌ها همچنان ادامه دارد. نظام قضایی نیز نارضایتی‌‌هایی برانگیخته است. همه این عوامل در آنچه امروز شاهد آن هستیم، نقش داشته است.اگر بخواهیم اعتماد مردم را جلب کنیم باید در هم این حوزه‌ها گشایش‌هایی اتفاق بیفتد که برای جامعه ایجاد امید کند. بحث انتخابات و آزادی‌های سیاسی اهمیت زیادی دارد. این تنها حوزه‌هایی است که مردم نسبت به تغییر شرایط‌شان به آن دل می‌بندند.»
صادقی در پایان تاکید کرد: «مردم به طرز هوشمندانه‌ای اوضاع سیاسی و اجتماعی را رصد می‌کنند و خیلی زود این رصد کردن خود را در نوسانات بازار نشان می‌دهد. به محض اتفاق تعیین‌کننده، واکنش روانی بازارها را شاهد هستیم. این‌که مردم نسبت به سیگنال‌ها و علائم در همه حوزه‌ها حساس هستند، خود را در بازار ارز و طلا و بورس نشان داده است. بنابراین باید رفتارهای سنجیده‌ای از سوی حاکمیت برای افزایش اعتماد عمومی صورت بگیرد.»
