ایلنا، یکی از حواشی پرتکرار در جشنواره فیلم فجر حدس و گمانه‌زنی برای توقیف یا نمایش فیلم‌های پربحث در این رویداد سینمایی است. در گذشته جشنواره فیلم فجر سوپاپ اطمینان فیلمسازان به حساب می‌آمد؛ یعنی اگر مطمئن بودند فیلمشان در زمان اکران عمومی با مشکل روبرو می‌شود فیلم را به جشنواره فجر می‌فرستادند تا در فرصت‌های نمایش مردمی، مخاطب سینما آثار را تماشا کنند و کمی از التهاب روانی ناشی از ممیزی از روی دوش فیلم برداشته شود. در چند سال اخیر اما با تغییر آیین‌نامه‌های جشنواره فیلم فجر این امکان از فیلم‌های سینمایی گرفته شده است. در گذشته فیلم‌ها برای حضور در جشنواره پروانه نمایش موقت می‌گرفتند و برای اکران عمومی مجدد در شورای پروانه نمایش مطرح می‌شدند. با این شیوه امکان اینکه فیلم فرصت عرضه برای مخاطب را داشته باشد، بیشتر بود. اما با تغییراتی که در آیین‌نامه ایجاد کردند فیلم‌های متقاضی حضور در جشنواره فیلم فجر حتما باید پروانه نمایش دریافت کنند و این عملا باعث می‌شود هیجان جشنواره کم شده و حواشی بسیاری پیرامون فیلم‌ها به وجود بیاید. از طرفی بسیاری از فیلمسازان همچون داریوش مهرجویی که امسال فیلم «لامینور» را به جشنواره فیلم فجر ارائه نداد؛ تمایلی به حضور در این رویداد و حواشی احتمالی آن را ندارند.
در سی و نهمین دوره از جشنواره فیلم فجر نیز خبر می‌رسد دو فیلم «قاتل و وحشی» به کارگردانی حمید نعمت‌الله و «چپ، راست» به کارگردانی حامد محمدی با وجود اعمال اصلاحیه‌های مدنظر شورای پروانه نمایش باز هم موفق به دریافت مجوز نشدند و عملا امکان نمایش فیلم برای داوران به وجود نیامده است. اولی به دلیل گریم بازیگر نقش اول زن که به خاطر تراشیدن سر لیلا حاتمی امکان نمایش فیلم در جشنواره از «قاتل و وحشی» سلب شد و دومی به خاطر مضمون فیلم که به مسائل سیاسی می‌پردازد امکان حضور در جشنواره برایش فراهم نشد. اتفاقی که البته یک رفتار تکراری در ادوار مختلف جشنواره فیلم فجر به حساب می‌آید و با مرور دوره‌های گذشته می‌توان دریافت که این نوع نگرش باعث شده بسیاری از آثار سینمایی تنها درگیر حواشی ایجاد شده باشند.
داستان قاتل سریالی در دوره سی و هشتم
در دوره گذشته جشنواره فیلم فجر فیلم سینمایی «عنکبوت» به کارگردانی ابراهیم ایرج‌زاد با وجود آنکه خودش را برای حضور در این رویداد آماده می‌کرد از سوی هیات انتخاب رد شد. زمزمه‌هایی در همان دوران پیرامون محتوای فیلم مطرح شد. قصه فیلم درباره قاتل سریالی شهر مشهد است که ایرج‌زاد تلاش کرده است با نگاهی آسیب‌شناسانه به موضوع نگاه کند. فیلم در میان آثار بخش مسابقه حضور نداشت ولی دبیر جشنواره به درخواست صاحبان اثر سانس ویژه‌ای را برای اهالی رسانه تدارک دیدند تا فیلم ایرج‌زاد به قضاوت منتقدان و اهالی رسانه گذاشته شود. «عنکبوت» البته دیگر نتوانست شرایطی برای اکران عمومی پیدا کند و شاید جزو آثاری باشد که در آینده این امکان برایش فراهم شود.
گریم عجیب فاطمه معتمدآریا
«قاتل و وحشی» اولین مورد در سینمای ایران نیست که به خاطر گریم متفاوت و عجیب بازیگر توقیف می‌شود. در جشنواره بیست و نهم فیلم فجر فیلم سینمایی «پریناز» به کارگردانی بهرام بهرامیان به دلیل آنچه گریم نامتعارف فاطمه معتمدآریا عنوان شد امکان حضور پیدا نکرد. فیلم البته بعدها به دلیل مضمونی که داشت توقیف شد و پس از هفت سال توقیف در سال ۹۶ رنگ پرده را به خود دید.
مهاجرت گلشیفته و دردسرهایی برای فرهادی
اصغر فرهادی با «درباره الی» در جشنواره بیست و هفتم فیلم فجر حاضر بود. در همان دوران برگزاری جشنواره فیلم فجر خبر حضور گلشیفته فراهانی در فرش قرمز فیلم «یک مشت دروغ» به کارگردانی ریدلی اسکات حاشیه ساز شد. گلشیفته فراهانی برای اولین بار در جشنواره‌های خارجی بدون حجاب حاضر شد و همین موضوع کافی بود تا «درباره الی» حضورش در جشنواره در حاله‌ای از ابهام قرار بگیرد. جعفری‌جلوه معاونت سینمایی وقت ارشاد و شاه‌حسینی دبیر جشنواره فیلم فجر با مواضعی تند راه را برای حضور فیلم در جشنواره بستند. اما در همان زمان جواد شمقدری که مشاور هنری رئیس جمهور بود با پا در میانی و در روزهای پایانی جشنواره امکان نمایش فیلم را فراهم کرد و درست شب قبل از اعلام اسامی نامزدها فیلم برای اهالی رسانه در سینما فلسطین تهران پخش شد. «درباره الی» سال بعد در بهار ۸۸ در سینماها اکران شد و به فروش خوبی دست پیدا کرد.
دسته گلی که حوزه هنری به آب داد
آب و آتش ساخته فریدون جیرانی با بازی پرویز پرستویی و لیلا حاتمی در جشنواره نوزدهم فیلم فجر که در سال ۱۳۷۹ برگزار شد حضور پیدا کرد اما بعد از آنکه توسط هیات انتخاب برای حضور در بخش مسابقه انتخاب شد به ناگاه از سوی معاونت سینمایی توقیف شد. آنچه که باعث شد تا نظر هیات انتخاب وتو شود، قصه و محتوای فیلم بود. در «آب و آتش» برای اولین بار به موضوع زنان خیابانی پرداخته می‌شد. ورود جیرانی به زندگی یکی از این زنان و پرداختن به مصائب و مشکلات آن‌ها در قالب یک درام جنایی، حساسیت‌ها را آنچنان نسبت به «آب و آتش» زیاد کرد که مسئولین وقت جشنواره برای جلوگیر از هرگونه حاشیه تصمیم گرفتند تا آن را پیش از نمایش از جدول خارج کنند. فیلم توقیف شد، اما جیرانی ترجیح داد سکوت کند، حوزه هنری هم به عنوان سرمایه گذار هیچ واکنشی به ماجرا نشان نداد تا جنجالی به وجود نیاید. در آن سال‌ها حوزه به خاطر تولیدات تقریبا خارج از عرفش، حسابی زیر فشار بود بنابراین در چنین مواردی مسئولین این نهاد ترجیح می‌دادند سکوت کنند و همه چیز را در آرامش و به دور از جنجال به سرانجام برسانند. بخش‌هایی از فیلم مشمول ممیزی شد. جیرانی طبق فهرستی که به او داده بودند پلان‌های مسئله دار را حذف کرد. فیلم بعد از بازبینی مجدد، پروانه نمایش گرفت و خیلی بی‌سر و صدا روی پرده رفت.
گل رزی که ساقه‌هایش پر از خار بود
ابراهیم حاتمی‌کیا با «به رنگ ارغوان» متقاضی حضور در جشنواره بیست و سوم فیلم فجر بود. آخرین جشنواره دولت اصلاحات که به نظر می‌رسید شرایط را برای حضور تمامی سلیقه‌ها باز گذاشته است. «به رنگ ارغوان» اما نه از سوی وزارت ارشاد که از سوی وزارت اطلاعات توقیف شد. «به رنگ ارغوان» چند روز مانده به جشنواره طی نامه‌ای از سوی علی یونسی، وزیر وقت اطلاعات، دستور توقیف آن صادر شد. حاتمی کیا فیلم را براساس پرونده‌ای واقعی از زندگی یکی از ماموران وزارت اطلاعات ساخته بود. ایرادی که منجر شده بود تا وزیر از نمایش فیلم جلوگیری کند، عدم تطابق ماجرا و روابط موجود در فیلم با واقعیت‌های اصلی پرونده بود. فیلم به حکم این وزارت از جشنواره خارج و وارد بایگانی شد. در همان دوران ابراهیم حاتمی‌کیا نامه‌ای سرگشاده به وزیر اطلاعات نوشت و این توقیف را مصداق گل سرخی دانست که از دولت دریافت کرده است و خارهای گل دستانش را زخمی کرده است.
توقیف فیلمی در مذمت ریاکاری
کمال تبریزی سال ۸۸ فیلمی را آماده حضور در جشنواره بیست و هشتم کرد که از سوی وزیر ارشاد وقت یعنی محمد حسینی با عنوان فیلم موهن از آن یاد شد. «پاداش» با بازی حسن معجونی در ادامه منطقی فیلم‌های قبلی تبریزی یعنی «مارمولک» نقدی بر ریاکاری مسئولان داشت که با نگاهی طنز آن را بیان کرده بود. البته «پاداش» قرار بود یک سال قبل‌تر و در دوره ریاست محمدرضا جعفری جلوه و در جشنواره بیست و هفتم به نمایش دربیاید، اما طولانی شدن روند تولید موجب شد تا حضور آن در جشنواره یک سال به تعویق بیفتد، در سال ۸۸ و در دوره‌ای که شمقدری پشت سر هم فیلم‌های توقیفی را از محاق خارج می‌کرد، دستور به توقیف «پاداش» داد. مشکل اصلی او با فیلم این بود که معتقد بود تبریزی در «پاداش» با مناسک حج شوخی کرده و نباید به چنین فیلمی اجازه اکران داد. فیلم در دوران ریاست جواد شمقدری در سازمان سینمایی که چهار سال به طول انجامید، در بایگانی خاک خورد. بعد از اتمام دولت احمدی‌نژاد و در همان سال اول دولت حسن روحانی، سازمان سینمایی موظف شد تا تکلیف برخی از فیلم‌های توقیفی را روشن کند. یکی از این فیلم‌ها «پاداش» بود. ابتدا نام اصلی آن یعنی «از رییس جمهور پاداش نگیرید» به فیلم برگردانده شد و در ادامه با انجام برخی اصلاحات که البته گفته می‌شد خیلی هم زیاد بود، فیلم تبریزی پروانه نمایش گرفت.
خشونتی که نفس‌ها را در سینه حبس کرد
«خانه پدری» کیانوش عیاری یکی از پربحث‌ترین فیلم‌های سینمای ایران است. فیلمی که در زمان تولید و جشنواره و اکران عمومی لحظه‌ای از حواشی دور نبود و به خاطر خشونت بالای فیلم در نیمه نخست آن به یکی از پربحث‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران بدل شد. فیلم در زمان دولت احمدی‌نژاد و با حمایت ناجی‌هنر ساخته شد اما به دلیل همان خشونت بالای سکانس ابتدایی فیلم از سوی سرمایه‌گذار توقیف شد. ناجی هنر بعد از مدتی سهم خودش را به عیاری فروخت و عیاری تلاش کرد در دولت حسن روحانی امکانی برای حضور در جشنواره پیدا کند. در نخستین دوره برگزاری جشنواره در دولت تدبیر و امید زمزمه‌هایی مبنی بر نمایش فیلم در بخش مسابقه مطرح شد. اتفاقی که به دلیل مصلحت اندیشی‌های مسئولان رخ نداد اما یک سانس ویژه برای اهالی رسانه در برج میلاد در نظر گرفته شد تا فیلم برای منتقدان و اهالی رسانه پخش شود. «خانه پدری» بعد از ده سال توقیف سال گذشته و با کش و قوس‌های بسیار در چند نوبت اکران محدود شد و نسخه قاچاق فیلم نیز در اینترنت پخش شد.
