ابوالفضل مکرمی‌فر، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی اظهار کرد: ساختمان قدیمی گمرک فریمان به لحاظ موقعیت در استان خراسان رضوی، شهرستان فریمان، بخش مرکزی و در انتهای خیابان طالقانی و بر سر جاده قدیمی تربت‌جام- فریمان قرار دارد.
وی در خصوص تاریخچه و وجه تسمیه این اثر گفت: این بنا مربوط به دوره پهلوی اول است و نام‌گذاری اثر به نام اداره گمرک به دلیل کاربری اداری آن در زمان پهلوی است؛ البته در حال حاضر این بنا در اختیار اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی فریمان است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در مورد تاریخچه فریمان ادامه داد: فریمان در گذشته همواره از وقایع تاریخی نیشابور متاثر بوده، به زعمی که این منطقه اسفنج یا اشبند نامیده می‌شده که از مضافات نیشابور کهن بوده است. مرکز آن فرهاد
گرد یا ده فرهاد بوده که اکنون در ۱۵ کیلومتری غرب فریمان قرار دارد.
مکرمی‌فر افزود: همچنین کاروانسرای فریمان در راه یکی از انشعابات جاده ابریشم که سنگ بست را به هرات اتصال می‌داده، قرار داشته است، سنگ بست به سبب موقعیت ممتازش بر کنار جاده ابریشم و قرار گرفتن در تقاطع راه‌های پنج گانه مرو، هرات، قهستان، نیشابور و توس بسیار مورد توجه و با اهمیت بود. این اهمیت چندان زیاد بود که ارسلان جاذب سپه‌دار توس در دوره غزنوی در این مکان کاروانسرای بزرگ ساخت و در جوار همان عمارت به خاک سپرده شد.
ساخت بنای اداره گمرک فریمان به دست آلمانی‌ها
مسئول دفتر ثبت آثار تاریخی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی نیز در مورد این ثبت عنوان کرد: این بنا در زمان حکومت پهلوی اول و توسط معماران آلمانی به سبک دیگر بناهای این دوران یا نمایی بتونی ساخته شده است.
محمود طغرائی افزود: ساختمان گمرک فریمان دارای فرم L شکل است و یک برج دایره‌ای شکل به قطر ۵.۵ متر در گوشه آن قرار دارد.
وی تصریح کرد: نمای بیرونی اثر در قسمت لبه با تزیینات صلیبی شکل بتنی تزیین شده و فضاهای داخلی این اثر شامل سه اتاق که دو اتاق آن به یکدیگر متصل است و در یکی از اضلاع L شکل بنا قرار دارد و در سمت دیگر آن یک اتاق مجزا قرار گرفته است.
مسئول دفتر ثبت آثار تاریخی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی اضافه کرد: از دیگر آثار تاریخی– فرهنگی فریمان همچنین می‌توان به بند فریمان، میل ایاز، مقبره ارسلان جاذب، مزار سید خواجه نظام‌الدین عشق‌آباد و خانه– موزه استاد شهید مطهری اشاره کرد.
طغرائی در خصوص ثبت این اثر در فهرست آثار ملی گفت: ثبت این اثر تاریخی از سوی وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به استاندار خراسان رضوی ابلاغ شده است.
