دوره نوجوانی و بلوغ پرخطر در این دوره از زندگی است که از نظر ابتلا به سوء مصرف مواد به گروه سنی ۱۳ تا ۱۹ سال اطلاق می‌شود و در این مرحله نوجوان دچار تغییرات جسمی، احساسی و شخصیتی می‌شود که برای اثبات هویت خود ممکن است در مقابل هنجار‌های پذیرفته شده جامعه و قوانین تعیین شده توسط والدین عصیان کند.
در اوایل دوره نوجوانی بیشترین احتمال مواجه شدن با مواد وجود دارد و چالش‌هایی که نوجوانان با آن مواجه می‌شوند و تنها به تغییرات فیزیولوژیک و شخصیتی آن‌ها محدود نمی‌شود و مشکلات تحصیلی، فعالیت‌های اجتماعی، دسترسی بیشتر به مواد و نیاز به پذیرفته شدن از طرف دوستان و همسالان نوجوان را به رفتار‌هایی مانند مصرف انواع مواد مخدر سوق می‌دهد که تحقیقات نشان داده است مصرف مواد توسط والدین و نگرش مثبت آن‌ها به مصرف این مواد از عوامل اصلی و تأثیرگذار در گرایش نوجوانان به مصرف مواد است.
در گذشته مصرف انواع مواد اعتیادآور به دور از چشم دیگران یا مردم استعمال می‌شد، اما متاسفانه امروزه مسئله مصرف این مواد در نگاه مصرف کنندگانش به ویژه نوجوانان کاملا عادی به نظر می‌رسد به طوری که پارک‌ها و محله‌های خلوت پاتوقی برای استعمال انواع دخانیات‌ها شده است و این عادی انگاری سبب شده تا مصرف آن نوعی بزرگی و افتخار برای فرد نوجوان در میان همسالان خود به شمار آید.اما چرا برخی از افراد آماده‌ی تجربه کردن و آزمودن مواد مخدر هستند و یا برای دسترسی به آن تمایل خاصی دارند، در حالی که بسیاری از افراد هرگز پیرامون این دام گام نمی‌نهند؟
مژگان نیکنام روانشناس بالینی درباره علت گرایش نوجوانان به اعتیاد اظهار کرد: الگو‌های تربیتی خانواده نقش بسیار مهمی در جلوگیری از گرایش نوجوان نسبت به اعتیاد دارد و اینکه تا چه میزان فرزند با معیار‌های ارزشی پرورش یافته است که فرق میان ارزش و ضد ارزش را می‌داند می‌تواند در جلوگیری از رفتار‌های نابهنجار موثر باشد.
این روانشناس بالینی با اشاره به اینکه نوجوان الگو‌های بیشتری از دوستان خود نسبت به خانواده می‌پذیرد، ادامه داد: برای یک نوجوان تعامل با همسالانش بسیار اهمیت دارد و این امر مهم است تا مراقب انتخاب دوستان فرزندانتان باشید. والدین باید صمیمیت زیادی با نوجوان خود داشته باشند تا او همه حرف‌های خود را با آن‌ها در میان گذارد تا بتوانند کسانی را که برای فرزندشان الگوی نامناسبی هستند را شناسایی و مانع برقراری ارتباط نوجوان با آن شخص شوند.
وی تصریح کرد: گاهی اوقات اعتیاد برای نوجوانان پناه و پر کردن خلاء‌های عاطفی به شمار می‌آید و خانواده باید شرایطی را ایجاد کنند تا خلاء‌های عاطفی، روانی و اجتماعی به پایین‌ترین میزان برای نوجوان برسد تا در محیطی سالم از این دوران حیاتی عبور کند.نیکنام گفت: بسیاری از نوجوانانی که روی به اعتیاد می‌آورند به دلیل کم نیاوردن و بزرگ جلوه دادن خود میان همسالان‌شان است که این مسئله ناشی از کمبود اعتماد به نفس تلقی می‌شود. این امر مهم است تا اصول تربیتی صحیح، انتخاب دوست مناسب و رفع هرگونه نیاز‌های عاطفی و اجتماعی برای نوجوان مرتفع شود تا در وی فکر پناه آوردن به ضد ارزش‌ها، بزرگ جلوه داده نشود.
جعفر بای محقق و کارشناس آسیب‌های اجتماعی در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان درباره آسیب‌شناسی اعتیاد و گرایش نوجوانان به مصرف یک نوع ماده مخدر خاص، اظهار کرد: متاسفانه به خاطر بروز مشکلات عدیده فرهنگی و اجتماعی و رشد آسیب‌ها، نابهنجاری‌ها و بزهکاری‌های اجتماعی سن اعتیاد در مردان و زنان روز به روز در حال کاهش است و اگر میانگین سن اعتیاد در گذشته حدود ۲۰ الی ۲۵ سالگی بود الان سن اعتیاد به زیر ۱۵سال رسیده است و بسیاری در دوران نوجوانی درگیر این مسئله می‌شوند.
وی ادامه داد: علت‌های زیادی سبب کاهش سن بلوغ در جامعه می‌شود مانند دسترسی آسان به صحنه‌های مستهجن جنسی که می‌تواند آسیب‌های روحی و روانی را به دنبال داشته باشد که یک محرکی است برای گرایش نوجوان به سمت مواد مخدر و امروزه گرایش نوجوانان بیشتر به مصرف مواد گل است که به عقیده خودشان تفننی مصرف می‌کنند و این اتفاق اغلب در محافل دوستانه در پارک‌ها یا مهمونی‌های شبانه صورت می‌پذیرد.
وی افزود: ضریب دسترسی به ماده گل بسیار پایین و آسان است و علت آن عدم نظارت بر رفتار نوجوانان و آزادی‌های بی حد و مرزی است که سبب می‌شود تا نوجوان گرایش به سوء مصرف موادمخدر پیدا کند.
وی تصریح کرد: دوران نوجوانی همراه با بحران‌های فراوانی مانند نوع لباس پوشیدن، هویت یابی، رشد، تغییرات جسمی و روحی همراه است که ناآگاهی در این دوران و درک پایین از مسائل، انجام نادرست کار‌های مهوله و برخورد نامناسب والدین می تواند سبب گرایش نوجوان به مصرف مواد مخدر شود.
این کارشناس آسیب‌های اجتماعی ادامه داد: برخی عوامل مانند کنجکاوی، حس خود بزرگ بینی، مشکلات اشتغال، تحصیل، مشکلات مالی، نگرانی از آینده، فقدان نشاط و شادمانی که جامعه نیز در این امر بسیار موثر است، ناتوانی در عدم گذراندن اوقات فراغت، عدم مهارت در کنترل احساسات و… می‌تواند بستر گرایش سوء مصرف مواد مخدر را در نوجوانان شکل دهد.
جعفربای گفت: اگر والدین بتوانند مشترکات ساختاری هویت و شخصیت فرزند خود را از دوران کودکی درست شکل دهند در پیشگیری از مصرف مواد مخدر در نوجوان خود می‌توانند جلوگیری کنند.تربیت والدین تأثیر بسزایی در بروز مشکلات رفتاری نوجوانان دارد، رابطه صمیمی والدین و نوجوانان باعث می‌شود تا در هنگام مشکلات و بحران‌های نوجوانی به جای پناه بردن به مواد مخدر و دوستان ناباب، در محیط روانی خانواده باقی بمانند و با به کار گیری مهارت‌های حل مساله مشکلات خود را برطرف کنند. همراه بودن والدین با نوجوانان باعث می‌شود تا از خطرات اعتیاد در امان بمانند.
لطفاً فقط به خاطر سلامتی و آینده خودتان، در مواجهه با تعارف‌های دوستانه برای تشویق به استعمال دخانیات و مواد مخدر بی تعارف بگویید” نه”.گفتن کلمه” نه” شاید باعث شود برخی از دوستان خود را از دست بدهید، اما هرگز پشیمان نخواهید شد.
