حضور محمدباقر قالیباف رئیس مجلس ایران، در مراسم رونمایی از اپلیکیشن همسریابی همدم سوژه جدیدی برای شوخی در فضای مجازی شده است. اپلیکیشن همدم متعلق به موسسه تبیان، وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی و زیر نظر کمیل خجسته است و گفته می‌شود این اولین نرم‌افزار رسمی و دارای مجوز در امر همسریابی و مشاوره ازدواج در ایران است.
برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی سایت همدم را با سایت «تیندر» خارجی مقایسه کرده‌اند اما گردانندگان آن توضیح داده‌اند که ده‌ها تفاوت با تیندر وجود دارد؛ از جمله حضور ده‌ها مشاور در زمان اولین دیدار؛ حضور ده‌ها مشاور پس از اولین دیدار؛ و حضور ده‌ها مشاور پس از ازدواج.
در حال حاضر ده‌ها اپلیکیشن مثل طوبی، پستو، پیوند پایدار و … در این زمینه فعالیت میکنند. حتی در اپلیکیشن بازار هم که فقط اپلیکیشن‌های مجاز را معرفی می‌کند، ده‌ها اپ مشابه برای همسریابی وجود دارد. اما مقامات دولتی و حکومتی در رونمایی از این اپ‌ها که برای ازدواج موقت و دائم فعالیت می‌کردند، حاضر نمی‌شدند، با این حال ظاهرا دوستی‌های دیرین آنقدر اهمیت داشته که قالیباف در مراسم رونمایی یکی از آنها شخصا حاضر شود.
این نرم افزاد اولین نرم افزار همسریابی است که با حضور مقامات رو نمایی می‌شود. در سال‌های گذشته، تعداد زیادی نرم افزار و سایت و اپلیکیشن با حضور مقامات رونمایی شد که اکثرا سرنوشت غم‌انگیزی پیدا کردند و جدا از درآمد بسیار بالا برای برخی افراد و نهادها، هرگز نتوانستند به اهداف تعیین شده دست پیدا کنند.
ایمیل داخلی اولین نسل وبسایت‌های ملی
سایت‌های خدمات ایمیل داخلی، اولین نسل وبسایت‌های ملی شده و بومی بودند. در آن زمان گفته می‌شد سرویس‌هایی مثل یاهو و گوگل، اطلاعات کاربران را سرقت میکنند و در اختیار نهاد‌های امنیتی قرار می‌دهند و با این هدف بودجه‌های کلانی در اختیار افرادی قرار گرفت تا اینگونه سرویس‌ها را راه‌اندازی کنند اما مدتی اندک پس از استفاده از این بودجه‌ها، این سرویس‌ها نیز بلا استفاده می‌شدند؛ مانند سرویس‌های ایمیل فارسی به مرور به حاشیه رفتند. گرچه دانشجویان و اساتید دانشگاه و بعضی سازمان‌های دیگر، از ایمیل سازمانی خود برای مراودات داخلی استفاده میکنند، اما همچنان سرویس‌های خارجی، با اختلاف محبوب‌ترین سرویس‌های ارائه ایمیل در ایران به شمار می‌روند.
نسل سرویس‌های وبلاگ فارسی
سرویس‌های وبلاگ فارسی نسل بعدی خدمات بومی شده و ملی شده بودند. اتفاقا به خاطر فیلترینگ سرویس‌های قدرتمند وبلاگ خارجی و ترجمه آیتم‌های مختلف، این سرویس‌ها مورد توجه عموم مردم قرار گرفتند. البته این سرویس‌ها مشکلات خود را داشتند و یکی از سرویس‌های مهم وبلاگ فارسی (پرشین بلاگ) نیز سرانجام از دسترس خارج شد. با گسترش شبکه‌های اجتماعی، وبلاگ‌نویسی هم به مرور به حاشیه رفت.
ورود پر خسارت دولت در حوزه سایت‌های جستجوگر
موتور‌های جستجو، سرویس‌های بعدی بودند که قرار بود ملی و بومی شوند. ده‌ها سایت موتور جستجو در این سال‌ها در ایران افتتاح شد که قرار بود اینترنت پاک به مردم ارائه کند و اگر روزی گوگل ایران را تحریم کرد، به کمک مردم بیاید. اما این سرویس‌ها هم تو زرد بودند و زمانی که به خاطر حوادث سیاسی، اینترنت بین المللی ایران قطع می‌شد، این موتور‌های جستجو هم از کار می‌افتادند.
همین چند وقت پیش بود که موتور جستجوی بومی «یوز» بعد از ۶ سال بازنشسته و تعطیل شد. سال ۹۸ «امیر ناظمی» معاون وزیر ارتباطات و رییس سازمان فناوری اطلاعات گفته بود که «یوز متعلق به گروهی است که در دانشگاه امام حسین فعال هستند و مجموعه سپاه باید درباره ادامه فعالیت موتور جست‌وجوگر یوز تصمیم‌گیری کند.»
این موتور جستجو سال ۹۳ با هزینه ۷ میلیاردتومانی توسط شرکت داده پردازان شیداندیش راه‌اندازی شد. طبق اطلاعاتی که در سایت رسمیو درج شده، شرکت داده پردازان شیداندیش در سال ۹۳ یعنی همان سال راه‌اندازی «یوز» تاسیس شده و به نظر می‌رسد از سال ۹۵ تاکنون به صورت غیرفعال درآمده است؛ به طوری که فعالیت اعضای هیات مدیره این شرکت همگی سال ۹۵ به اتمام رسیده است. در واقع این شرکت برای «یوز» راه افتاده بود و بعد از برداشت بودجه میلیاردی حالا دیگر نه از یوز خبری است و نه از شرکتی که آغازکننده راه‌اندازی آن بود.
اگر رقم ۷ میلیارد تومانی که در سال ۹۳ شیداندیش صرف هزینه راه‌اندازی «یوز» بومی کرده، براساس تورم بانک مرکزی به ارزش روز حساب کنیم، به رقم تقریبی ۲۶ میلیاردتومان می‌رسیم؛ یعنی معادل ۲۶ میلیاردتومان پول امروز از بودجه وزارت ارتباطات برای راه‌اندازی موتور جستجوی بومی خرج شده که نه توانست مخاطبی به خود جذب کند و نه توانست سرپا بماند.
بیسفون و لنزور نیز به عنوان پروژه‌های پیام‌رسان بومی که تاکنون چندین میلیارد صرف هزینه توسعه آنها شده بود، بر همین رویه پیش رفتند و مدتی بعد از راه‌اندازی از کار افتادند.پیام رسان‌های فارسی هم که قرار بود جایگزین واتساپ و تلگرام شوند، با سر و صدای زیاد افتتاح شدند، اما بعد از یکی دو سال به هیچ توفیقی دست پیدا نکردند و یکی پس از دیگری تعطیل شدند یا در آستانه تعطیلی هستند. (مثلا نرم افزار گفتگو با بودجه هنگفت توسط محمود واعظی وزیر وقت ارتباطات، رونمایی شد اما بعد از چند سال هیچ خبری از آن نیست)
پر سر و صداترین نرم افزار این مجموعه، سروش بود که سال گذشته آگهی مناقصه و واگذاری عمومی آن منتشر شد. سروش نرم‌افزاری بود که در دوران فعالیت رسمی تلگرام و به عنوان رقیب داخلی از سوی یک شرکت وابسته به صداوسیما تولید شد، اما درباره آن حرف و حدیث‌های فراوانی مطرح بود. این پیام رسان پس از فیلتر تلگرام به عنوان یکی از پیام‌رسان‌های داخلی معرفی شد و صداوسیما به طور ویژه کوشید در برنامه‌هایش به تبلیغ و ترویج پیام‌رسان خود بپردازد، هرچند در این زمینه به موفقیت ویژه‌ای دست نیافت. به زعم مدیران پیشین صداوسیما این پیام رسان ناقص و دارای اشکال بود و به باور مدیران این پیام رسان، علت عدم توفیق در جذب مخاطب، امکان دسترسی بخش وسیعی از مردم به تلگرام با اجرای یکسری تمهیدات فنی ساده و از متولیان فضای مجازی در این زمینه گلایه‌مند بودند.
نرم افزار‌های مسیریاب هم نسل دیگری از اپلیکیشن‌های بومی بودند که به بازار آمدند تا با نرم افزار WAZE که گفته می‌شد به اسرائیل تعلق دارد، مقابله کنند. این نرم افزار‌ها با توجه به فیلترینگ رقیب خارجی خود تا حدی موفق شدند. هماکنون نرم‌افزار نشان تنها نمونه داخلی است که فعال است و کاربران از آن استفاده میکنند. با این حال امکانات نرم افزار «ویز» به شدت بیشتر است و معلوم نیست اگر روزی فیلترینگ برداشته شود، نرم افزار نشان چقدر اقبال خود را حفظ خواهد کرد.
این‌ها مهمترین نرم افزار‌هایی بود که رقیب خارجی داشتند. نرم افزار‌های متعددی مثل نرم افزار‌های زیارت مجازی اهل بیت، اپلیکیشن‌های قرآنی تربیت فرزند و … هم هستند که صد‌ها نسخه مختلف دارند، اما آنقدر ناموفق هستند که معمولا بعد از چند ماه حتی برای دانلود قابل دسترسی نیستند.
نحوه فعالیت سایت‌های همسریابی در ایران
در ایران سایت‌های همسریابی بدون مجوز فعالیت می‌کردند. چندی پیش سرهنگ تورج کاظمی درباره فعالیت سایت‌ها و کانال‌هایی تحت عنوان همسریابی و دوستایابی گفته بود که «هیچ یک از این سایت‌ها مجوز ندارند و فعالیتشان غیر قانونی است، اگر کاربری وارد یکی از این سایت‌ها شود، ابتدا از او مشخصات هویتی، ظاهری و تصاویرش دریافت می‌شود و در مرحله بعدی افراد مورد نظر را به آنان معرفی میکنند. در برخی از این سایت‌ها حتی مبلغ اندکی نیز از کاربران دریافت می‌شود که می‌تواند منجر به کپی اطلاعات کارت بانکی نیز بشود. در این شرایط چند اتفاق رخ می‌دهد، نخست اینکه بسیاری از کاربران با هویت اصلی خود در این فضا حاضر نمی‌شوند و چه بسا ممکن است حتی جنسیتشان نیز متفاوت باشد، از این رو می‌تواند منجر به جرائم دیگری نظیر خفت‌گیری، سواستفاده، اخاذی و … شود. در برخی موارد نیز از مشخصات هویتی و ظاهری افراد سوءاستفاده نیز می‌شود و علاوه بر آن موارد مجرمانه بسیار زیاد دیگری نیز وجود دارد که ممکن است در این فضا‌ها رخ دهد.»
محمدمهدی تندگویان معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان نیز هشدار داده بود که «به مردم، جوانان، اعضای این کانال‌ها و … هشدار می‌دهیم که افراد و گروه‌هایی که در این بستر‌ها اقدام به همسریابی یا ترویج ازدواج موقت میکنند، هیچکدام مجوز رسمی از هیچ نهادی ندارند.»
حالا ظاهرا کار به جایی رسیده که حاکمیت برای ترغیب به ازدواج لازم دیده جدی‌تر ورود کند و اپلیکیشن و سایت راه اندازی کند و رئیس مجلس را در مراسم رونمایی از آن پای کار بیاورد. عباس عبدی جامعه شناس در واکنش به راه‌اندازی همدم گفته «برنامه‌های رسمی برای ازدواج و فرزندآوری کم‌کم به صورت برنامه‌های مسخره و سطحی درآمده به طوریکه موجب انحراف از شناخت علل واقعی مسأله شده و احتمالا کمبود زاد و ولد را تشدید می‌کند و نه حل. گمان میکنند با تکریم افراد دارای ۴ فرزند و بیشتر، مردم اقدام به ازدواج و فرزندآوری میکنند.»
یکی از کاربران نوشته «مردم این همه سال بلد بودند چگونه ازدواج کنند و تشکیل خانواده بدهند. لنگ همدم شما نبودند، شما اگه نگران زاد و ولد هستید، تورم را پایین بیاورید. اعصاب ملت را با پارازیت و فیلترینگ و گشت ارشاد خرد نکنید، تحریم را از روی دوش آنها بردارید. مردم شاد و امیدوار باشند، خودشان زاد و ولد میکنند.»
اپلیکیشنی همدم فعلا قرار است مشکل ازدواج در جامعه را حل کند و آنها را ترغیب به فرزندآوری کند اما حقیقت آن است که ایده‌پردازان و گردانندگان چنین طرح‌هایی یا آنقدر ناآگاهند و سرنا را در گشاد آن می‌زنند و به جای برنامه‌ریزی روی معیشت، ابتدا به فکر ایجاد مسئله هستند یا تنها در فکر پر کردن جیب خود با چنین ایده‌هایی هستند چرا که مشکل از جای دیگری است و تا وضعیت معیشت و اقتصاد مردم درست نشود، صد اپلیکیشن مشابه هم کارکردی نخواهند داشت. با این وصف اپلیکیشن و سایت همدم اگر برای جوانان آب نداشته باشد، نان خوبی برای صاحبان آن خواهد داشت.
