سابقه سوگواری و برپایی عزاداری برای حسین بن علی به اولین روزهای بعد از عاشورا، در محرم سال ۶۱ هجری می‌رسد. اولین مراسم سوگواری را زینب (س) خواهر حسین در زندان برگزار کرد. همچنین دختر سه سالهٔ امام حسین(ع)، حضرت رقیه، در زندان اغلب برای پدرش گریه می‌کرد تا این که دستور دادند سر بریدهٔ پدر را به حضورش ببرند که این عمل باعث مرگ دختر شد. مرگ حضرت رقیه باعث بلوایی در شام شد که عاقبت یزید مصلحت دید اسرای کربلا را آزاد کرده آن‌ها را به مدینه بفرستد.
همچنین از امام سجاد (ع) روایت شده که تا بیست سال پس از مرگ پدرش هر وقت می‌خواست غذا بخورد به گریه می‌افتاد. روزی خدمتکاری از او پرسید “ای پسر رسول خدا! آیا وقت آن نرسیده است که اندوه‌تان به پایان برسد؟”
نقل شده‌است که امام سجاد پاسخ داد: “وای بر تو! یعقوب پیامبر دوازده پسر داشت و خداوند یکی از آن‌ها را از چشمش پنهان کرد. از گریه زیاد چشمانش کم سو و از غصه سرش سفید شد و پشتش خمیده گشت. اگر چه پسرش زنده بود، اما من با چشم خود دیدم که پدر و برادر و عمو و هفده تن از اعضای خانواده‌ام در اطرافم قربانی شدند. چگونه اندوهم به پایان رسد؟
نهضت عاشورا و فرهنگ تسلیم ناپذیری سید الشهدا (ع) در برابر زور و زر دشمنان و کفار سبب شد تا در سال‌های بعد با الهام از این واقعه تاریخی، سراسر جهان در مقابل زورگویی‌های مخاصمان قیام کرده و تشت رسوایی آن‌ها را محکم‌تر از قبل بر زمین بکوبند. برای گرامیداشت این رویداد شیعیان کشورهای مختلف از جمله جمهوری اسلامی ایران با برگزاری مراسم‌ها و هئیت‌های مذهبی به سوگواری و عزاداری می‌پردازند.
