مهم‌ترین رویدادهای سی‌ام مهر را در ادامه به نقل از پایگاه «موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران» می‌خوانید:
رویدادهای سی‌ام مهر
سال ۱۲۹۰
حکومت بریتانیا اعزام سپاهیان هندی انگلستان را به جنوب ایران طی یادداشتی به اطلاع دولت ایران رسانید و نخستین قسمت این قشون در بوشهر پیاده شدند.
سال ۱۲۹۱
شاهسون‌ها در اهر و اردبیل و ارسباران نیروهای دولتی را خلع سلاح کردند. سپهدار اعظم، والی آذربایجان، از اقبال‌السلطنه ماکویی درخواست کمک و نیرو نمود.
سال ۱۲۹۳
سپاهیان هندی شهر آبادان را برای حفاظت منطقه شرکت نفت ایران و انگلیس اشغال کردند.
سال ۱۳۰۲
قوام‌السلطنه با شفاعت سلطان احمدشاه و تصویبنامه هیات وزیران از زندان آزاد شد. سردارسپه از حق خصوصی خود صرف نظر نمود. (۱)
مشیرالدوله، رئیس‌الوزراء، از سمت خویش استعفا داد.
قوام‌السلطنه به اروپا تبعید شد و تحت محافظت چند نظامی از طریق بغداد به اروپا رفت. (۲)
سال ۱۳۰۵
امیر لشگر امیراحمدی مجدداً به فرماندهی امنیه کل مملکتی منصوب گردید.
تلفن تحت‌الارضی در عمارت جدید تلفنخانه با حضور هیات دولت و رجال و معاریف افتتاح و شروع به کار کرد.
سال ۱۳۰۷
آقای سیدمحمدعلی جمالزاده سرپرست محصلین ایرانی در آلمان شد.
رضاشاه برای بازدید و افتتاح راه خوزستان از طریق قم و عراق و بروجرد عزیمت نمود.
سال ۱۳۱۳
خیابان علاءالدوله که از بهترین خیابان‌های تهران می‌باشد به مناسبت یکهزارمین سال تولد حکیم ابوالقاسم فردوسی به نام آن شاعر نامگذاری شد.
سال ۱۳۱۸
باقر کاظمی به سفارت ایران در ترکیه و علی سهیلی به سفارت ایران در افغانستان منصوب شدند.
سال ۱۳۳۲
عده‌ای از زندانیان از طرف حکومت نظامی آزاد شدند. دکتر غلامحسین مصدق، مهندس زنگنه و بهاءالدین کهبد جزو آن عده بودند.
سید ابوالحسن حائری‌زاده، وکیل غیر مستعفی مجلس هفدهم، برای رسیدگی به امور سفارتخانه‌ها به‌عنوان سفیر سیار به اروپا رفت. حائری‌زاده در دوران حکومت دکتر مصدق چنین توقعی داشت و ریشه اختلاف او با مصدق از همین جا ناشی می‌شد.
حکومت نظامی در سرتاسر خوزستان، گیلان، اصفهان، فارس، برای سه ماه تمدید شد.
حکومت نظامی عده زیادی را مجدداً بازداشت کرد. در میان بازداشت‌شدگان چند بازرگان نیز دیده می‌شود.
سال ۱۳۳۴
مجلس شورای ملی نیز به تبعیت از مجلس سنا الحاق ایران را به پیمان دفاعی ترکیه و عراق و پاکستان و انگلستان تصویب کرد.
سال ۱۳۳۶
بین ایران و آلمان ارتباط تلفنی مستقیم برقرار شد.
سال ۱۳۳۹
غلامعباس آرام، وزیر سابق امور خارجه، به سمت سفیر ایران در عراق منصوب شد. آرام با دستورالعمل جدیدی به بغداد رفت تا نظر دولت عراق را نسبت به ایران خوشبین و عراق هم رفع کدورت مصر و ایران را فراهم کند.
سال ۱۳۴۰
جلسات هیات عامله سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) با حضور نمایندگان ایران، عربستان سعودی، ونزوئلا، کویت و قطر در تهران آغاز شد. نمایندگان دولت عراق از حضور در این جلسات خودداری کردند.
دولت ایران به قطعنامه شش دولت درباره جلوگیری از آزمایش‌های اتمی شوروی پیوست.
در رودبار رشت مقادیر زیادی آثار عتیقه که حاوی جام‌های طلا و نقره و زینت‌آلات و مجسمه و جواهرات بود کشف شد.
سال ۱۳۴۱
یک هیات اقتصادی از ایران عازم مسکو شد تا اسناد قرارداد ترانزیت را مبادله و روابط فرهنگی و کشاورزی را توسعه دهند.
سال ۱۳۴۲
محاکمه هفت نفر از مؤسسین و اعضای نهضت آزادی ایران به اتهام اقدام علیه امنیت کشور در یک دادگاه ویژه نظامی در پادگان عشرت‌آباد آغاز شد. محاکمه‌شوندگان عبارت‌اند از مهندس مهدی بازر گان، دکتر یدالله سحابی، آیت‌الله حاج‌سیدمحمود طالقانی، مهندس عزت‌الله سحابی، دکتر عباس شیبانی، احمدعلی بایانی، ابوالفضل حکیمی، سیدمهدی جعفری و پرویز عدالت‌منش. ریاست این دادگاه بر عهده سرتیپ حسین زمانی قرار دارد و اعضاء محکمه عبارتند از سرتیپ مهدی احترامی، سرهنگ رحیمی و سرهنگ خالصی دادستانی دادگاه را سرتپ فخر مدرس عهده‌دار است. (۳)
سال ۱۳۴۳
دولت آمریکا یک ناو مین‌جمع‌کن به نیروی دریایی ایران هدیه کرد.
فرمانداری نظامی در تهران ملغی شد.
سال ۱۳۴۴
گئورکی مورر، نخست‌وزیر رومانی، به اتفاق وزیران امور خارجه، بازرگانی و نفت و گروهی دیگر از شخصیت‌های سیاسی و اقتصادی آن کشور وارد تهران شدند. این هیات مذاکراتی در زمینه توسعه اقتصادی بین دو کشور انجام خواهد داد.
سپهبد مظفر مالک، رئیس سابق ژاندارمری، به سمت سفیرکبیر ایران در آلمان غربی تعیین شد.
سال ۱۳۴۶
سیل گرگان یکصد خانه را ویران کرد.
دولت از مجلس رأی اعتماد گرفت.
سال ۱۳۴۷
نور احمدخان اعتمادی صدر اعظم افغانستان وارد تهران شد.
در کردستان شش نفر تیرباران شدند.
سال ۱۳۵۱
ارتشبد بازنشسته فرج‌اله رسائی سناتور انتصابی تهران شد.
سیروس بابک سمیعی رئیس بانک ایرانیان شد.
سال ۱۳۵۲
به پیشنهاد آمریکا و شوروی، شورای امنیت سازمان ملل متحد به نیروهای متخاصم در منطقه عربی خاورمیانه آتش‌بس داد.
سال ۱۳۵۳
چاه نفت شماره ۱۳۱ در آغاجاری طعمه حریق شد. دکل عظیم چاه بر اثر حرارت آتش ذوب شد و اقدامات وسیعی برای خاموش کردن شعله‌ها آغاز گردید.
۲۰۰ هزار نفر از کارکنان وزارت آموزش و پرورش بیمه عمر شدند.
سال ۱۳۵۴
بزرگترین پارک تهران گشایش یافت.
رئیس‌جمهوری کشور آفریقائی گابون برای یک دیدار هفت روزه وارد تهران شد.
اعضاء دفتر سیاسی حزب رستاخیز انتخاب شدند.
وزیر آموزش و پرورش معاونین خود را تغییر داد و شش معاون جدید انتخاب کرد. سه سهم به زنان داد و سه سهم به مردان.
اسمعیل یکانی، رئیس پیشین دادگاه تجدید نظر انتظامی قضات، که ضمناً یکی از مجاهدین صدر مشروطیت و از دوستان و نزدیکان ستارخان بود در سن ۹۲ سالگی در تهران درگذشت. وی علاوه بر سوابق سیاسی و قضائی هم شاعر بود و هم خط را نیکو می‌نوشت.
سال ۱۳۵۷
مهندس بازرگان و دکتر میناچی در پاریس با امام خمینی ملاقات کردند.
در پی اعتصاب کارگران انبار نفت و پالایشگاه عرضه نفت و بنزین بطور چشمگیری کاهش یافت و جایگاه‌های فروش نفت و بنزین شاهد صف‌های طولانی بودند.
وزیر خارجه انگلیس گفت: اگر رژیم ایران سقوط کند، کمونیست‌ها به حکومت می‌رسند.
در مجلس شورای ملی سه فراکسیون تشکیل شد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱. قوام‌السلطنه در ۳۰ مهر ۱۳۰۲ از زندان آزاد شد و در فردای این روز در تاریخ یکم آبان ۱۳۰۲ راهی اروپا می‌شود.
۲. قوام‌السلطنه که بعداً نام خانوادگی قوام را برای خویش برگزید تحت محافظت نیروی قزاق تا سرحد بدرقه شد و به برادر خود وثوق‌الدوله که در اروپا اقامت داشت ملحق گردید و سالیانی چند در آن کشور با شکوه و جلال زندگی می‌کرد تا این که پس از تغییر سلطنت و خلع سلطان احمدشاه و استقرار دیکتاتوری هر دو برادر تصمیم به مراجعت به ایران گرفتند. ابتدا وثوق‌الدوله وارد تهران شد و مورد استقبال و تکریم رضاشاه قرار گرفت و چندی وزارت و وکالت یافت. پس از او قوام با کسب اجازه رضاشاه به وطن بازگشت و در لاهیجان به کشاورزی مشغول شد و تا شهریور ۱۳۲۰ دور از غوغای سیاست می‌زیست. پس از رفتن رضاشاه قوام‌السلطنه وارد میدان گردید که شرح آن در همین تاریخ به اختصار خواهد آمد. تصویبنامه هیات وزیران و بیانیه وزارت جنگ در مورد عفو و تبعید قوام‌السلطنه به این شرح است:
تصویب‌نامۀ هیات وزرا ـ نمرۀ ۵۷۵. متعلقۀ آقای قوام‌السلطنه عریضه‌ای به خاکپای اعلیحضرت اقدس شاهنشاهی ارواحنا فدا عرض و استدعا کرده بودند به علت کسالت مزاج آقای قوام‌السلطنه امر فرمایند ایشان را به فرنگستان روانه نمایند. اعلیحضرت همایونی به آقای وزیر جنگ امر فرمودند این استدعای متعلقۀ ایشان را موقع اجرا بگذارند. در هیات وزراء نیز در جلسۀ ۲۵ میزان ۱۳۰۲ همین مطلب را از آقای وزیر جنگ تقاضا کردند و معزی‌الیه امر مطاع همایونی را امتثال نمودند و آقای وزیر جنگ از حق خودشان که تعقیب باشد صرف نظر کردند.
بیانیۀ وزارت جنگ ـ «شرح فوق، تصویبنامه‌ای است که بر اثر امر مطاع همایونی، در هیات محترم وزراء تصویب و چون تقاضا نمودند که اینجانب از حق خود راجع به مجازات قوام‌السلطنه صرف نظر نمایم، نظر به این که مطلب مربوط به شخص اینجانب بود، بر طبق امر همایونی و تقاضای هیات دولت از تعقیب و مجازات او منصرف و اغماض نمود ولی در ضمن برای آن که اذهان عمومی کمترین توهمی هم از نقطه نظر اغراض خصوصی، متوجه اینجانب نشده باشد، دستور دادم که از ادارۀ نظمیه عین دوسیۀ مدونه را فوراً به معرض انتشار بگذارند که برای هیچکس مجال شبهه و تردیدی باقی نماند.»
وزیر جنگ و فرماندۀ کل قوا ـ رضا
۳. سرتیپ فخر مدرس بعدها به درجه سرلشگری و سپهبدی رسید. مدتی دادستان ارتش و زمانی رئیس دادرسی بود. در بهمن ماه ۱۳۵۷ پس از پیروزی انقلاب دستگیر و به زندان افتاد. در اوایل سال ۱۳۵۸ در دادگاه انقلاب اسلامی محاکمه و به اعدام محکوم شد و حکم درباره‌اش اجرا گردید.
انتهای پیام
